استفراغ مکانیسم طبیعی بدن برای از بین بردن مواد مضر و تحریک کننده در دستگاه گوارش فوقانی (مری، معده و قسمت فوقانی روده کوچک) است. این حالت وقتی که فرد مواد سمی مصرف کرده است که می تواند به مرگ او منجر شود، حتی می تواند یک مکانیسم نجات دهنده باشد. با این حال، استفراغ گاهی اوقات می تواند به عنوان یک نشانه از بیماری خاص، شدید و مداوم باشد. در این حالت عوارض جانبی ایجاد می شود. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت بیشتر در مورد خطرات و عوارض جانبی استفراغ با شما صحبت می کنیم.
هر فردی ممکن است پی از حالت تهوع استفراغ را تجربه کند. گاهی اوقات این حالت با برخی از عواملی که مربوط به بیماری نیستند، مانند پرخوری و یا مصرف بیش از حد الکل رخ می دهد. در مواردی هم، استفراغ به علت بیماری هایی مانند گاستروانتریت یا مسمومیت غذایی رخ می دهد که حاد هستند. استفراغ در این موارد در طی چند ساعت تا چند روز متوقف می شود. با این حال، گاهی می تواند با بیماری های مزمن رخ دهد و ممکن است به مدت طولانی ادامه یابد.
آیا استفراغ خطرناک است؟
استفراغ به خودی خود یک مکانیسم برای صرفه جویی در وقت است. اما زمانی که شدید یا پایدار می شود، می تواند خطرناک باشد. این خطر در عوارض جانبی استفراغ نهفته است. این عوارض شامل کمبود آب، عدم تعادل در الکترولیت های بدن، پارگی مری و سوء تغذیه است. اگر این عوارض شدید یا مداوم باشند، ممکن است منجر به ایجاد مشکلات قابل توجهی در سلامت بدن و احتمالا حتی مرگ شود.
از آنجا که استفراغ علامت بیماری است، مهم است که برای رفع استفراغ در اسرع وقت و یا حداقل کاهش شدت استفراغ، علت اصلی آن کشف شود. این کار ممکن است خطر عوارض جانی مرتبط با استفراغ را کاهش دهد. با این حال، زمانی که استفراغ به سرعت مورد درمان قرار نگیرد و به طور معکوس مدیریت نشود، می تواند به طور بالقوه خطرناک باشد. این اتفاق بیشتر زمانی رخ می دهد که استفراغ غلیظ و طولانی مدت است و مانع از مصرف رژیم غذایی طبیعی شما می شود.
عوارض جانبی استفراغ
عوارض جانبی استفراغ ممکن است از خفیف تا شدید متفاوت باشد. گاهی اوقات این عوارض در صورت خفیف بودن، با علائم کم آبی و بدون نشانه ایجاد می شوند. درجه علائم لزوما نشانگر شدت بیماری نیست. ممکن است عوارض شدید با علائم جزئی وجود داشته باشد. اگر استفراغ کوتاه مدت باشد، هیدراتاسیون (آبرسانی) مجدد بدن به آسانی اتفاق می افتد و فرد می تواند به سرعت به عادات غذایی معمول خود باز گردد. در این صورت می توان عوارض ناشی از آن را نادیده گرفت. اما به طور کلی عوارض جانبی استفراغ به شرح زیر هستند:
کم آبی
کم آبی بدن یکی از رایج ترین عوارض استفراغ شدید است. در شرایطی که حتی تحمل مایعات برای بدن امکان پذیر نباشند، کمبود آب بدن ناشی از استفراغ، احتمالا در مدت کوتاهی ایجاد می شود. اگر همراه با استفراغ اسهال آبکی نیز وجود داشته باشد، احتمال وقوع کم آبی بدن بیشتر است. از دست دادن مایعات و الکترولیت های بدن می تواند خطرناک و حتی کشنده باشد.
علائم کم آبی عبارتند از:
- خشکی دهان
- خشکی چشم ها
- خشکی پوست
- تشنگی شدید
- کم شدن حجم ادرار
- فرو رفتگی چشم ها و گونه ها (این علامت بیشتر در نوزادان رخ می دهد)
عدم تعادل در الکترولیت های بدن
عدم تعادل الکترولیتی در صورتی رخ می دهد که مایعات و الکترولیت های از دست رفته در اثر استفراغ شدید یا طولانی، جایگزین نشوند. این حالت شامل اختلالاتی نظیر هیپوکالمی (کمبود پتاسیم) و آلکالوز متابولیک (pH بالا) می شود. نشانه ها و علائم این اختلالات ممکن است در هر فردی متفاوت باشد. اما این اختلالات الکترولیتی می تواند بسیار شدید و خطرناک باشد و تنفس، فعالیت قلب و حتی عملکرد مغز و اعصاب را تحت تاثیر قرار دهد.
نشانه های اختلالات الکترولیتی عبارتند از:
- لرز و اسپاسم عضلانی (گرفتگی عضلانی)
- ضعف عضلانی یا فلج شدن آن ها
- بی حسی
- مشکل تنفسی
- تپش قلب
- سرگیجه
- احساس گیجی
- کما
پارگی مری
پارگی مری معمولا بر اثر تهوع و استفراغ طولانی مدت ایجاد می شود. این پارگی ها می توانند جزئی باشند و فقط شامل یک بخش از مری شوند. گاهی نیز پارگی در سراسر مری دیده می شود. در این شرایط به این پارگی سندرم بورهوا گفته می شود. گاهی اوقات استفراغ شدید و مکرر، دیواره مری را تضعیف می کند و ممکن است بعد از گذشت چند ماه، پارگی رخ دهد.
علائم پارگی های مری عبارتند از:
- درد قفسه سینه (معمولا در مرکزی و پشت سینه احساس می شود)
- احساس ناراحتی در هنگام تنفس
- سرفه یا استفراغ حاوی خون
- سوء هاضمه
- درد شکم
سوء تغذیه
سوء تغذیه احتمالا با استفراغ مزمن رخ می دهد. این حالت نتیجه از دست دادن اشتها است که به نظر می رسد با استفراغ و همچنین عدم توانایی معده برای حفظ مواد غذایی در خود به وجود می آید. سوء تغذیه می تواند اثرات بسیاری مانند کاهش غیر عمدی وزن، ضعف در سیستم ایمنی، اختلال در توانایی های شناختی و غیره را به همراه داشته باشد. برخی از بیماری های خاص مانند اسکوربوت که به دلیل کمبود ویتامین C رخ می دهد و یا کم خونی که به علت کمبود آهن ایجاد می شود نیز ممکن است در اثر سوء تغذیه رخ دهند.
سوء تغذیه ممکن است همیشه با علائم واضحی همراه نباشد. به خصوص در مراحل اولیه. برخی از علائمی که ممکن است به وجود آیند و عمدتا غیر اختصاصی هستند عبارتند از:
- خستگی
- سرگیجه
- رنگ پریدگی
- کاهش وزن
- اختلالات خواب
[quote font_size=”18″ color=”#37a02b”]
پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:
اسهال و استفراغ باکتریایی ؛ علل، نشانه ها، عوارض، پیشگیری و روش های درمان
استفراغ ؛ علل، عوارض، روش های درمان و روش های پیشگیری
چه چیزی باعث درد قفسه سینه و استفراغ می شود؟
مراحل، علل، نشانه ها و درمان سندرم استفراغ دوره ای (CVS)
[/quote]
چگونه می توان از عوارض جانبی استفراغ اجتناب کرد؟
بیشتر عوارض جانبی استفراغ حول و حوش اختلالات تغذیه ای و کم آب بدن رخ می دهند. بنابراین عوارض ناشی از استفراغ تا حدودی اجتناب پذیر هستند. با این حال، عوارضی مانند پارگی مری ممکن است قابل پیشگیری نباشد. مگر این که برای جلوگیری از استفراغ، علت اصلی آن به طور کامل درمان شود. نکات زیر برخی از اقداماتی هستند که ممکن است در جلوگیری از عوارض جانبی استفراغ و خطرات مربوط به آن نقش داشته باشند:
- مصرف محلول های آبرسان خوراکی (ORS). این محلول ها باید مطابق دستورالعمل ذکر شده آماده شوند و پس از رسیدن به دمای اتاق یا کمی سردتر، استفاده شوند. سودا، چای و نوشابه برای آبرسانی به بدن مناسب نیستند.
- اجتناب از مصرف نوشیدنی های الکلی و کافئین دار. این مواد دیورتیک هستند و می توانند از طریق افزایش ادرار، مایعات بدن را بیشتر دفع کنند.
- مصرف وعده های غذایی کم حجم و سبک در زمان ابتلا به استفراغ. وعده های غذاییتان نباید حاوی مواد غذایی پردازش شده باشد. مواد غذایی تازه بهترین گزینه هستند.
- مصرف چند وعده غذایی در روز به جای سه وعده غذایی حجیم. ممکن است معده بتواند غذای کم حجم را بهتر تحمل کند و دچار استفراغ نشود.
- رعایت رژیم BRAT بعد از وقوع استفراغ. این رژیم غذایی شامل موز (ترجیحا له شده)، برنج، سیب (رنده شده) و نان تست (بدون کره یا ادویه های دیگر) است. این مواد غذایی در زمان ابتلا به تهوع و استفراغ بهتر تحمل می شوند.
- اجتناب از دراز کشیدن پس از خوردن غذاهای جامد. فعالیت بدنی خفیف می تواند به جلوگیری از استفراغ بعد از خوردن غذا کمک کند اما باید از انجام فعالیت های شدید خودداری کنید.
- متعادل نگه داشت دمای بدن. بعد از خوردن غذا ورزش نکنید و یا در محیط های گرم نمانید. تعریق خفیف می تواند باعث از دست رفتن آب و الکترولیت های ضروری بدن شود.
نکته آخر
به غیر از این موارد، اگر نمی توانید حتی حضور مایعات را در معده تحمل کنید، سریعا به پزشک مراجعه کنید. در این شرایط تزریق سرم و مایعات داخل وریدی برای شما ضروری است.