پزشکان آنتی بیوتیک ها را برای درمان عفونت ها یا بیماری های ناشی از باکتری، مانند برخی از عفونت های دستگاه تنفسی، عفونت های پوستی و زخم های آلوده، تجویز می کنند. این داروها پروسه های حیاتی را در باکتری ها متوقف می کنند و به این ترتیب آن ها را از بین می برند. این داروها به سیستم ایمنی بدن شما کمک می کند تا با عفونت مقابله کند. اما آیا از عوارض جانبی آنتی بیوتیک برای بدن خبر دارید؟ آیا می دانید چرا آنتی بیوتیک برای سلامت شما خطرناک است. با ما تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراه شوید تا پاسخ این سوالات را دریابید.
آنتی بیوتیک های مختلف، روش های متفاوتی برای مبارزه با باکتری ها دارند. به عنوان مثال، پنی سیلین دیواره سلولی باکتری را از بین می برد، در حالی که اریترومایسین پروتئین در باکتری ها را متوقف می کند.
در حالی که استفاده مناسب از آنتی بیوتیک ها در درمان موقتی عفونت های مختلف مهم است، اما ممکن است عوارض جانبی نیز ایجاد کنند و موجب مشکلات دیگری شوند. برخی از عوارض جانبی آنتی بیوتیک ها ممکن است حتی با بیماری های جدی مرتبط باشند.
عوارض جانبی آنتی بیوتیک ها
اسهال
اسهال یک عارضه عادی ناشی از استفاده از آنتی بیوتیک است. آنتی بیوتیک ها می توانند توازن باکتری های خوب و بد در روده را با کشتن میکروب های خوب از بین ببرند. این عدم توازن منجر به اسهال مرتبط با آنتی بیوتیک شده و باعث شل شدن مدفوع می شود.
بعضی از آنتی بیوتیک هایی که اغلب با اسهال مرتبط هستند عبارتند از:
- سفالوسپورین ها
- کلیندامایسین
- پنی سیلین
- فلووروینولون ها
یک مطالعه که در سال ۲۰۱۲ در مجله American Medical Association منتشر شده نتیجه می گیرد که استفاده از پروبیوتیک در پیشگیری و درمان اسهال همراه با آنتی بیوتیک موثر است. برای جلوگیری یا درمان این عارضه جانبی آنتی بیوتیک ها، ماست پروبیوتیک، کفیر و کلم ترشی را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
تهوع و استفراغ
مصرف آنتی بیوتیک هایی مانند پنی سیلین و مترونیدازول، برای بسیاری از افراد تهوع و استفراغ ایجاد می کنند. این علائم زمانی رخ می دهد که آنتی بیوتیک برخی از باکتری های خوب در روده را از بین می برند. این فرایند منجر به مشکلاتی مانند نفخ، تهوع و استفراغ می شود که معمولا خفیف و گذرا هستند.
اگر پس از مصرف آنتی بیوتیک تهوع دارید، می توانید ماست پروبیوتیک بخورید و چای زنجبیل بنوشید.
عفونت قارچی واژن
کاندیدا و سایر میکروب های موجود در مهبل (واژن) در هنگام تعادل طبیعی برای بدن بی ضرر هستند. اما یکی از عوارض جانبی آنتی بیوتیک هایی که برای درمان انواع عفونت ها استفاده می شود، عدم تعادل طبیعی این باکتری ها می باشد. تغییر در این تعادل، تعداد کاندیدا را افزایش داده و ممکن است منجر به عفونت مخمر واژن شود.
علائم عفونت مخمر واژن عبارتند از:
- ترشحات غلیظ و سفید
- سوزش
- خارش
برخی از آنتی بیوتیک هایی که می توانند تعادل باکتریایی بدن را تغییر دهند عبارتند از:
- کلیندامایسین
- تتراسایکلین
اگر هر یک از این آنتی بیوتیک ها را مصرف می کنید، باید روزانه حداقل یک فنجان ماست یونانی حاوی باکتری های فعال و زنده را برای جلوگیری از عفونت مخمر مصرف کنید. می توانید از پزشک خود درخواست تجویز مکمل پروبیوتیک را داشته باشید.
عکس العمل های آلرژیک
برخی از افراد به آنتی بیوتیک هایی مانند پنی سیلین و سفالوسپورین حساسیت دارند. واکنش های آلرژیک ممکن است علائم زیر را به وجود آورند:
- کهیر
- بثورات پوستی
- خارش
- تورم
- تنگی نفس
- خس خس سینه
- آبریزش بینی
- تب
- آنافیلاکسی
علاوه بر این، یک مطالعه که در سال ۲۰۱۴ در BMJ منتشر شده است ارتباط مثبت بین قرار گرفتن در معرض آنتی بیوتیک ها در طول زندگی جنینی یا کودکی و آسم در مراحل بعدی زندگی را نشان می دهد.
کم کردن استفاده از آنتی بیوتیک های غیر ضروری و جلوگیری از مصرف آنتی بیوتیک هایی که به آن ها حساسیت دارید، برای جلوگیری از عوارض جانبی آنتی بیوتیک ها ضروری است. کافی است قبل از تجویز پزشک، هر گونه واکنش نامطلوب به آنتی بیوتیک های مختلف را به او اطلاع دهید.
ضعف در سیستم ایمنی
بیش از ۸۰ درصد ایمنی بدن در دستگاه گوارش بوده و با کمک باکتری های مفید و ساکن در روده فعال می شود. با این حال، آنتی بیوتیک ها، نمی توانند فرق باکتری های خوب و بد را تشخیص داده و به این ترتیب هر دو گونه باکتری را از بین می برند.
محققان University of Pennsylvania School of Medicine معتقدند که استفاده طولانی مدت از آنتی بیوتیک ها به طور موثر می تواند کارایی سیستم ایمنی بدن را کاهش دهد و در نتیجه خطر ابتلا به عفونت های باکتریایی ثانویه را بالا ببرد.
غذاهای سرشار از خواص آنتی بیوتیکی مانند موارد زیر را در طول دوره درمان استفاده کنید:
- زنجبیل
- ماست
- نعنا
- پونه
- گریپ فروت
- زردچوبه
- سیر
خطر سرطان
مصرف بیش از حد آنتی بیوتیک ها ممکن است باعث استرس اکسیداتیو شود و خطر ابتلا به سرطان های خاصی مانند سرطان کولون، پستان و کبد را افزایش دهد.
این خطر عمدتا به دلیل سوء استفاده از آنتی بیوتیک ها اتفاق می افتد. بسیاری از افراد از آنتی بیوتیک ها تجویز شده برای درمان عفونت های ویروسی مثل سرماخوردگی، آنفلوآنزا، برونشیت حاد، گلو درد و … نادرست استفاده می کنند.
مطالعه ای که در سال ۲۰۰۴ در مجله The Journal of American Medical Association منتشر شده اعلام کرده است که استفاده از آنتی بیوتیک ها با افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه و سرطان های کشنده مرتبط می باشد.
با این حال، این مطالعه تعیین نمی کند که آیا استفاده از آنتی بیوتیک به تنهایی علت سرطان پستان است یا سایر عوامل نیز به آن مرتبط هستند.
آسیب به عملکرد کلیوی
بعضی از آنتی بیوتیک ها مانند موارد زیر می توانند برای کلیه ها مضر باشند:
- متسییلین
- وانکومایسین
- سولفونامید ها
- جنتامایسین
- فلوروکینولون ها
- گتیفلوکساسین
- لووفلوکساسین
- مکسیفلوکساسین
- استرپتومایسین
یک مطالعه که در سال ۲۰۱۳ در مجله Canadian Medical Association Journal منتشر شد، دریافت که خطر ابتلا به آسیب حاد کلیوی در مردان استفاده کننده از فلوروکینولون خوراکی افزایش می یابد.
همانطور که کلیه ها مواد زائد را حذف می کنند، میزان آب، نمک و دیگر مواد معدنی را نیز در خون تنظیم خواهند کرد. بنابراین حتی آسیب های جزئی به این اندام ها می تواند باعث مشکلات شدید شود.
اگر مشکل کلیوی دارید، در زمان تجویز آنتی بیوتیک این موضوع را با پزشک در میان بگذارید تا دوز آنتی بیوتیک را با توجه به عملکرد کلیه شما تنظیم کند. همچنین، هنگام مصرف آنتی بیوتیک ها، اگر متوجه تغییراتی در ادرار کردن، تورم در پا و تهوع و استفراغ شدید، با پزشک مشورت کنید.
عفونت های دستگاه ادراری (UTIs)
آنتی بیوتیک های مورد استفاده برای درمان برخی بیماری ها ممکن است عفونت مجاری ادراری (UTI) را به ویژه در کودکان ایجاد کنند. در حین مبارزه با عفونت، این داروها اغلب باکتری های مفیدی که در مجاورت مجرای ادرار زندگی می کنند را از بین می برند. بنابراین رشد باکتری های خطرناک در دستگاه ادراری و مثانه آسان تر می شود. با اتخاذ اقداماتی برای حفظ یا جایگزینی باکتری های مفید و با بهره گیری از رعایت بهداشت شخصی، ممکن است UTI ها از بین بروند.
مشکلات گوش داخلی
همه اعضای خانواده آنتی بیوتیک آمینوگلیکوزید می توانند در صورتی که وارد گوش داخلی شوند، باعث ایجاد اتوکسید شوند. این دارو ممکن است از طریق سیستم خون یا از طریق انتشار از گوش میانی به گوش داخلی وارد شود. هنگامی که داروهای اتوتوکسیک مصرف می شود، فرد در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به مشکلات شنوایی قرار می گیرد.
چند نشانه مسمومیت شنوایی عبارتند از:
- ناشنوایی جزئی یا عمیق
- سرگیجه
- وزوز گوش که می تواند موقت یا دائمی باشد.
تغییر اثربخشی قرص های جلوگیری از بارداری
اگر قرص های ضدبارداری را برای جلوگیری از بارداری مصرف می کنید، داروهای مشابه ریفامپین ممکن است اثر آن ها را کاهش دهند.
یک مطالعه که در سال ۱۹۹۹ در مجله The Canadian Journal of Infectious Diseases منتشر شده نشان می دهد که آنتی بیوتیک ریفامپین می تواند غلظت استروژن پلاسما را کاهش دهد و داروهای ضد بارداری خوراکی شما را بی اثر کند.
آنتی بیوتیک هایی که برای درمان یا پیشگیری از بیماری هایی از جمله سل و مننژیت استفاده می شوند نیز می توانند داروهای ضد بارداری خوراکی را کم اثر کنند.
در صورت استفاده از این دارو، از یک روش اضافی برای جلوگیری از بارداری استفاده کنید. پزشک ممکن است سایر روش های پیشگیری از بارداری مانند تزریق پروژسترون یا دستگاه داخل رحمی (IUD) را پیشنهاد کند.
نکات اضافی برای جلوگیری از عوارض جانبی آنتی بیوتیک ها
- عوارض جانبی آنتی بیوتیک ها از بیمار به بیمار دیگر و از آنتی بیوتیکی به آنتی بیوتیک دیگر متفاوت است.
- مقدار زیادی آب برای اجتناب از کمبود آب بنوشید. در صورت لزوم، از نوشیدنی هایی که دارای الکترولیت هستند استفاده کنید.
- از مصرف الکل و کافئین در طول دوره درمان اجتناب کنید.
- از خوردن غذاهای تند اجتناب کنید.
- هیچ آنتی بیوتیکی را بدون تجویز پزشک استفاده نکنید.
- تمام دوره درمان را کامل کنید.
- هرگز آنتی بیوتیک های تجویزی را بدون اجازه پزشک برای موارد دیگر بیماری استفاده نکنید. آنها ممکن است آنتی بیوتیک صحیحی برای بیماری خاص شما در یک تاریخ معین بوده و به درد بیماری فعلی شما نخورد. بنابراین، آنتی بیوتیک ها را بعد از پایان درمان دور بریزید.
- آنتی بیوتیک ها را برای شخص دیگری تجویز نکنید. باکتری های عفونی شما ممکن است متفاوت از آنتی بیوتیک مورد نیاز این بیمار باشد.
- پزشک خود را تحت فشار قرار ندهید تا آنتی بیوتیک ها را برای بهبود سریعتر برایتان تجویز کند. در عوض، در مورد روش ها کاهش علائم از او سوال کنید.
- برای تقویت سیستم ایمنی خود و مبارزه با عفونت از آنتی بیوتیک های طبیعی مانند زنجبیل، ماست، چریش، عسل، پونه، گریپ فروت، زردچوبه و سیر استفاده کنید.