گلومرولونفریت (GN) به معنی التهاب گلومرول ها است. گلومرول ها ساختار هایی در کلیه هستند که از عروق خونی تشکیل شده اند. این مجموعه از عروق، در فیلتر کردن و حذف مایعات اضافه از بدن به کلیه ها کمک می کنند. اگر گلومرول آسیب ببیند، کلیه ها نمی توانند به درستی کار کنند و فرد دچار نارسایی کلیه می شود.
گلومرولونفریت یک بیماری جدی است که نیاز به درمان فوری دارد. در غیر این صورت می تواند منجر به مرگ شود. این وضعیت گاهی اوقات به نام نفریت نیز شناخته می شود. دو نوع گلومرولونفریت وجود دارد. گلومرولونفریت حاد التهابی است که به صورت ناگهانی رخ می دهد و گلومرولونفریت مزمن التهابی است که مکرر و طولانی مدت است.
علل ایجاد گلومرولونفریت (GN) چه هستند؟
GN حاد
GN حاد می تواند از پاسخ بدن یه عفونت هایی مثل گلو درد یا آبسه دندان ایجاد شود. این فرایند و واکنش به عفونت، بر اثر ایجاد اختلال در سیستم ایمنی رخ می دهد. اگر نوع حاد بیماری به این دلایل ایجاد شود معمولا بدون درمان برطرف می شود. اما اگر با گذشت زمان علائم بهتر نشد، برای جلوگیری از آسیب بیشتر به کلیه ها نیاز به درمان فوری دارد. بیماری های شناخته شده ای که GN حاد به دنبال دارند عبارتند از:
- گلودرد استرپتوکوکی
- لوپوس اریتماتوی سیستمیک (SLE)، که لوپوس نیز نامیده می شود.
- سندرم گودپاسچر، که یک بیماری نادر خود ایمنی است و در آن آنتی بادی ها بدن به کلیه ها و ریه ها حمله می کنند.
- آمیلوئیدوز، هنگامی رخ می دهد که سطح پروتئین غیر طبیعی است. این حجم پروتئین می تواند باعث آسیب در اندام ها و بافت ها شود.
- گرانولوماتوز وگنر، که یک بیماری نادر است و باعث التهاب عروق خونی می شود.
- پلی آرتریت ندوزا که بیماری است که در آن سلول های عروق مورد حمله قرار می گیرند.
استفاده زیاد از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، نیز ممکن است یک عامل خطر برای ابتلا به GN حاد باشد.
GN مزمن
شکل مزمن از GN می توانید چند سال بدون علامت در بدن وجود داشته باشد. این نوع از گلومرولونفریت ممکن است منجر به آسیب غیر قابل برگشت به کلیه ها شود. اگر این بیماری بدون علائم بوده و ادامه پیدا کند نهایتا موجب تجزیه کلیه می شود.
گاهی اوقات یک بیماری ژنتیکی می تواند موجب ایجاد GN مزمن شود. نفریت ارثی در مردان جوان با ضعف بینایی و شنوایی رخ می دهد.
بیماری های سیستم ایمنی بدن نیز ممکن است به GN مزمن منجر شوند. سابقه سرطان ممکن است شما را در معرض خطر قرار دهد. داشتن فرم حاد GN ممکن است شما را بیشتر با خطر ابتلا به شکل مزمن بیماری رو به رو کند. قرار گرفتن در معرض برخی حلال های هیدروکربنی ممکن است خطر GN مزمن را افزایش دهد.
گلومرولونفریت مزمن همیشه یک علت روشن ندارد. ۲۵ درصد از افراد مبتلا به این بیماری بدون سابقه بیماری کلیوی به آن مبتلا می شوند.
علائم گلومرولونفریت چه هستند؟
GN حاد
علایم اولیه GN حاد عبارتند از:
- ورم صورت
- ادرار کم
- وجود خون در ادرار (تیره رنگ شدن ادرار)
- وجود مایع اضافی در ریه ها که باعث سرفه می شود.
- فشار خون بالا
GN مزمن
شکل مزمن گلومرولونفریت می تواند بدون هیچ گونه علائمی در بدن شکل بگیرد. ممکن است رشد علائم آهسته بوده و شبیه به علائم فرم حاد باشد. برخی از علائم عبارتند از:
- وجود خون یا پروتئین اضافی در ادرار، که خود را در آزمایش های میکروسکوپی ادرار نشان می دهند.
- فشار خون بالا
- تورم در مچ پا و صورت
- تکرر ادرار در شب
- ادرار شامپانی یا کف آلود (ناشی از پروتئین اضافی)
- درد شکم
- خون دماغ شدن مکرر
نارسایی کلیه
گلومرولونفریت ممکن است تا جایی پیشرفت کند که به نارسایی کلیه منجر شود. در این حالت برخی از علائم عبارتند از:
- خستگی
- فقدان اشتها
- تهوع و استفراغ
- بی خوابی
- خشکی و خارش پوست
- گرفتگی عضلات در شب
گلومرولونفریت چگونه تشخیص داده می شود؟
اولین گام در تشخیص این است که آزمایش ادرار تجویز شود. وجود خون و پروتئین در ادرار در طول آزمایش ادرار نشانگر مهمی برای بیماری هستند.
آزمایش های بیشتر ادرار ممکن است برای نشانه های دیگر مرتبط با سلامت کلیه ها نیاز باشد. این آزمایش ها عبارتند از:
- تصفیه کراتینین
- پروتئین کل در ادرار
- غلظت ادرار
- وزن مخصوص ادرار
- سلول های قرمز خون ادرار (گلبول های قرمز)
- اسمولالیته ادرار
آزمایش خون در تشخیص بیماری موارد زیر را نشان می دهد:
- کم خونی به معنی سطح پایین سلول های قرمز خون
- سطح غیر طبیعی آلبومین
- نیتروژن اوره خون غیر طبیعی
- سطح کراتینین بالا
تست ایمونولوژی نیز می تواند برای تعیین چیزهایی مانند موارد زیر بررسی شود:
- آنتی بادی ضد غشای پایه گلومرولی
- آنتی بادی سیتوپلاسمی نوتروفیل
- آنتی بادی ضد سلولی
این ها همه نشانه هایی است از این که سیستم ایمنی بدن شما ممکن است به کلیه های آسیب بزند. بیوپسی (نمونه برداری) از کلیه ممکن است برای تایید تشخیص لازم باشد.
برای کسب اطلاعات بیشتر از بدن ممکن است موارد زیر نیز تجویز شود:
- سی تی اسکن
- سونوگرافی کلیه
- رادیوگرافی قفسه سینه
- پیلوگرافی داخل وریدی (عکس اشعه ایکس از کلیه توسط رنگ)
چه درمان هایی برای گلومرولونفریت در دسترس هستند؟
بسته به نوع GN، علت و درمان ممکن است متفاوت باشد. یکی از درمان های این بیماری کنترل فشار خون بالا است. به خصوص اگر فشار خون علت زمینه ای GN باشد. زمانی که کلیه ها به درستی کار نکنند، کنترل فشار خون ممکن است بسیار سخت باشد. اگر این مورد در مورد بیماری شما صدق می کند، پزشک ممکن است داروهای فشار خون، از جمله مهارکننده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (مهار کننده های ACE) مانند موارد زیر را تجویز کند:
- کاپتوپریل
- لیزینوپریل
- پریندوپریل
علاوه بر این، پزشک ممکن است مسدودکننده های گیرنده آنژیوتانسین (ARB ها)، مانند موارد زیر را نیز تجویز کند:
- لوزارتان
- ایربسارتان
- والزارتان
اگر سیستم ایمنی بدن در حال حمله به کلیه های باشد ممکن است کورتیکواستروئیدها تجویز شود. این داروها پاسخ ایمنی را کاهش می دهند.
روش دیگر برای کاهش التهاب، که از سیستم ایمنی ناشی می شود پلاسمافرزیس است. در این فرایند بخش مایع خون (پلاسما) حذف شده و با تزریق وریدی (IV) پلاسما بدون آنتی بادی جایگزین می شود.
برای GN مزمن، نیاز به کاهش میزان پروتئین، نمک و پتاسیم در رژیم غذایی می باشد. علاوه بر این، باید میزان مایعات مصرفی را نیز در نظر بگیرید. در این شرایط مکمل های کلسیم ممکن است توصیه شود، و نیاز به دیورتیک برای کاهش تورم وجود داشته باشد.
اگر بیماری پیشرفته شده و به نارسایی کلیه منتهی شود، دیالیز انجام می شود. در این روش خون از طریق ماشین تصفیه می شود. در شرایط حاد و بسیار پیشرفته، پیوند کلیه مورد نیاز است.
عوارض مرتبط با گلومرولونفریت چه هستند؟
گلومرولونفریت می تواند به سندرم نفروتیک منجر شود. در این سندرم بدن پروتئین زیادی را از طریق ادرار دفع می کند. این موضوع باعث می شود نمک و مایعات در بدن تجمع پیدا کرده و تورم ایجاد شود. با افزایش تورم، فشار خون بالا و کلسترول بالا نیز به وجود می آید. برای درمان چنین حالت هایی کورتیکواستروئیدها تجویز می شوند. سندرم نفروتیک اگر کنترل و درمان نشود، در مرحله نهایی به بیماری کلیوی منجر می شود.
بیماری های زیر می توانند به دلیل GN رخ دهند:
- نارسایی حاد کلیه
- بیماری مزمن کلیوی
- عدم تعادل الکترولیت، مانند سطوح بالایی از سدیم یا پتاسیم در بدن
- عفونت های مزمن دستگاه ادراری
- نارسایی احتقانی قلب به دلیل تجمع زیاد مایع
- تورم ریوی به دلیل حفظ بیش از حد مایعات در بدن
- فشار خون بالا
- افزایش خطر ابتلا به عفونت های دیگر
گلومرولونفریت حاد اگر زود درمان شود، می تواند به طور موقت بوده و برگشت پذیر باشد. GN مزمن ممکن است با درمان زود هنگام کاهش یابد. اگر گلومرولونفریت بدتر شود، به احتمال زیاد به کاهش عملکرد کلیه، نارسایی مزمن کلیه و بیماری های کلیوی منجر می شود. آسیب شدید کلیوی، نارسایی کلیه، و بیماری های کلیوی شدید ممکن است در نهایت برای درمان به دیالیز و یا پیوند کلیه نیاز داشته باشند.
گام های مثبت زیر برای بهبود GN و جلوگیری از ایجاد آن در آینده مفید است:
- وزن متناسب
- محدود کردن مصرف نمک در رژیم غذایی
- محدود کردن مصرف پروتئین در رژیم غذایی
- محدود کردن مصرف پتاسیم در رژیم غذایی
- ترک سیگار