خون نقش مهمی در بدنش شما ایفا می کند. این ماده هنگامی که پوستتان دچار بریدگی می شود، با انجام فعل و انفعالاتی، لخته ایجاد کرده و مانع از خونریزی شدید می شود. اما گاهی این لخته شدن خون دردسر ساز می شود. در بسیاری از موارد، لخته شدن خون ممکن است در داخل رگ ها، به خصوص رگ های پاها ایجاد شده و هیچ ارتباطی با آسیب یا بریدگی نداشته باشد. این بیماری به عنوان ترومبوز وریدی عمقی (DVT) شناخته می شود. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد علائم لخته شدن خون صحبت می کنیم.
ترومبوز وریدی عمقی (DVT)
بسیاری از عوامل می توانند منجر به DVT شوند. شایع ترین علل ایجاد این بیماری عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- چاقی
- بارداری
- بیماری های قلبی و ریوی
- سرطان (به ویژه در مغز، استخوان، پانکراس، تخمدان و لنفوم)
- استفاده از شیمی درمانی
- هورمون درمانی (مانند مصرف قرص های جلوگیری از بارداری)
- بیماری های التهابی مانند آرتریت روماتوئید
عدم تحرک نیز یکی از علل اصلی DVT است و معمولا پس از عمل جراحی یا آسیب های منجر به بستری شدن رخ می دهد.
ژنتیک نیز نقش مهمی در تعیین اینکه آیا فرد مستعد ابتلا به DVT است یا خیر بازی می کند. با این حال، در برخی موارد، DVT می تواند بدون هیچ دلیل ظاهری رخ دهد. DVT می تواند خطرناک شود. اگر لخته به سمت ریه ها حرکت کند، می تواند جریان خون را مسدود کند.
لخته شدن خون در ریه ها به نام آمبولی ریوی (PE) شناخته می شود. با توجه به گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها، بین ۶۰،۰۰۰ تا ۱۰۰،۰۰۰ آمریکایی سالانه به DVT یا PE مبتلا می شوند.
گرچه DVT عمدتا بدون علامت است. اما در بعضی از افراد علائم خاصی وجود دارد. آگاهی ساده از علائم لخته شدن خون می تواند از جدی شدن بیماری و حتی مرگ جلوگیری کند.
علائم لخته شدن خون
تورم
تورم، به ویژه در پاها که اغلب به نام ادم پا نیز شناخته می شود یکی از علائم اولیه و کلاسیک DVT است. در این حالت شما ممکن است تفاوت قابل توجهی در ظاهر و احساس یک پا نسبت به پای دیگر داشته باشید. معمولا در زمان ایستادن و راه رفتن احساس می کنید که مایع در پاهایتان جمع شده است.
اگر چه تورم پاها می تواند دلایل دیگری نیز داشته باشد. اما اگر با عوامل خطر ابتلا به DVT یا علائم دیگر همراه باشد، باید به DVT مشکوک شده و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
طبق مطالعه ای که در سال ۲۰۰۹ در European Journal of Obstetrics and Gynecology and Reproductive Biology منتشر شده، تورم پا به عنوان یکی از نشانه های رایج و قابل توجه DVT در پا می باشد.
البته تورم غیر طبیعی پاها ممکن است دلایل دیگری مانند فعالیت بدنی شدید یا کم تحرکی نیز داشته باشد، اما نوع مزمن آن یکی از علائم لخته شدن خون است.
درد و حساسیت
تورم ممکن است همراه با درد مرتبط با DVT نیز باشد. بر اساس مطالعه ای که در سال ۲۰۰۰ در Journal of General Internal Medicine منتشر شده درد پا یکی از برجسته ترین علائم لخته شدن خون است. درد مرتبط با لخته شدن خون معمولا در امتداد محور داخلی ران (وسط ران تا سمت بیرونی) احساس می شود.
حدود ۵۰ تا ۷۵ درصد بیماران مبتلا به DVT که نشانه ای از خود بروز می دهند، احتمالا درد را تجربه می کنند. بیماران مبتلا به DVT هنگام راه رفتن بیشترین شدت درد را تجربه می کنند. زیرا در این حالت روی لخته خون فشار وجود دارد. این درد در زمان توقف کم می شود.
اگر پس از پیاده روی چنین الگوی دردی را متوجه شده اید و پس از استراحت و طی یک زمان ثابت با کاهش درد مواجه شدید، باید قطعا به پزشک مراجعه کنید. اگر در زمان فشار دادن ران متوجه این درد شدید نیز باید با متخصص مشورت کنید.
افرادی که مبتلا به این بیماری هستند، زمانی که پاهای خود را صاف کرده و با دست نوک انگشتان را به داخل می کشند نیز چنین دردی را احساس می کنند. به طور معمول، چنین دردی در هنگام نشستن یا دراز کشیدن رخ نمی دهد، مگر اینکه لخته به مرحله پیشرفته رسیده باشد.
گرمای غیرمعمول
فرد مبتلا به این بیماری ممکن است در ناحیه ای که لخته وجود دارد، گرما غیرمعمولی را احساس کند. این نشانه معمولا با علائم دیگری همچون تورم و درد همراه است. اما می توان بدون حضور هیچ کدام از این علائم نیز وجود داشته باشد. با این وجود حساسیت به لمس و احساس گرما معمولا همزمان احساس می شوند.
برای تشخیص این علامت، بعد از پیاده روی و در حالتی که درد را تجربه می کنید، روی منطقه ای که درد دارید را لمس کنید. اگر پوست این منطقه گرمای غیر طبیعی داشت، باید برای درمان مناسب به متخصص مراجعه کنید.
تغییر رنگ پوست
اگر DVT داشته باشید، ممکن است قسمت خاصی از پاهایتان رنگ غیر طبیعی داشته باشد. در این شرایط معمولا پوست به رنگ آبی یا قرمز در می آید. این تغییر رنگ به احتمال زیاد به دلیل لخته شدن خون رخ می دهد.
از آنجایی که لخته شدن خون به علت وارد آمدن آسیب به ورید رخ می دهد و باعث التهاب می شود، این تغییرات خود را از طریق تغییر رنگ نشان می دهند. این قسمت تحریک شده ممکن است پوسته پوسته شده، بیش از حد خشک شود یا دچار خارش شود. در صورت وجود این شرایط توصیه می شود که از خاراندن منطقه خودداری کنید. زیرا ممکن است پوستتان دچار خراشیدگی شده و لخته زیر پوستی ایجاد شود.
ضعف
بیمار DVT ممکن است ضعف خاصی را در عضله چهار سر ران (واقع در وسط ران ها) ایجاد کند. در این شرایط احساس می کنید که پاها قدرت تحمل وزن بدن را ندارند. این احساس ضعف می تواند با احساس سرگیجه و ضعف ذهنی همراه باشد. این احساس پس از استراحت چند ثانیه ای و مصرف مقداری مایعات کم می شود.
ضعف از نشانه های اولیه و شایع DVT نیست. اما در بسیاری از بیماران رخ می دهد.
سایر علائم لخته شدن خون
علائم بالا نشان دهنده وجود لخته ای در پا هستند که هنوز از منطقه خود جدا نشده است. علائم زیر نشان دهنده مرحله پیشرفته DVT و شروع آمبولی ریوی (PE) است. در این مرحله لخته خون از پا جدا می شود و به سمت ریه ها رفته و جریان خون را مسدود می کند. PE بیماری خطرناکی است.
تب
تب با درجه کم یکی از نشانه های پیشرفته DVT است. براساس نتایج یک مطالعه که در سال ۲۰۱۱ در Journal of Thrombosis and Thrombolysis منتشر شد، تب یکی از علائم معمول این بیماری است و ممکن است پیامدهای جدی را به همراه داشته باشد.
در اکثر موارد تب ممکن است نشان دهنده این باشد که لخته خون به ریه ها منتقل شده و در آنجا مستقر شده است. به این ترتیب انسداد و PE ایجاد شده است.
تنگی نفس
تنگی نفس یکی دیگر از علائم هشدار دهنده DVT پیشرفته است و می تواند آمبولی ریوی را نشان دهد. ضعف تنفسی یک نشانه واضح از این موضوع است که لخته خون مانع از جریان داشتن خون در ریه ها نشده بلکه جریان هوا را مسدود کرده و منجر به مشکلات تنفسی شده است.
بر اساس مطالعه ای که در سال ۲۰۰۷ در American Journal of Medicine منتشر شده، تنگی نفس به عنوان یکی از شایعترین علائم PE است که اکثر بیماران مبتلا، در معرض آن قرار دارند. در این حالت تنفس غیر طبیعی و سریع می شود.
درد قفسه سینه
هنگامی که ریه ها به علت لخته شدن خون مسدود می شوند و بدن تلاش می کند که نفس بکشد، اغلب درد شدید قفسه سینه رخ می دهد. طبق نتایج یک مطالعه که در سال ۲۰۱۳ در Experimental and Clinical Cardiology منتشر شده، اکثر بیماران مبتلا به DVT و PE پیشرفته ممکن است درد قفسه سینه را تجربه کنند.
سرفه کردن
سرفه نیز همراه با تنگی نفس از علائم لخته شدن خون در بدن است. این علامت نشان دهنده حرکت لخته به سمت ریه ها و انسداد ناشی از لخته شدن خون است. از آن جا که این انسداد تنفس را غیر ممکن می کند، باعث تحریک ریه از طریق ایجاد سرفه ماندگار می شود. چنین سرفه ای ممکن است با خون همراه نباشد.
تعریق شدید
افراد مبتلا به DVT پیشرفته و PE ممکن است علاوه بر نشانه های ذکر شده در بالا از تعریق شدید نیز رنج ببرند. آنها احتمالا احساس سبکی سر نیز دارند.
با توجه به مطالعات انجام شده در سال ۲۰۱۵ که نتایج آن در Case Reports in Pulmonology منتشر شده است، تعریق شبانه نیز یک بیماری معمول در بیماران PE است و می تواند در مراحل اولیه PE تشخیص داده شود.
لخته شدن خون در پا نه تنها می تواند به ریه ها، بلکه ممکن است به قلب و مغز نیز منتهی شود و موجب حمله قلبی یا سکته مغزی شود. بنابراین اگر متوجه علائم فوق شدید، بهتر است سریعا به پزشک مراجعه کنید.