علل، نشانه ها، انواع و درمان اختلالات روانی در کودکان

حدود یک چهارم از کودکان در برهه ای از زندگی خود به یکی از اختلالت روانی مبتلا می شوند. بنابراین اختلالات روانی در کودکان تقریبا شایع است. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت ما راه همراهی کنید. چرا که اطلاعات مهمی در مورد انواع، علل، عوامل خطر، نشانه ها و درمان اختلالات روانی در کودکان را در ادامه ارائه کرده ایم.

شایع ترین اختلالات روانی در کودکان

اختلالات روانی در کودکان بسیار رایج و گاهی شدید است. حدود یک چهارم از کودکان و نوجوانان نوعی از اختلال روانی را در زندگی خود تجربه می کنند. یک سوم این کودکان نیز اختلال روانی را در مراحل بعدی زندگی خود شاهد هستند. از جمله شایع ترین اختلالات روانی در کودکان می توان به اختلالات اضطرابی، اختلال اضطراب در دوران کودکی یا اضطراب جدایی اشاره کرد. سایر انواع معمول بیماری های روانی در دوران کودکی عبارتند از:

  • اختلالات رفتاری مانند اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)
  • اختلالات خلقی مانند افسردگی و اختلالاتی مانند اختلالات مصرف الکل

آمارها نشان می دهد که این اختلالات نسبتا شایع هستند.

  • ۱۰ درصد کودکان قبل از سن مدرسه بیش فعالی دارند.
  • ۸ درصد آن ها متاثر از افسردگی هستند. (حدود ۲٪ در دوران کودکی، ۴٪ -۷٪ در دوران بلوغ و ۲۰% در جوانی)

اعتیاد، اختلال دو قطبی، و اسکیزوفرنی زودرس در بین نوجوانان بیش از کودکان شیوع دارد.

این در حالی است که معلولیت های رشدی مانند اختلالات طیف اوتیسم می تواند تاثیر مادام العمر قابل توجهی در زندگی کودک و خانواده او داشته باشد. اختلال طیف اوتیسم یک اختلال رشدی است که توسط اختلال در ارتباطات، تعاملات اجتماعی، و رفتار ها خود را نشان می دهد. از هر ۸۸ کودک در آمریکا ۱ نفر مبتلا به اوتیسم است. آمارهای تکان دهنده ای نشان می دهد که در ۱۰ سال گذشته آمار کودکان مبتلا به اوتیسم در ایالات متحده ۷۸٪ افزایش داشته است.

علل و عوامل خطر اختلالات روانی در کودکان چیست؟

مانند اختلالات روانی در تمام سنین، اختلالات روانی در کودکان نیز دلیل مشخصی ندارد. در عوض، افراد مبتلا به این بیماری ها به سمت برخی از عوامل خطر زیستی، روانی، و محیطی تمایل دارند. از نظر بیولوژیکی، بیماری ها و اختلالات روانی در شرایط زیر بیشتر ظهور می کنند:

  • سطح غیر طبیعی انتقال دهنده های عصبی، مانند سروتونین یا دوپامین در مغز
  • کاهش در اندازه برخی نواحی از مغز
  • افزایش فعالیت در زمینه های دیگر مغز

دختران نسبت به پسران بیشتر به اختلالات خلقی مانند افسردگی و اضطراب مبتلا می شوند. در حالی که اختلالاتی مانند اختلال نقص توجه و بیش فعالی و طیف اوتیسم اختلالاتی هستند که اغلب در پسران رخ می دهند.

تفاوت های جنسیتی در بیماری های روانی نقش دارد. بنابراین ترکیبی از تفاوت های بیولوژیکی بر اساس جنسیت، و همچنین تفاوت در تفسیر محیط و پاسخ به آن در دختران در مقایسه با پسران را می توان در شکل گیری اختلالات روانی در کودکان دخیل دانست. این در حالی است که نباید نقش ژنتیک را نیز نادیده گرفت. کودکانی که والدینشان به یکی از بیماری های روانی مبتلا هستند، نسبت به کودکان عادی، ۴ برابر بیشتر به چنین بیماری هایی مبتلا می شوند.

نوجوانان که دچار یک اختلال روانی هستند در معرض ابتلا به داشتن دیگر چالش های بیولوژیکی، مانند وزن کم هنگام تولد، مشکلات خواب هستند.

عوامل خطر روانی برای ابتلای کودکان به اختلالات روانی عبارتند از:

  • عزت نفس پایین
  • تصور غلط در مورد بدن
  • داشتن دیدگاه انتقادی شدید به خود
  • احساس ناتوانی در هنگام برخورد با رویدادهای منفی

اختلالات روانی نوجوانان تا حدودی با استرس ناشی از تغییرات بدن، از جمله نوسانات هورمونی در زمان بلوغ، تردید نوجوان در جهت افزایش استقلال و تغییر در روابط با والدین، دوستان و غیره در ارتباط است. نوجوانانی که از اختلال رفتاری، اختلال نقص توجه بیش فعالی (ADHD)، اضطراب بالینی، و یا مشکلات شناختی و یادگیری رنج می برند، در معرض خطر بالاتری برای تجربه سایر اختلالات روانی قرار دارند.

اختلالات روانی در کودکان ممکن است در نتیجه یک آسیب ایجاد شود. سوء استفاده کلامی، فیزیکی یا جنسی، مرگ یکی از دوست، داشتن مشکلاتی در مدرسه، و یا قرار گرفتن در معرض قلدری و یا فشار دوستان و همسالان از جمله آسیب هایی هستند که می توانند به اختلالات روانی در کودکان دامن بزنند. زمانی که نوجوانان در معرض قلدری همسالان قرار می گیرند و این موضوع از طرف خانواده آن ها، با بی توجهی مواجه می شود، زمینه ایجاد اختلالات روانی مانند افسردگی فراهم می شود. ضمن این که کودکانی که در خانواده های نظامی زندگی می کنند در معرض خطر تجربه افسردگی هستند.

عوامل محیطی مانند سابقه فقر، قرار گرفتن در معرض خشونت، عضو شدن در گروه های ضد اجتماعی، انزوای اجتماعی، قربانی سوء استفاده، درگیری والدین، و فروپاشی خانواده از جمله عوامل زمینه ساز برای ایجاد اختلالات روانی در کودکان هستند. خطر ابتلا به بیماری های روانی، کودکانی که فعالیت بدنی کم و عملکرد تحصیلی ضعیف دارند و یا رابطه شان با یکی از اعضای خانواده قطع شده است را تهدید می کنند.

نشانه ها و علائم اختلالات روانی در کودکان چیست؟

کودکان مبتلا به بیماری های روانی ممکن است علائم کلاسیک اختلال خاصی که به آن مبتلا شده اند را نشان دهند. اما در کنار آن علائم اختصاصی، علائم عمومی زیر نیز ممکن است ایجاد شود:

  • افت تحصیلی
  • خستگی مداوم
  • شکایات مکرر از علائم فیزیکی مانند سردرد و دل درد
  • ایجاد مشکلاتی در خواب و یا اشتهای آن ها مانند دیدن کابوس و یا راه رفتن در خواب
  • بازگشت به رفتارهای گروهی سنی کوچکتر از خود (رگرسیون)، مانند شب ادراری، اوقات تلخی و یا وابستگی شدید به والدین
  • انجام رفتارهایی که خطرناک است و ریسک زیادی دارد. به عنوان مثال بالا رفتن از بلندی، راه رفتن در لبه پرتگاه، درگیر شدن در مجادلات فیزیکی و یا انجام بازی های نا امن
علل، نشانه ها، انواع و درمان اختلالات روانی در کودکان
علل، نشانه ها، انواع و درمان اختلالات روانی در کودکان

درمان اختلالات روانی در کودکان

درمان های زیادی برای مدیریت بیماری های روانی در کودکان اختراع شده است. داروها، مداخلات آموزشی یا شغلی و انواع خاصی از روان درمانی برای درمان اختلالات روانی در کودکان وجود دارد. از نظر دارویی، برای درمان هر نوع بیماری روانی، یک گروه دارو معرفی شده است. به عنوان مثال:

  • داروهای کلاس محرک برای درمان ADHD
  • داروهای سروتونرژیک برای درمان افسردگی و اضطراب
  • داروهای نورولپتیک برای مدیریت نوسانات خلقی شدید، اضطراب، پرخاشگری، و یا اسکیزوفرنی دوران کودکی

برای افرادی نیز که نمی توانند از دارو استفاده کنند، از روان درمانی استفاده می شود. دیگر مداخلات مانند محدود کردن قرار گرفتن در معرض مواد افزودنی، مواد نگهدارنده، و قند فرآوری شده در غذاها، که به عنوان مداخلات تغذیه ای شناخته می شوند، برای کودکان دچار بیش فعالی کاربرد دارد.

روان درمانی

روان درمانی یا همان بحث درمانی یک شکل از مشاوره است که در آن روان درمانگر به دنبال کشف راه حل مشکلات و کنار آمدن با اختلالات عاطفی دوران کودکی است. ثابت شده است که این روش حتی می تواند تغییرات شیمایی و مثبتی در مغز ایجاد کند. دو روش عمده که معمولا برای درمان اختلالات روانی در کودکان استفاده می شود عبارتند از:

  • روان درمانی فردی
  • رفتار درمانی شناختی

آموزش و یادگیری برخورد با چالش های خاصی که کودک در طول بیماری خود با آن ها رو به رو است، گام مهمی در روان درمانی محسوب می شود. صبر، درک، تعادل ساختاری و انعطاف پذیری از جمله چیزهایی است که کودک در طی این درمان آموزش می بیند. نوعی از روان درمانی که برای درمان کودکان مبتلا به بیماری های روانی استفاده می شود درمان شناختی رفتاری (CBT) است. این شکل از درمان به دنبال کاهش افکار غیر منطقی و تقویت رفتارهای سازگار است. این روش درمانی می تواند به صورت فردی یا گروه تجویز شود.

در تکنیک های رفتاری که اغلب برای کاهش علائم در کودکان مبتلا به اختلالات رفتاری مانند ADHD، اختلال نافرمانی مقابله ای، یا اختلال رفتاری و یا برای کمک به کودکان مبتلا به اختلالات اضطرابی مانند اختلال اضطراب جدایی یا اختلال وسواسی جبری استفاده می شود، به والدین یا مراقبین کودک آموزش داده می شود هر دو رفتار مثبت و منفی را تشویق و تنبیه کنند. به عنوان مثال اگر کودک کار مثبتی را در مکان مناسب انجام داد باید او را تشویق کرد و آنقدر این رفتار را تکرار کرد که کودک درک درستی از رفتار در محیط مناسب را فرا گیرد.

درمان بین فردی (IPT)

این درمان کمک می کند که علائم اختلالات خلقی مانند اضطراب و افسردگی کاهش پیدا کند و فرد مهارت های موثر برای مقابله با روابط را فرا گیرد. IPT از دو استراتژی برای دستیابی به این اهداف استفاده می کند:

  • آموزش کودک و خانواده در مورد ماهیت بیماری: درمانگر تأکید می کند که افسردگی یک بیماری شایع است و اکثر افراد مبتلا به آن درمان می شوند.
  • تعریف مسائل (از جمله غم و اندوه غیر طبیعی، تعارضات بین فردی، و یا داشتن اضطراب قابل توجهی در هنگام ملاقات با افراد جدید): پس از این که مشکلات تعریف می شوند، درمانگر قادر است به صورت واقع بینانه برای حل این مشکلات با کودک و خانواده او از تکنیک های مختلف درمان استفاده کند.
رفتار درمانی شناختی (CBT)

این رویکرد کمک می کند تا افسردگی، اضطراب، و برخی از مشکلات رفتاری کاهش یابد. در CBT، درمانگر با استفاده از سه روش زیر به اهداف خود می رسد:

  • آموزش: در این مرحله انتظارات مثبت برای درمان طراحی شده و همکاری کودک با فرایند درمان ارتقا می یابد.
  • شناخت: در این مرحله افکار و مفروضات شناسایی می شوند.
  • رفتار: این مرحله فنون رفتاری اصلاح شده و یا آموزش داده می شوند. استراتژی های موثرتر برای برخورد با مشکلات نیز در همین مرحله به کودک یاد داده خواهد شد.

دارو درمانی

مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) از جمله داروهای عمده ای هستند که برای درمان افسردگی و اضطراب کودکان تجویز می شوند. داروهای SSRI سطح سروتونین در مغز را تحت تاثیر قرار می دهند. نمونه هایی از داروهای این کلاس که برای استفاده در کودکان مورد تایید است عبارتند از:

  • فلوکستین
  • سرترالین

داروهای موجود برای اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) از فردی به فرد دیگر اثرات متفاوتی دارند. بنابراین نمی توان گفت که کدام دارو برای این اختلال از همه بهتر است. داروهای موجود برای این اختلال، از طریق بهبود عدم تعادل مواد شیمیایی عصبی به بیمار کمک می کنند. برخی داروهایی که معمولا برای این اختلال تجویز می شوند عبارتند از:

  • محرک ها
  1. متیل فنیدیت
  2. دکس متیل فنیدیت
  3. دگزامفتامین
  • غیر محرک ها
  1. اتوموکستین
  2. گوانفاسین
  3. کلونیدین

داروهایی که برای درمان اختلال دو قطبی استفاده می شوند دو هدف عمده دارند. تسکین علائم موجود مانند شیدایی یا افسردگی و جلوگیری از بازگشت بیماری. داروهایی که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) به خصوص در درمان علائم جنون و در کودکان تایید شده اند (در کودکان زیر ۱۰ سال) عبارتند از:

  • ریسپریدون
  • آریپیپرازول
  • کواتیاپین

برای درمان تحریک پذیری در کودکان زیر ۵ سال مبتلا به اختلال طیف اوتیسم، ریسپریدون از FDA تاییدیه گرفته است. در حالی که ابیلیفای برای کودکان بالای ۶ سال مورد تایید FDA است.

عوارض ناشی از اختلالات روانی در کودکان

کودکان و نوجوانانی که مشکلات روانی دارند، نسبت به همسالان خود بیشتر دچار بزهکاری و کاهش پیشرفت تحصیلی می شوند. این کودکان در مدرسه نیز مشکلاتی مانند اخراج و تعلیق از مدرسه را تجربه می کنند. اما نوجوانانی دبیرستان که اختلالات روانی دارند ممکن است حتی ترک تحصیل کنند.

کودکان مبتلا به اختلالات اضطرابی بیشتر در معرض اضطراب، افسردگی و اختلالات مصرف مواد در بزرگسالی هستند. این در حالی است که طی تحقیقات مشخص شده است که بیش از ۵۰ درصد از کودکانی که افسردگی دارند، قابل درمان هستند. تقریبا ۸ درصد افسردگی ها در کودکان، بیش از ۱ سال طول درمان دارد. افسردگی از علل اصلی ناتوانی در ایالات متحده در افراد بالای ۵ سال است. این بیماری یکی از علل اصلی مرگ و میر نیز می باشد. بدترین عارضه بالقوه افسردگی، خودکشی است که سومین علت مرگ و میر در نوجوانان آمریکایی است.

حدود نیمی از کودکان که اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD) دارند، نشانه های قابل توجهی از این اختلال را در بزرگسالی از خود بروز می دهند. افراد مبتلا به این اختلال بیشتر در معرض خطر افت تحصیلی هستند. از دست دادن شغل، طلاق، تجربه حوادث رانندگی و سوء مصرف مواد نیز از دیگر عوارض اختلالات روانی درمان نشده در کودکان است.

عوارض بالقوه اختلال دو قطبی، به خصوص اگر بدون درمان رها شود، شامل مشکلات ذهنی، سوء مصرف مواد و اعتیاد است. خطر اقدام به خودکشی در این افراد نسبت به افراد سالم ۶۰ برابر است. اختلال دو قطبی پنجمین علت اصلی ناتوانی و نهمین علت اصلی مرگ در سراسر جهان است.

پیشگیری از اختلالات روانی در کودکان

برای پیشگیری از اختلالات روانی در کودکان باید هر دو عوامل خطر اختصاصی و غیر اختصاصی را کنترل کرد. تحقیقات نشان می دهد تقویت عوامل محافظ و استفاده از روش های شناختی رفتاری و یا بین فردی مناسب سن و سطح رشد کودک، و همچنین استراتژی های پیشگیری مبتنی بر خانواده از مداخلات مفید برای پیشگیری از اختلالات روانی در کودکان هستند.

معکوس کردن عوامل خطر و افزایش عوامل محافظ برای بیمار مانند حمایت، ایجاد روابط قوی در خانواده و همسالان، مهارت های مقابله با مسائل و کنترل هیجان نیز برای پیشگیری از این مشکلات مفید هستند. کودکانی که یکی از والدینشان دچار بیماری روانی است باید انعطاف بیشتری داشته باشند و بر روی کارهای متناسب با سنشان بیشتر تمرکز کنند. درک بیماری والدین نیز برای این کودکان از اهمیت زیادی برخوردار است. پدرها و مادران این کودکان نیز باید قادر به نشان دادن تعهدشان به عنوان والدین به کودک بوده و روابط سالمی با او برقرار کنند.