پارستزی به احساس غیر طبیعی بر روی پوست گفته می شود که هیچ علت فیزیکی ندارد. پارستزی یا همان مورمور شدن شامل بی حسی و سوزن سوزن شدن بدن است که به صورت موقت یا دائم رخ می دهد.
بین احساسات مختلف و غیر طبیعی در پوست اختلاف وجود دارد. به عنوان مثال بی حسی به کاهش احساس لامسه یا از دست رفتن این حس در پوست گفته می شود. سوزن سوزن شدن احساس غیر معمول در پوست است که در آن فرد احساس می کند چیزی مثل سوزن در پوستش فرو می رود. اما مورمور شدن احساسی است که فرد تصور می کند چیزی مانند مورچه روی بدنش در حال خزیدن است.
در اختلالات خاص، مانند سندرم پا بی قرار، احساس سوزن سوزن شدن، بی حسی، سوزش، خارش و درد ممکن است به طور همزمان ظاهر شود.
پارستزی می تواند در هر قسمتی از بدن مانند تنه، دست و پا، انگشتان دست و پا، صورت و یا سر ایجاد شود.
علائم مورمور شدن
پارستزی بدون هشدار شروع می شود و معمولا بدون درد است. گاهی مورمور شدن همراه با سوزن سوزن شدن یا بی حسی احساس می شود. معمولا فشار آوردن و لمس کردن منطقه ای از پوست که مورمور می شود، باعث کاهش این حس می شود. از جمله علائم دیگر مورمور شدن بدن عبارتند از:
- درد
- ضعف عضلانی
- گرفتگی عضلات
- رفلکس های غیر طبیعی
- احساس گرما و یا سرما
- رنگ پریدگی
- قرمزی
- تورم
- بثورات پوستی که ممکن است با توجه به ماهیت بیماری زمینه ای ایجاد شود.
سوزن سوزن شدن گاهی اوقات به اشتباه خارش تعبیر می شود. اما خارش در واقع باعث ایجاد میل به خراشیدن بدن می شود در حالی که سوزن سوزن شدن نیازی به خارش پوست ندارد. حتی بین سوزش پوست و سوزن سوزن شدن هم اختلاف وجود دارد. سوزش حسی است که بیشتر از درون بدن احساس می شود. از طرفی بی حسی نیز احساسی است که با همه این موارد فرق می کند. معمولا زمانی که پاها خواب رفته باشند بی حسی ایجاد می شود. به این حالت فلج موقت هم می گویند.
مورمور شدن چگونه رخ می دهد؟
احساساتی که از طریق پوست دریافت می شوند از طریق اعصاب حسی محیطی به وسیله نخاع، عصب سه قلو و یا ساقه مغز به مغز می رسند اختلال در هر سطح از این مسیرهای عصبی، می تواند باعث پارستزی شود. پس به طور کلی اختلال در مسیرهای عصبی موجب مورمور شدن بدنمان می شود.
علل پارستزی گذرا
پارستزی گذرا، به مدت چند ثانیه تا چند دقیقه و به دلایل زیر رخ می دهد:
- بی حسی ناشی از فشار طولانی مدت بر روی عصب، مانند وقتی که پا به خواب می رود. چنین پارستزی به تدریج و یا کاهش فشار از بین می رود.
- اصابت ضربه ها شلاقی به پوست
- سندرم هیپرونتیلاسیون
- حمله هراس
- کم شدن آب بدن
- حمله ایسکمی گذرا (TIA)، گاهی اوقات به عنوان “سکته مغزی کوچک” نیز شناخته می شود.
- مصرف بتا آلانین
- تشنج
- پدیده رینود
- نرسیدن خون کافی در عروق آترواسکلروز در پاها (در بیماری برگر، پارستزی با درد ساق پا همراه است)
علل پارستزی مزمن
پارستزی طولانی مدت یا مکرر می تواند به دلایل زیر به وجود آیند:
اختلالات مغز، نخاع و یا اعصاب محیطی که ممکن است از عوامل زیر ناشی شود:
- ضربه
- سکته مغزی
- خونریزی داخل مغزی
- ام اس
- تومورها
- آنسفالیت
- مننژیت
- فتق
- اسپوندیلوز گردن
- فشار بر روی عصب (سندرم تونل کارپال، سیاتیک)
- حرکت تکراری و یا لرزش طولانی مدت
- نورالژی
اختلالات گردش خون (قلب و عروق) که ممکن است ناشی از عوامل زیر باشد:
- آنژین صدری
- تصلب شرایین
- انسداد شریان حاد
- واسکولیت
- بیماری رینود
- اختلالات گردش خون ورتبرو
اختلالات هورمونی و اختلالات سوخت و ساز بدن که ممکن است از عوامل زیر ناشی شود:
- دیابت
- قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
- کم کاری تیروئید
- پاراتیرویید
- سندرم کان
- یائسگی
- سطح غیر طبیعی کلسیم، پتاسیم، سدیم و یا اوره در خون
- پورفیری
عفونت ها و سندرم پس از عفونت که با موارد زیر ایجاد می شوند:
- عفونت با ویروس هرپس سیمپلکس
- هرپس زوستر ویروس
- زخم های دهانی
- بیماری لایم
- ایدز (HIV)
- جذام
- سندرم گیلن باره
- هاری
- سیفلیس
اختلال بافت های پیوندی و بیماری های خود ایمنی مانند موراد زیر:
- آرتریت روماتوئید
- لوپوس اریتماتوی سیستمیک (SLE)
- سندرم شوگرن
- کم خونی خطرناک
- دیابت
اختلالات خونی مانند:
- ترومبوز
- پلی سیتمی
- ترومبوسیتوز
- سرطان خون
اختلالات مربوط به استخوان ها و مفاصل مانند:
- آرتریت
- نرمی استخوان
- پوکی استخوان
بیماری فیبرومیالژیا
کمبود مواد مغذی مانند:
- کمبود ویتامین B1 (بری بری)
- ویتامین B5
- کمبود B12
تومورهای بدخیم
اختلالات پوستی مانند:
- سوختگی
- سرمازدگی
- سندرم ایتو
- acrodynia
- acroparesthesia
میگرن
اختلالات روانی مانند:
- اضطراب
- هراس
- سایر بیماری های روانی
مصرفی برخی از داروها مانند موارد زیر:
- داروهای ضد تشنج
- لوموتیل
- آمیودارون
- دیگوکسین
- دیمرکاپرول
- مفلوکوئین
- ریلوزول
- تترودوتوکسین
- تالیوم
- توپیرامات
- مصرف بیش از حد لیدوکائین و یا ویتامین B6
مصرف الکل، تنباکو و مواد مخدر
مسمومیت هایی مانند:
- مسمومیت با فلزات سنگین (آرزنیک، سرب، جیوه)
- قرار گرفتن در معرض طولانی مدت اکسید نیتروژن و مونوکسید کربن
- مسمومیت سیگواترا
- گزش مار
قرار گرفتن در معرض تابش اشعه و شیمی درمانی
بیماری های ارثی مانند:
- سندرم رفسام
- بیماری فابری
- بیماری شارکوت ماری توث (یک اختلال ارثی است که باعث از بین رفتن ماهیچه های پا می شود)
- پورفیری
- سندرم دنی براون (یک اختلال ارثی در ریشه های عصبی است)
- آتاکسی
نقص ایمنی
درمان مورمور شدن (پارستزی)
درمان پارستزی بستگی به علت آن دارد. این درمان باید توسط متخصص مغز و اعصاب انجام شود. علاوه بر این می توانید از روش های زیر نیز استفاده کنید:
درمان خانگی
بی حسی بعد از نشستن های طولانی مدت و یا موقعیت بد بدن می تواند مورمور شدن را به همراه داشته باشد. این حالت پس از بازگشت خون به اندام معمولا دردناک است. در این حالت انجام حرکات کششی و ماساژ می تواند مفید باشد.
گاهی اوقات نیز با مصرف آسپرین یا ایبوبروفن؛ مشکل زمینه ای درمان می شود. اما در موارد جدی تر دوز پایین داروهای ضد افسردگی، مانند آمی تریپتیلین، برای تغییر ادراک بدن از درد، تجویز می شود. در موارد شدید، مصرف داروهای کدئین دار می تواند مفید باشد.
اگر مشکل مورمور شدن از کمبود تغذیه باشد مصرف مکمل ها، مانند ویتامین B کمپلکس، به ویژه ویتامین ب ۱۲ برایتان خوب است. در عین حال باید مصرف الکل را کنار گذاشته و با پماد ها و روغن های طیبعی حاوی کپسایسین اندام مبتلا را ماساژ دهید.
گاهی اوقات نیز پوشیدن دست کش و یا هر پوشش دیگری روی اندام مبتلا می تواند این حس را کم کند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
هر زمان که همراه مورمور شدن یکی از علائم زیر را داشتید سریعا به پزشک مراجعه کنید:
- احساس ضعف
- مشکل در راه رفتن، حرکت دادن دست و یا حرف زدن
- عدم کنترل بر روی مثانه
- احساس بی حسی پس از یک ضربه
- بی هوشی حتی برای چند لحظه
در موارد زیر نیز بهتر است در اسرع وقت، پزشک خود را در جریان بگذارید:
- بدتر شدن بی حسی در هنگام راه رفتن (این می تواند به علت کشش عصب سیاتیک رخ دهد)
- درد، گرفتگی عضلات، سرگیجه
- ادرار زیاد (می تواند نشانه دیابت باشد)
- ایجاد بثورات پوستی