علت دقیق گرفتگی عضلات پا در شب ناشناخته (ایدیوپاتیک) است. با این حال برخی افراد مبتلا به بیماری های مزمن ممکن است در معرض خطر گرفتگی عضلات پا در شب باشند. گرفتگی شبانه عضلات پا در افراد مسن به ویژه در زنان مسن، شایع تر است. این نوع از گرفتگی عضلات در درجه اول بر روی ماهیچه های ساق پا و عضلات کوچک آن تاثیر می گذارد.
علل گرفتگی عضلات پا در شب
گرفتگی عضلات پا ممکن است به عنوان نشانه، اثر جانبی یا عوارض بیماری های دیگر باشد در این شرایط به علت ایجاد کننده گرفتگی عضلات پا در شب علل ثانویه گفته می شود.
علل هورمونی
علل هورمونی گرفتگی عضلات پا در شب بیشتر در در دوران بارداری و یائسگی، پاراتیرویید، هیپوتیروئیدیسم یا هیپوکلسمی به عنوان یک علت ثانویه به وجود می آید. هیپوکلسمی همان بیماری کمبود کلسیم است. اکثر علل هورمونی گرفتگی عضلات پا ممکن است به طور مستقیم به روند گرفتگی شبانه عضلات پا مربوط نباشند بلکه به طور غیر مستقیم به دلیل عدم جذب کلسیم این عارضه را ایجاد کنند.
دارو
برخی از داروهای به ویژه داروهای کاهش دهنده کلسترول (استاتین ها) و دیورتیک ها که منجر به از دست دادن آب و الکترولیت بدن می شود، این عارضه را ایجاد می کنند. برخی داروها دیابتی، داروهای ضد فشار خون، قرص های ضد بارداری و درمان جایگزینی هورمونی نیز ممکن است به گرفتگی عضلات پا در شب کمک کنند.
کم شدن آب بدن
از دست دادن آب و الکترولیت که به عدم تعادل الکترولیت شناخته می شود، به اسپاسم عضلانی کمک می کند.
خستگی
فعالیت بیش از حد در روز و خستگی عضلات نیز ممکن است گرفتگی عضلات پا در شب را ایجاد کنند.
تغییرات
تغییرات ایجاد شده در شیوه راه رفتن و نشستن در طول روز، ممکن است عضلات پا را تحت فشار قرار داده و در نتیجه در شب گرفتگی عضلات پا ایجاد شود. مثلا زمانی که طی روز از کفش پاشنه بلند استفاده می کنید ممکن است در شب با چنین دردی مواجه شوید.
کم تحرکی
عدم فعالیت و ورزش نکردن می تواند عاملی باشد که به گرفتگی عضلات پا کمک کند.
کمبود کلسیم
کمبود کلسیم (هیپوکلسمی) و یا کمبود منیزیم که دو عنصر کمیاب در بدن هستند و وظیفه ایجاد تکانه های عصبی و روند انقباض عضله را به عهده دارند نیز، از دیگر علل گرفتگی عضلانی در شب می باشند. کمبود کلسیم و منیزیم همچنین ممکن است منجر به کشش عضلات شوند.
کمبود پتاسیم
کمبود پتاسیم با ایجاد ضعف عضلانی، ریسک ابتلا به گرفتگی عضلانی در شب را بالا می برد.
مصرف الکل
سوء مصرف الکل می تواند بر روی هورمون پاراتیروئید که مسئول تنظیم کلسیم است، اثرگذار باشد. اعتیاد به الکل نیز می تواند منجر به کمبود منیزیم شود. استفاده بیش از حد از الکل باعث کم شدن آب بدن به دلیل اثر دیورتیک آن می شود. سیروز و نارسایی کبد نیز ممکن است گرفتگی عضلات پا ایجاد کند.
سایر علل ایجاد گرفتگی عضلات پا در شب
- سیگار کشیدن به بیماری عروق محیطی و بیماری انسدادی مزمن راه های هوایی منجر شده که هر دو این بیماری ها میزان اکسیژن خون را کم می کنند.
- اسهال نیز به دلیل کم کردن آب بدن و الکترولیت ها ممکن است گرفتگی عضلات پا در شب را ایجاد کند.
- نارسایی کلیه و اختلالات کلیوی مانند بیماری آدیسون نیز ممکن است در کم شدن آب بدن و از دست دادن الکترولیت نقش داشته و به طور غیر مستقیم مسئول گرفتگی عضلات در شب باشد.
- کم خونی نیز به معنی کمبود اکسیژن در خون است. کمبود اکسیژن نیز در طی فرآیند سوخت و ساز بدن به ماهیچه های پا سرایت می کند و ممکن است باعث گرفتگی عضلات پا شود.
- بیماری عروق محیطی (PVD)، واریس، تصلب شرایین و دیگر بیماری موثر بر گردش خون، موجب ایجاد جریان ضعیف در ساق پا می شود. گردش خون کم در پا، به معنی کاهش اکسیژناسیون بافت ماهیچه می باشد. علائمی دیگر که نشان دهنده بیماری عروق محیطی است شامل تورم پاها، تغییر رنگ پوست و زخم های وریدی می باشند.
- درد عضلات ساق پا و لنگ زدن مداوم که نشانه ای از بیماری عروق محیطی است ممکن است توسط گرفتگی عضلات پا ایجاد شود. درد عضلات به این شیوه نشانه ای از یک اختلال در گردش خون از جمله ترومبوز وریدی (DVT) است و باید بلافاصله مورد بررسی قرار بگیرد.
- دیابت نیز عاملی دیگری برای ایجاد گرفتگی عضلات پا در شب است. دیابت به دور طریق می تواند این عارضه را ایجاد. روش اول تاثیر داروهایی است که برای درمان دیابت استفاده می کنید و روش دوم عارضه ای مانند نوروپاتی دیابتی است که بر اثر عدم کنترل دیابت ایجاد می شود. این عارضه یک اختلال در گرش خون است.
- اختلالات خود ایمنی مانند سارکوئیدوز.
- یکی از عوارض مسمومیت با سرب نیز گرفتگی عضلانی است و می تواند در عضلات سراسر بدن ایجاد شود.
قرار گرفتن در معرض سرمای شدید و یا یخ زدگی نیز می تواند گرفتگی عضلات پا را همراه با علائم دیگری مانند رنگ پریدگی، کبودی پوست، بی حسی یا سوزش ایجاد کند. - اختلالات عصبی-عضلانی مانند بیماری پارکینسون و دیستونی نیز ممکن است انقباضات عضلانی غیر ارادی به وجود آورند.
- فیبرومیالژیا و عفونت هایی مانند عفونت سلولیت که درد قابل توجه در پا ایجاد می کند، گاهی منجر به گرفتگی عضلات پا می شود.
درمان گرفتگی عضلات
شما می توانید با چند اقدام ساده زیر از گرفتگی عضلات پا در شب جلوگیری کرده و گاها آن را کاملا درمان کنید.
- قبل از خواب کیسه آب گرمی را در کنار خود قرا دهید تا در صورت لزوم از آن بر روی محل درد استفاده کنید.
- اگر درد در طول شب بهتر نشد داروهای ضد التهاب مثل ایبوپروفن به شما کمک می کنند.
- به اندازه کافی آب و کلسیم مصرف کنید. برای این کار کافی است در رژیم غذاییتان مقدار زیادی میوه و سبزیجات باشد.
- قبل از خواب چند تمرین کششی زیر را انجام دهید.
تمرین ۱:
برای این تمرین کش ورزشی را مانند نمونه به کف پا گیر دهید به طوری که کش روی انگشتان قرار گیرد. سپس کش را با دست به سمت نیم تنه بالایی و در جهت فلش بکشید تا پنجه پا هم به آن سمت کشیده شود. ۵ ثانیه در همین حالت بمانید و کم کم کش را به حالت اول باز گردانید.
تمرین ۲:
برای این تمرین به اندازه فاصله مچ تا شانه از دیوار فاصله بگیرید. سپس کف دست ها را به دیوار بچسبانید. با گذاشتن یکی از پاها به جلو سعی کنید دیوار را هل دهید.
تمرین ۳:
مانند تمرین ۱، کش ورزشی را در حالت نشسته دور پنجه پا بیاندازید. اما این بار سعی کنید پنجه را به بیرون از بدن، هم جهت با فلش بکشید. هر بار که پنجه را می کشید ۵ ثانیه صبر کنید و آرام پاها را شل کرده و به حالت اول برگردید.
تمرین ۴:
پشت یک صندلی باستید و سعی کنید با بردن وزن خود بر روی پنجه، از پشتی صندلی بالا تر بروید. ۵ ثانیه در همین حالت بمانید و سپس به آرامی کف پا را زمین بگذارید.
تمرین ۵:
پاها را جفت کرده و بایستید. سپس نوک پنجه یکی از پاها را پشت پای دیگر قرار دهید و سعی کنید با پایی که کاملا به روی زمین است، تعادل خود را به مدت ۵ ثانیه حفظ کنید.
تمرین ۶:
مانند تمرین ۵ عمل کرده با این تفاوت که در زمانی که تعادل خود را حفظ می کنید، پای عقبی را کمی به سمت بالا و نیم تنه بالا را کمی رو به جلو هل دهید.
تمرین ۷:
رو به روی دیوار باستید و یک نقطه ای روی آن را نشانه گذاری کنید. سپس در حالتی که دست ها به حالت کشیده رو به دیوار است، زانوها را خم کنید. چند ثانیه بعد با صاف کردن زانو ها، و بعد از آن رفتن روی پنجه، دستتان را به نقطه مورد نظر برسانید.