هیرسوتیسم وضعیتی است که در زنان باعث رشد موهای زائد با الگو برداری از رشد موی در بدن مردان می شود. در این حالت مناطقی از بدن که معمولا در زنان بدون مو و درمردان داری مو است؛ مانند ریش و سبیل، موی زائد پدیدار می شود. کمر، قفسه سینه و سایر نقاط بدن نیز بستگی به ترکیب ژنتیکی بدن زنان، از مناطقی هستند که ممکن است موهای زائد در بیاورند. هیرسوتیسم می تواند به دلیل بالا رفتن بیش از حد آندروژن و تستوسترون که هورمون های مردانه هستند، ایجاد شود. این اختلال ارثی نیز می باشد.
پیشگیری از هیرسوتیسم معمولا امکان پذیر نیست. با این حال، زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، برای کمک به کاهش علائم هیرسوتیسم؛ باید وزن خود را کاهش دهند. درمان های این بیماری نیز روش های مختلفی مانند دارو و روش های پزشکی دارد.
علل هیرسوتیسم
در زمان قاعدگی، تخمدان زنان شروع به تولید ترکیبی از هورمون های جنسی مردانه و زنانه، که مسئول رشد مو در زیر بغل و ناحیه تناسلی هستند، می کند. هر گونه عدم تعادل در این هورمون ها که باعث شود آندروژن (هورمون جنسی مردانه) بیش از حد مجاز شود، منجر به هیرسوتیسم می شود. علل این عدم تعادل عبارتند از:
- PCOS یا سندرم تخمدان پلی کیستیک یک بیماری شایع است که با عدم تناسب در هورمون های جنسی، هماهنگی عجیبی دارد. علائم این بیماری شامل چرخه های نامنظم قاعدگی، ناباروری، افزایش وزن و کیست های متعدد بر روی تخمدان ها می باشد.
- سندرم کوشینگ یک وضعیت پزشکی است که به دلیل بالا رفتن بیش از حد هورمون کورتیزول اتفاق می افتد. علت افزایش بیش از حد کورتیزول که توسط غدد آدرنال تولید می شود؛ معمولا ناشی از عوارض مصرف طولانی مدت برخی از داروها مانند پردنیزون می باشد.
- هیپرپلازی مادرزادی آدرنال یک بیماری ارثی است که در آن تولید آندروژن و کورتیزول (هورمون های استروئیدی) توسط غدد آدرنال به صورت غیر طبیعی زیاد است.
- تومورهایی که در تخمدان یا غده آدرنال ایجاد می شوند می توانند با ترشح آندروژن، باعث هیرسوتیسم شوند. با این حال، این مورد بسیار نادر است.
- برخی داروها مانند دانازول که برای درمان اندومتریوز تجویز می شود نیز می توانند هیرسوتیسم ایجاد کنند.
- گاهی اوقات، علت هیرسوتیسم را نمی توان مشخص کرد.
عوامل خطر برای ابتلا به هیرسوتیسم
- داشتن سابقه خانوادگی بیماری هایی که باعث هیرسوتیسم می شوند مانند PCOS و هیپرپلازی مادرزادی آدرنال و … خطر رشد موهای زائد در زنان را افزایش می دهد.
- افرادی که نژادشان آسیایی است و افرادی که در خاورمیانه زندگی می کنند در خطر ابتلا به رشد موهای زائد در زنان هستند. علت این ارتباط هنوز ناشناخته است.
علائم هیرسوتیسم
به غیر از رشد مو در مناطقی از بدن که معمولا در مردان مو دارد و ضخامت غیر طبیعی مو، افراد مبتلا به این اختلال علائم و نشانه های دیگری نیز دارند. این علائم عبارتند از:
- جوش و یا آکنه
- ریزش مو در منطقه ای خاص از بدن (تاسی)
- ایجاد صدای کلف و مردانه
- افزایش اندازه کلیتوریس آلت تناسلی زنان
- کاهش اندازه سینه ها
آزمایشات لازم برای تشخیص
تست هایی که مقدار هورمون هایی مانند هورمون تستوسترون در خون را اندازه گیری می کنند، معمولا معیار خوبی برای تعیین علت این اختلال می باشد. این آزمایشات می تواند نشان دهد که آیا علت هیرسوتیسم، افزایش سطح آندروژن است یا خیر؟ به غیر از این آزمایش ها، سونوگرافی یا سی تی اسکن نیز برای رد و یا مشاهده کیست یا تومور در تخمدان و بررسی غدد آدرنال مورد استفاده قرار می گیرد.
درمان هیرسوتیسم
داروها که معمولا برای هیرسوتیسم تجویز می شوند عبارتند از:
- داروهای های ضد بارداری: قرص های جلوگیری از بارداری خوراکی حاوی هورمون های استروژن و پروژسترون هستند که در درمان هیرسوتیسم با کاهش و یا جلوگیری از تولید هورمون مردانه توسط تخمدان ها موثر می باشد. عوارض جانبی استفاده از این درمان شامل تهوع، سرگیجه، ناراحتی معده و سردرد است.
- داروهای ضد آندروژن: داروهای ضد آندروژن مانند اسپیرونولاکتون، از اتصال هورمون آندروژن به گیرنده های بدن بیمار جلوگیری می کنند. این دارو در دوران بارداری منع مصرف دارد و می تواند نقص مادر زادی در نوزاد ایجاد کند.
- کرم های موضعی: کرم هایی مانند افلورنتین معمولا برای درمان موهای زائد صورت تجویز می شوند. این کرم به صورت مستقیم و موضعی بر روی منطقه ای که دارای موی زائد است مالیده می شود. این کرم با کند کردن رشد موهای قدیمی و جلوگیری از رشد موهای جدید؛ باعث درمان و بهبود ظاهر بیمار می شود.
روش های پزشکی برای از بین بردن موهای زائد در زنان عبارتند از:
- الکترولیز: در این روش، یک سوزن بسیار کوچک به داخل فولیکول های مو وارد شده و با تولید جریان الکتریکی، فولیکول مو را از بین می برد. این روش کاملا موثر است. با این حال، می تواند دردناک باشد.
- لیزر درمانی: این روش با استفاده از اشعه های نور بسیار متمرکز که به عنوان لیزر شناخته می شوند، موهای زائد را از بین برده و رشد فولیکول های مو را متوقف می کند. بعد از استفاده از این روش ممکن است مقداری تورم و قرمزی بر روی پوست ایجاد شود. سوزش و تغییر رنگ پوست و گران بودن این روش از دیگران معضلاتی است که برای بیماران به وجود می آید.
روش های خانگی برای از بین بردن موهای زائد
به غیر از روش های معمولی که بسیاری از خانم ها برای برداشتن موهای زائد بدنشان استفاده می کنند. راه های دیگری نیز برای بهتر کردن ظاهر وجود دارد. این روش ها عبارتند از:
- تراشیدن یک روش سریع و ارزان است، اما باید به طور منظم و با فاصله زمانی کم انجام شود. در این حالت علاوه بر این که مو مجددا رشد می کند، احتمال ضخیم شدن ریشه آن نیز وجود دارد.
- اپیلاسیون در از بین بردن ریشه ای رشد مو زائد مفید است. در این روش موم گرم بر روی پوست مالیده می شود و پس از سرد شدن با استفاده از تکه ای پارچه با سرعت از روی پوست برداشته می شود. امکان قرمزی موقت و سوزش پوست بعد از اپیلاسیون وجود دارد.
- موبرهای شیمیایی به شکل کرم، ژل یا لوسیون با شکستن ساختار پروتئین مو، اقدام به از بین بردن آن ها می کنند. اما برخی از افراد نسبت به استفاده از این داروها حساسیت و آلرژی دارند. به این افراد توصیه می کنیم حتما قبل از استفاده مقداری از آن را روی پوست تست کنند.