کورتیکواستروئیدها قوی ترین داروهای موجود برای کاهش التهاب در بدن هستند. آنها برای درمان هر بیماری که در آن التهاب رخ می دهد، از جمله آرتریت روماتوئید و سایر اختلالات بافت همبند، مولتیپل اسکلروزیس، و در شرایط اضطراری مانند تورم مغز به علت سرطان، حملات آسم و واکنش های شدید آلرژیک مفید هستند. هنگامی که التهاب شدید است، استفاده از این داروها اغلب جان بیمار را نجات می دهد. اما استفاده از این داروها برای بدن عوارضی نیز به همراه دارد. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت می خواهیم در مورد عوارض جانبی ناشی از کورتیکواستروئید ها در بدن صحبت کنیم.
روش های مصرف کورتیکواستروئید ها
کورتیکواستروئیدها را می توانید در اشکال زیر مصرف کنید:
- به صورت وریدی، به ویژه در شرایط اضطراری
- به صورت خوراکی
- استعمال به طور مستقیم روی اندام ملتهب (مانند انواع استنشاقی آن برای ریه ها، قطرات چشمی، کرم های پوستی و یا تزریق به مفصل)
به عنوان مثال، کورتیکواستروئیدها را می توان به صورت استنشاقی برای درمان آسم استفاده کرد. آنها می توانند به عنوان اسپری بینی برای درمان تب یونجه (رینیت آلرژیک) استفاده شوند. قطره های چشمی کورتیکواستروئیدی برای درمان التهاب چشم (uveitis) استفاده می شوند. این داروها ممکن است به طور مستقیم به منطقه آسیب دیده برای درمان بیماری های پوستی خاص مانند اگزما و پسوریازیس مالیده شوند. گاهی این داروها به مفاصل مبتلا به آرتریت روماتوئید یا اختلالات دیگری تزریق می شوند.
عوارض جانبی ناشی از کورتیکواستروئید ها
کورتیکواستروئیدها به صورت مصنوعی ساخته می شوند تا اثر کورتیزول یا کورتیزون، هورمون استروئیدی تولید شده توسط لایه بیرونی غدد فوق کلیوی را مهار کنند. بدین ترتیب نام این دارو “کورتیکواستروئید” است. کورتیکواستروئیدها مصنوعی هستند اما قوی تر از کورتیزول است و اکثر آن ها طولانی اثر هستند. کورتیکواستروئیدها داروهای شیمیایی هستند، اما اثرات متفاوتی نسبت به استروئید های آنابولیک (مانند تستوسترون) که توسط بدن تولید می شوند و گاهی اوقات توسط ورزشکاران مورد استفاده قرار می گیرند، دارند.
کورتیکواستروئیدها توانایی بدن برای مبارزه با عفونت را با سرکوب التهاب کاهش می دهند. از آنجا که این داروها عوارض جانبی دارند، هنگامی که عفونت وجود دارد، باید با مراقبت شدید مورد استفاده قرار گیرند. مصرف خوراکی و داخل وریدی این داروها ممکن است فشار خون بالا، نارسایی قلبی، دیابت، زخم معده و استئوپروز را بدتر کند. بنابراین، کورتیکواستروئید ها در چنین شرایطی تنها زمانی استفاده می شوند که بیماری زمینه ای برای بدن خطرناک است.
نمونه هایی از کورتیکواستروئیدها عبارتند از:
- پردنیزون
- دگزامتازون
- تریامسینولون
- بتامتازون
- بکلومتازون
- فلینیسولید
- فلوتیکسون
همه این داروها بسیار قوی هستند. اگر چه قدرت آن ها به دوز مورد استفاده بستگی دارد. هیدروکورتیزون کورتیکواستروئید خفیفی است که در کرم های ضد آفتاب موجود است.
سایر عوارض جانبی ناشی از کورتیکواستروئید ها
در صورتی که این داروها باید بیش از ۲ هفته از طریق خوراکی یا تزریقی مصرف شوند، هرگز نباید مصرف آن ها به طور ناگهانی متوقف شود. این به این دلیل است که کورتیکواستروئیدها تولید کورتیزول را از طریق غدد آدرنال مهار می کنند و بازگشت حجم تولید، زمان نیاز دارد. بنابراین، در پایان دوره مصرف باید دوز دارو به تدریج کاهش یابد. برای فردی که کورتیکواستروئیدها را مصرف می کند، بسیار مهم است که دستورالعمل پزشک را دقیق اجرا کند.
مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدها، به ویژه در دوزهای زیاد و وقتی به صورت خوراکی و تزریقی استفاده می شود، همیشه منجر به عوارض جانبی خواهد شد که شامل تقریبا همه اعضای بدن می شود. مهمترین عوارض جانبی ناشی از کورتیکواستروئیدها عبارتند از:
- مشکلات پوستی
- ترک خوردگی پوست و ایجاد کبودی
- فشار خون بالا
- افزایش سطح قند خون
- آب مروارید
- پف کردن صورت و شکم
- لاغر شدن دست و پاها
- ضعف در روند بهبود زخم ها
- رشد ناگهانی در کودکان
- کاهش تراکم کلسیم در استخوان ها که می تواند منجر به پوکی استخوان شود
- گرسنگی
- افزایش وزن
- تغییرات خلقی
کورتیکواستروئیدهای استنشاقی و کورتیکواستروئیدهایی که به طور مستقیم روی پوست مالیده می شوند، عوارض جانبی کمتری نسبت به کورتیکواستروئیدهای خوراکی و یا وریدی دارند.