تاندون آشیل پا تاندونی قوی واقع در پشت پا است.(تصویر ۱). درد تاندون آشیل اغلب بین دهه سوم تا پنج زندگی رخ می دهد اما با اقدام به موقع کاملا قابل درمان است. ضمن این که درمان درد تاندون آشیل باعث می شود از ایجاد مشکلات ثابت جلوگیری شود.
آناتومی تاندون آشیل
تاندون آشیل که در پزشکی به آن تاندون پاشنه نیز می گویند به عضلات گاسترو و سولئوس که در ماهیچه ساق پا واقع شده اند و استخوان پاشنه وصل است. عملکرد این عضلات در درجه اول برای ایجاد فشار پا به سمت پایین و جلو در هنگام راه رفتن و یا پریدن می باشد.
در طول روز تاندون آشیل پا در معرض فشاری معادل دو تا سه برابر وزن بدنمان است. این فشار ممکن است باعث انحطاط تاندون شده و منجر به دو مورد دردناک زیر شود:
- تاندونیت آشیل که به معنی التهاب تاندون است و باعث درد می شود.
- پارگی تاندون آشیل که درد خفیف و ناتوانی شدید در پای آسیب دیده ایجاد می کند.
علل درد تاندون آشیل
تاندونیت آشیل (التهاب تاندون)
آشیل تاندونیت (التهاب تاندون) به انحطاط تاندون آشیل پا گفته می شود. این وضعیت باعث می شود سفتی و درد در پشت پا در هنگام راه رفتن ایجاد شود. پیش از این تصور بر این بود که تنها ورزشکاران به این التهاب دچار می شوند. اما در حال حاضر پزشکان معتقدند که استفاده بیش از حد از این تاندون و استفاده از کفش نامناسب نیز می تواند باعث ایجاد التهاب تاندون آشیل پا شود.
این درد در صبح بیشتر است. بیمار بعد از بلند شدن از رختخواب با چند قدم اول درد زیادی را پشت پا احساس می کند. با چند قدم بعدی درد کمتر می شود و طی چند دقیقه تنها درد خفیف وجود دارد. اکثر بیماران مبتلا به این التهاب از روش های خود درمانی استفاده می کنند و زمانی به پزشک مراجعه می کنند که درمان آن ها دیگر سخت شده است.
پارگی تاندون آشیل
پارگی نسبی و یا خفیف تاندون آشیل پا ممکن است با استفاده عادی ولی زیاد و همچنین آسیب در ورزش ها حرفه ای ایجاد شود. در برخی مواقع که پارگی شدید است فرد حتی قادر به راه رفتن هم نیست. در پارگی جزئی و یا کامل راه رفتن امکان پذیر است اما فشار بر روی پای آسیب دیده درد زیادی دارد. تزریق داروهای استروئیدی در پشت پا برای تاندونیت آشیل و یا برخی دیگر از وضعیت دردناک پا می تواند باعث تضعیف اولیه تاندون شود. یکی از علت های نسبتا شایع پارگی تاندون آشیل؛ همین ضعیف شدن آن می باشد. پس گاهی درمان های غیر اصولی وضعیت این تاندون را نه تنها درمان نمی کند بلکه بدتر نیز خواهد کرد.
چگونه تفاوت بین التهاب تاندون و پارگی تاندون را تشخیص دهیم؟
اگر نشانه های التهاب تاندون معقول باشد تنها باعث ایجاد درد و محدودیت در برخی از حرکت ها پا می شود. در این حالت با وجود درد تاندون آشیل فرد هنوز قادر است راه برود. اما در زمانی که تاندون آشیل پاره می شود درد ناچیز است اما فرد قادر به راه رفتن نیست.
چند آزمایش ساده برای تشخیص علت درد تاندون آشیل و تفاوت بین پارگی و التهاب تاندون آشیل به شرح زیر وجود دارد:
- آزمون ایستادن: برای انجام آزمایش اول سعی کنید روی انگشتان پای آسیب دیده باستید. اگر توانستید این کار را انجام دهید یعنی تاندون شما پاره نشده است. اما اگر درد ناگهانی در پا احساس شد و قادر به انجام این کار نبودید یعنی پارگی جزئی در تاندون آشیل پا وجود دارد.
- آزمون فشردن ماهیچه ساق پا (آزمون تامپسون): برای این آزمون باید مانند تصویر زیر عمل کنید. بر روی شکم دراز بکشید یا بر روی زانو بشینید به صورتی که مانند تصویر زیر زانو با ساق پا زاویه ۹۰ درجه داشته و مچ پا از بلندی آویزان باشد. سپس از کسی بخواهید ماهیچه ساق پای شما را فشار دهد. در همین حالت پا را از مچ به سمت داخل و خارج حرکت دهید. اگر بتوانید این را را انجام دهید یعنی شما دچار پراگی تاندون نشده اید.
گرچه آزمون ها ذکر شده کاملا تفاوت ها را آشکار می کند اما در صورت نیاز می توان از آزمایش های دیگر که نتایج دقیق تری دارد نیز استفاده کرد این آزمایش ها عبارتند از:
- سونوگرافی از مچ پا
- بررسی رزونانس مغناطیسی (MRI) از مچ پا
آزمایشات دیگر مانند عکس اشعه ایکس، آزمون های نورولوژیک، الکترومایوگرام (EMG)، هدایت سرعت عصب (NCV)، و … معمولا ضروری نیست، اما ممکن است برای رد کردن بیماری های احتمالی مورد استفاده قرار گیرد.
درمان درد تاندون آشیل
تشخیص دقیق مرحله اول درمان درد تاندون آشیل است.
درمان التهاب تاندون
درمان التهاب تاندون بیشتر بر روی پیشگیری از ایجاد آسیب های بیشتر به تاندون متمرکز است. برای این کار معمولا پزشکان استراحت دادن به پا را توصیه می کنند. علاوه بر استراحت ممکن است درمان های دیگر زیر نیز استفاده شود:
- استفاده از نوارهای سفت و یا ابزارهای ارتوپدی مخصوص مچ پا در طول روز
- قرار دادن پا بر روی بالش در طی شب می تواند تورم را کم کند.
- ورزش هایی که بدون ایجاد استرس بر روی تاندون بتواند دامنه حرکت مچ پا را بهبود دهد.
اگر اقدامات فوق کمک کننده نباشد مصرف ۱۵ روزه از مسکن و یا تریپسین-کیموتریپسین خوراکی می تواند موثر باشد. تریپسین-کیموتریپسین ترکیبی از آنزیم ها را در خود دارد که در بهبود بافت عضلانی-اسکلتی و کاهش درد و تورم کمک کننده است.
تزریق موضعی استروئید پردنیزولون می تواند تسکین بلند مدت تری برای بدن به ارمغان بیاورد. در عوض ممکن است با تضعیف تاندون؛ موجب پارگی آن در دراز مدت شود. پس از تسکین به موقع با این تزریق، بیماران اغلب قادرند فعالیت های خود را از سر بگیرند اما استرس بر روی تاندون همچنان ادامه دارد. همین استرس باعث ایجاد پارگی در تاندون می شود.
بنابراین توصیه می شود با تزریق این دارو استراحت کافی داشته باشید. استروئیدها ضد التهابی به صورت قرص نیز ممکن است برای کاهش درد تاندون آشیل مورد استفاده قرار بگیرد. این داروها عوارض کمتری از نوع تزریقی خود دارند و تقریبا اثری مشابه بر روی درد ایجاد می کنند. این داروها در درمان اغلب دردهای مزمن مانند آرنج تنیسی، خار پاشنه، التهاب پلانتار فاسیا و غیره استفاده می شود.
فیزیوتراپی نیز در بسیاری از موارد با تاثیر گذاری ذهنی می تواند درد را کم کند.
درمان پارگی تاندون آشیل
پارگی تاندون آشیل تقریبا همیشه نیاز به جراحی دارد. اما در برخی از موارد که پارگی جزئی است، آتل و یا گچ گرفتن پا می تواند در درمان موثر باشد. در عمل جراحی برای پارگی تاندون آشیل پا، پزشک از تارهای بسیار قوی مانند دم اسب استفاده کرده و مانند الگوی خود تاندون؛ آن ها را به قسمت آسیب دیده پیوند می زند. این کار باعث تقویت بافت تاندون می شود.
عفونت زخم عارضه ای است که ممکن است بعد از عمل جراحی رخ دهد. بعد از عمل جراحی پا باید به مدت ۶ هفته در گچ باشد. درمان کامل بیمار ممکن است ۲ الی ۳ ماه طول بکشد. درمان های توانبخشی مانند فیزیوتراپی می تواند در تسریع روند بهبود موثر باشد.
بیماری های که درد تاندون آشیل پا را تقلید می کنند
- التهاب پلانتار فاسیا: التهاب ورق فیبر در کف پا است که باعث درد در کف پا یا در استخوان پاشنه در صبح می شود.
- خار پاشنه: رشد بیش از حد نوک تیز در استخوان پاشنه، باعث درد شدید می شود که شبیه به درد تاندون آشیل است. برای تشخیص دقیق باید عکسبرداری انجام شود. پوشیدن کف نرم و یا قرار دادن لایه محافظ در کفش می تواند درد خار پاشنه پا را بهبود دهد.
- آرتریت مچ پا: بدشکلی مفصل مچ پا، معمولا توسط یک آسیب قدیمی در مچ ایجاد می شود. این مشکل به مرور زمان موجب ایجاد درد می شود. برای تشخیص عکس اشعه ایکس لازم است و برای درمان نیز جراحی.