پارستزی زبان به هر احساس غیر طبیعی در زبان که موجب سوزن سوزن شدن و بی حسی زبان می شود، می گویند. زبان یکی از ارگان های حساس بدن است. دما، فشار و درد در کنار طعم و مزه چیزهایی که می خوریم، همگی از طریق زیان قابل لمس بوده و احساس می شوند. زبان یک منبع غنی از اعصاب است به همین دلیل بسیار حساس می باشد. این عضو همچنین با غشای نازکی به نام mucuous پوشانده شده است. همانطور که ممکن است ما در هر عضوی از بدن احساس غیر طبیعی داشته باشیم، زبان نیز می تواند حامل پیام غیر طبیعی به مغز ما باشد. هنگامی که حالات غیر طبیعی بر روی حس چشایی اتفاق می افتد پای اصطلاحی به نام dygeusia درمیان است. اما اگر این احساس غیر طبیعی حالتی مثل سوزن سوزن شدن و یا بی حسی در زبان ایجاد کند، به عنوان پارستزی شناخته می شود.
معنای پارستزی زبان ( احساس سوزن سوزن شدن و بی حسی زبان )
احساس غیر طبیعی در هر بخشی از بدن نشان می دهد یک مشکل در گیرنده اعصاب و یا مراکزی از مغز که مسئول پردازش سیگنال ها هستند، وجود دارد. گیرنده ها عصبی در انتهای زبان قرار داشته و توابع خاصی دارند. برخی از این گیرنده ها قادرند حرارت را حس کنند به این گیرنده ها thermoreceptors می گویند. برخی دیگر نیز فشار بر روی بافت ها را حس می کنند که به نام mechanoreceptors معروفند. برخی نیز که گیرنده درد هستند، رسپتور نام دارند. جوانه های چشایی گیرنده هایی برای حس چشایی دارند. هنگامی که این گیرنده ها در معرض محرک های خاص قرار می گیرند، موجب تکانه های الکتریکی می شوند. قدرت این انگیزه ها به درجه تحریک بستگی دارد.
به عنوان مثال، هنگامی که زبان در معرض فشار زیاد قرار می گیرد، انگیزه ای برای تحریک اعصاب mechanoreceptors ایجاد می شود. پس از ایجاد این انگیزه در طول عصب زبانی، پیامی به مناطق خاصی از مغز ارسال شده که درآنجا از این پیام ها رمزگشایی می شود. این فرایند در هر قسمت از بدن مشابه است. تنها استثنا در زبان این است که این اعصاب قادر به تشخیص ترکیبات شیمیایی مواد مختلفی هستند که در معرض آن ها قرار می گیرند. این توانایی به نام حس چشایی شناخته می شود.
پارستزی نه تنها بر روی زبان بلکه می تواند در هر قسمت از بدن ایجاد شود. این اتفاق معمولا نشان دهنده این است که مشکلی در گیرنده های عصبی وجود دارد نه در مغز. این موضوع به این معناست که اعصاب با وجود قرار گرفتن در معرض محرک ها، تحریک نمی شوند. در این شرایط فرد ممکن است دما، فشار و حتی درد را بدون هیچ دلیل واضحی حس نکند. سوزن سوزن شدن و یا سوزش زبان نیز یکی دیگر از نشانه های اختلال در گیرنده ها یا اعصاب است. گاهی اوقات نیر در کنار سوزن سوزن شدن، بی حسی زبان نیز اتفاق می افتد که نشان از عدم تحریک اعصاب در آن است. این بی حسی نیز نشان از اختلال در عملکرد گیرنده ها یا اعصاب دارد. صرف نظر از نوع حس، وجود این اختلالات نشانه ای از التهاب عصب، تحت فشار بودن آن و یا آسیب به آن است. به طور مشابه این بی حسی زبان ممکن است زنگ هشداری برای وجود یک مشکل اساسی در مرکز حسی در درون مغز که در آن تکانه های عصبی دریافت، رمزگشایی و تفسیر می شود، باشد.
علل سوزن سوزن شدن و بی حسی زبان
دارو و مواد
اگرچه مکانیسم سوزن سوزن شدن و بی حسی زبان به اختلالات گیرنده، اعصاب و یا مراکز مغز نسبت داده شده است، اما مواردی هم وجود دارد که دران فرد با استفاده از داروها به این اختلال مبتلا شده است. خوردن مواد سوزاننده، بی حس کننده های موضعی، انواع خاصی از الکل و مصرف دارو و مواد مخدر، ممکن است احساس غیر طبیعی در بافت زبان ایجاد کنند. این عوامل معمولا در کوتاه مدت موجب بی حسی در زبان می شوند مگر آن که به اعصاب زیان آسیب دائمی وارد کرده باشند. بی حسی ایجاد شده با داروها معمولا عوارض جانبی برخی از آن ها است که به اعصاب زبان صدمه وارد می کنند.
مسمومیت و سموم
تعدادی از سموم طبیعی یا مصنوعی وجود دارند که می توانند به بی حسی زبان منتهی شوند. در اغلب موارد تماس مستقیم این مواد با زبان موجب ایجاد بی حسی می شود. یکی از شایع ترین سموم طبیعی که منجر به بی حسی زبان می شود، سم سیگواترا است که در برخی از انواع ماهی ها و موجودات دریایی مانند ماهی خاردار دریایی و مارماهی یافت می شود. نوع دیگری از مسمومیت غذایی به نام scombroid وجود دارد که بر اثر خوردن ماهی فاسد ایجاد می شود و موجب بی حسی زبان خواهد شد.
فوگو سمی است که حاوی مقادیر زیادی تترودوتوکسین می باشد و سم کشنده ای است. این نوع سم در داخل پوست، کبد و تخمدان ماهی متمرکز شده است و می تواند در مدت کوتاهی پس از مصرف، به بی حسی و سوزن سوزن شدن زبان و لب ها منجر شود. مسمومیت با مواد دیگر، به ویژه فلزات سنگین، ممکن است منجر به سوزن سوزن شدن و بی حسی زبان و سایر اندام های بدن شود.
جراحی دندان
بی حسی زبان ، لب ها، قسمت های داخلی دهان و صورت، عوارض مشترک استفاده از مواد بیهوشی و بی حسی در اعمال دندانپزشکی است. این نوع از بی حسی ها معمولا موقتی است و به محض تمام شدن تاثیر داروها، بدن به حالت اولیه باز می گردد. با این حال ممکن است در طی انجام جراحی، به اعصاب زبان آسیبی وارد شده و منجر به سوزن سوزن شدن و بی حسی دائمی زبان شود. این عوارض در خدمات ساده دندانپزشکی ایجاد نمی شود بلکه معمولا در جراحی ها پیچیده مثل درمان ریشه دندان، کشیدن دندان عقل و ایمپلنت های دندانی رخ می دهد.
زخم
هر گونه صدمه به زبان ممکن است موجب درد و سایر حس های غیر طبیعی مانند سوزن سوزن شدن و بی حسی زبان شود. صدمات با ایجاد التهاب، این حس ها را منتقل می کنند. آسیب شدید که به گیرنده ها و یا اعصاب صدمه وارد می کند، ممکن است درد حاد نیز به دنبال داشته باشند. آسیب های شایع ممکن است در نتیجه خوردن یا نوشیدن مواد غذایی بسیار داغ و گازدار، مواد اسیدی و قلیایی قوی و یا گاز گرفتن زبان به وجود آید. غذاها یا نوشابه های بسیار سرد نیز ممکن است باعث سوزن سوزن شدن و بی حسی موقت زبان شود. در این موارد، علت معمولا به وضوح قابل شناسایی است. از طرفی استفاده از اشعه جهت درمان سرطان دهان نیز می تواند به بافت زبان آسیب وارد کرده و اعصاب را تحریک کند. یکی دیگر از علل بی حسی زبان بر اثر ایجاد زخم، جویدن تنباکو است.
عفونت
تعدادی از عفونت ها نیز ممکن است به اعصاب موجود در زبان آسیب وارد کرده و منجر به درد یا پارستزی شوند. قابل توجه ترین این ویروس هرپس سیمپلکس (ویروسی که منجر به ایجاد تبخال می شود)، فعال شدن مجدد واریسلا زوستر ( ویروسی که منجر به آبله مرغان می شود) و هرپس زوستر ( ویروسی که منجر به زونا می شود) می باشند. سایر عفونت های زبان های رایج مانند برفک دهان (کاندیدیازیس) احتمال بروز نشانه هایی مانند سوزن سوزن شدن و بی حسی زبان را افزایش می دهند.
ویتامین ها و مواد معدنی
ازدیاد یا کمبود عناصر نیز می توانند به پارستزی زبان منجر شوند. در واقع عدم تعادل در مصرف برخی از مواد موجب ایجاد این اختلال می شود. کمبود کلسیم، سدیم، پتاسیم و ویتامین B12 ممکن است بی حسی و سوزن سوزن شدن زبان ایجاد کند.
علل دیگر بی حسی زبان
علل مختلف دیگری نیز می تواند موجب پارستزی زبان شود. این عوامل نه تنها در زبان بلکه موجب ایجاد بی حسی در سایر اندام ها بدن نیز خواهند شد:
- مولتیپل اسکلروزیس
- سکته مغزی و حمله ایسکمی گذرا (TIA)
- تومورهایی که به اعصاب فشار وارد می کنند
- تومور مغزی
- سندرم سوزش دهان
- کم کاری تیروئید
- میگرن
- فلج صورت