کلمه سوء تغذیه اغلب باعث می شود ما به افراد گرسنه در کشورهای آسیب دیده و یا دچار خشکسالی فکر کنیم، اما این اصطلاح در واقع به تغذیه نامناسب یا فاقد مواد مغذی کافی اشاره دارد. بنابراین سوء تغذیه مشکلی است که می تواند بر روی هر کسی تاثیر بگذارد، حتی کسانی که در فقر زندگی نمی کنند و افرادی که در کشورهای توسعه یافته اقامت دارند. این عارضه می تواند به شیوه های مختلفی بدن را تحت تاثیر قرار دهد. اما در نهایت به ارگان ها و سیستم های مختلف بدن آسیب می رساند. سوء تغذیه در نهایت منجر به مرگ می شود. اما راه های زیادی برای جلوگیری از این عوارض وجود دارد که یکی از آن ها شناخت نشانه ها و علائم سوء تغذیه است.

چرا سوءتغذیه رخ می دهد؟

معمولا افرادی که به دلیل محدودیت های مالی یا عدم دسترسی به مواد غذایی مغذی نمی توانند تغذیه مناسبی داشته باشند، از سوء تغذیه رنج می برند. با این حال، این عوامل تنها دلیل سوء تغذیه نیستند. سوء تغذیه به دلایل مختلفی در افرادی مختلف که حتی دسترسی به مواد غذایی دارند، رخ می دهد. در این شرایط مهم است که بدانید که چرا فرد به اندازه کافی غذا نمی خورد و یا چرا بدنش نمی تواند مواد مغذی را جذب کند؟

مهمترین دلایل ایجاد سوء تغذیه را می توان به شرح زیر اعلام کرد:

اختلال در اشتها

به علت عوامل روانی، فرد ممکن است میلی به خوردن غذا نداشته یا پس از خوردن غذا میل به بالا آوردن آن داشته باشد. بنابراین در هر دو مورد بدن  از جذب هر گونه ماده مغذی محروم می شود. این اتفاقات در اختلالات شایعی مانند پرخوری عصبی و بی اشتهایی عصبی رخ می دهد.

افسردگی

از دست دادن اشتها یکی از نشانه های شایع افسردگی است. افسردگی معمولا به غم و اندوه فراوانی که به تنهایی منجر می شود، منتهی خواهد شد. با این حال، در برخی موارد ممکن است اشتها افزایش یابد و حتی بیش از حد شود. گاهی اوقات این تغییرات در اشتها می توانند به داروهایی که برای درمان و مدیریت علائم افسردگی استفاده می شوند مرتبط باشند.

زوال عقل

دمانس یکی دیگر از علل شایع سوء تغذیه، به خصوص در میان سالمندان است. در این موارد، فرد ممکن است فراموش کند که غذا بخورند و یا حتی متوجه نباشد که باید مرتب غذا بخورند. علاوه بر این، با ابتلا به زوال عقل، توانایی تهیه غذا و تغذیه کردن بدن نیز ممکن است به میزان قابل ملاحظه ای کاهش یابد و منجر به سوء تغذیه شود.

رعایت رژیم غذایی نامناسب و روزه گرفتن

محدودیت غذائی شدید اغلب بر اثر رعایت رژیم های غذایی غیر اصولی که برای کاهش وزن گرفته می شوند و روزه گرفتن، ایجاد می شود. سوء تغذیه بیشتر در کسانی ایجاد می شود که تمام سال را روزه می گیرند یا تمام سال از رژیم های ناسالم برای کاهش وزن استفاده می کنند. این عادات در کوتاه مدت ممکن است اثرات قابل ملاحظه ای بر روی بدن داشته باشد، به خصوص اگر حجم مواد غذایی مصرفی و کالری دریافتی به شدت افت کند.

مشکل در خوردن مواد غذایی

برخی از بیماری ها ممکن است بر روی توانایی بدن فرد برای خوردن تاثیر بگذارد. به عنوان مثال شرایط زیر می توانند این توانایی را در بدن شما کاهش دهند:

  • اختلالات موثر بر روی قدرت چشایی یا بویایی
  • مشکلات دندان
  • خشکی بیش از حد دهان
  • مشکل در بلع مواد غذایی

اعتیاد

اعتیاد به الکل و مواد مخدر نیز می تواند احساس گرسنگی را مختل کند و حتی بر توانایی بدن برای هضم و جذب مواد مغذی تاثیر بگذارد. هنگامی که فرد به بیماری کبدی با سوء مصرف الکل مبتلا مب شود، توانایی بدن او برای جذب این مواد مغذی نیز تحت تاثیر قرار می گیرد و ممکن است علائم سوء تغذیه خود را نشان دهند.

بی تحرکی

افرادی که نمی توانند به طور مستقل حرکت کنند و برای حرکت دادن بدن خود نیاز به کمک دیگران دارند، ممکن است قادر به تهیه غذا یا دسترسی به غذا را نداشته باشند. بیمارانی که در بستر هستند ممکن است کاهش اشتها را نیز تجربه کنند. حتی ممکن است تا چند ماه پس از بستری شدن نیز این بی اشتهایی ادامه پیدا کند.

بیماری های دیگر

طیف وسیعی از بیماری های دیگر نیز وجود دارد که می توانند به ایجاد علائم سوء تغذیه کمک کنند. این بیماری ها با مکانیزم های زیر، در به وجود آمدن سوء تغذیه دخیل هستند:

  • کاهش اشتها
  • ایجاد مشکل در اندام هایی که آنزیم های گوارشی را ترشح می کنند
  • ایجاد مشکل در روده و تحت تاثیر قرار دادن توانایی بدن در جذب مواد مغذی
  • سرعت بخشیدن به حرکت روده
  • ایجاد بیماری هایی که موجب اسهال می شوند
  • ایجاد بیماری هایی که موجب استفراغ شدید می شوند

افراد مبتلا به ایدز و مراحل پیشرفته سرطان نیز ممکن است کاهش اشتها، استفراغ مزمن و اسهال را تجربه کنند که در نهایت منجر به سوء تغذیه می شود.

مهمترین علائم سوء تغذیه

نشانه ها و علائم سوء تغذیه
نشانه ها و علائم سوء تغذیه

برخی از نشانه ها و علائم سوء تغذیه ممکن است کاملا واضح نباشند و برخی نیز بسیار خفیف هستند. تصاویری از کودکان مبتلا به سوء تغذیه با بازوهای لاغر و شکم های بزرگ؛ معمولا تصویری از سوء تغذیه است که در ذهن شما نقش می بندد. اما متاسفانه این نشانه ها، علائم خفیف سوء تغذیه نیستند. این علائم معمولا با سوء تغذیه شدید ایجاد می شود.

خستگی

خستگی یکی از نشانه های شایع سوء تغذیه است که اغلب در عرض چند ساعت و یا چند روز پس از ابتلا به سوء تغذیه ایجاد می شود. بدون مواد مغذی مناسب، متابولیسم بدن نم یتواند به صورت طبیعی کار کند. در نتیجه خستگی شدید به وجود می آید. در این حالت فرد ممکن است پس از فعالیت فیزیکی یا ذهنی ملایمی نیز احساس خستگی کند. خستگی اغلب همراه با خواب آلودگی است، اگرچه خوابیدن هم برای این افراد گاهی دشوار می شود.

مشکل در تمرکز کردن

یکی دیگر از نشانه های رایج و ابتدایی سوء تغذیه، ناتوانی در تمرکز کردن است. این نشانه با تأثیر بر روی سایر عملکردهای روانی مثل تصمیم گیری همراه است. حافظه نیز ممکن است در اثر سوء تغذیه آسیب ببیند. فرد ممکن است فراموشکار شده و به انجام فعالیت های مختلف بی علاقه شود. این علائم معمولا با اختلال کمبود توجه در کودکان (بیش فعالی) یا زوال عقل در سالمندان اشتباه گرفته می شوند.

کاهش وزن

کاهش وزن زیاد معمولا به دلیل سوء تغذیه رخ می دهد. از آن جا که بدن در این عارضه غذای کافی دریافت نمی کند، نمی تواند ذخایر چربی، توده عضلانی و ذخایر استخوان های خود را حفظ کند. در این شرایط بدن از منابع موجود در داخل برای ادامه حیات و به منظور حفظ عملکرد اندام های خود استفاده می کند. سلول های چربی شکسته می شوند و در نهایت بافت ماهیچه و حتی استخوان ها نیز تحت تاثیر قرار می گیرند.

ضعف عضلانی

ضعف عضلات یکی دیگر از علائم سوء تغذیه و خستگی است. در موارد مزمن و شدید ممکن است حتی حجم عضلات نیز کم شود. این کاهش توده عضلانی همراه با کاهش چربی بدن باعث می شود که فرد مبتلا لاغرتر از حد طبیعی به نظر برسد. ضعف عضلانی در موارد خفیف همواره مشخص نیست. در عوض فرد ممکن است در زمان ایستادن یا پیاده روی، زمین بخورد.

[quote font_size=”18″ color=”#37a02b”]

پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:

سندرم سوء جذب ؛ نشانه ها، علل و روش های درمان

کم خونی ناشی از تغذیه نامناسب و کمبود مواد مغذی در برنامه غذایی

مشکلات تغذیه ای در سالمندان و چند توصیه مهم برای این افراد

[/quote]

ضعف سیستم ایمنی

اثربخشی سیستم ایمنی بدن بستگی به عوامل مختلفی دارد و وضعیت تغذیه یکی از عوامل اصلی دخیل در آن است. با وجود سوء تغذیه، سیستم ایمنی ضعیف شده، بنابراین قادر به دفاع از بدن نمی باشد. در این شرایط فرد ممکن است عود مجدد بیماری ها و عفونت ها را تجربه کند که اغلب شدید است و ممکن است به عوارض منجر شود. طول مدت ریکاوری بدن پس از بیماری نیز در این شرایط بیشتر می شود.

دیر خوب شدن زخم

همه سیستم ها و عملکردهای بدن با سوء تغذیه دچار اختلال می شوند. اما این نشانه ممکن است همیشه آشکار نباشد. گاهی ممکن است با نشانه هایی مانند دیر خوب شدن زخم و جای زخم خود را نشان دهد. در این شرایط خوب شدن زخم نه تنها طول می کشد، بلکه ممکن است حتی به درستی نیز درمان نشود. با توجه به ضعف در سیستم ایمنی، زخم به راحتی آلوده می شود و می تواند عفونت شدید به وجود آورد. دیگر عوارض ناشی از بهبود کند زخم نیز ممکن است به وجود آید.

منابع:

۶Signs of Malnutrition and Causes of Insufficient (Poor) Nutrition