پرتو درمانی بخش مهمی از روش های درمان سرطان است، اما می تواند چندین عارضه جانبی در بدن ایجاد کند. این عوارض جانبی به طور عمده به این دلیل ایجاد می شوند که تابش اشعه نمی تواند بین سلول های سرطانی و سلول های طبیعی تفاوت قائل شود. هنگامی که تابش اشعه سلول های طبیعی را از بین می برد، مشکلات مختلفی را تجربه خواهید کرد. شدت عوارض جانبی ایجاد شده در این نوع درمان معمولا بستگی به محل سرطان دارد. در بیشتر موارد، عوارض جانبی بعد از چند هفته ایجاد خواهد شد. اما عوارض جانبی پرتو درمانی تومور مغزی می تواند فوری و شدید باشد. بیایید در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت بیشتر در مورد عوارض جانبی پرتو درمانی تومور مغزی و روش های مقابله با آن صحبت کنیم.
عوارض جانبی پرتو درمانی تومور مغزی
انجام پرتو درمانی روی مغز می تواند منجر به ایجاد عوارض جانبی کوتاه مدت و طولانی مدت شود. در حالی که ایجاد عوارض جانبی در زمان انجام پرتو درمانی روی تومور مغزی رایج است، اما این درمان ممکن است به شیوه های متفاوت بر روی بیماران مختلف تاثیر بگذارد. بنابراین، منطقی است که با متخصص رادیوتراپی خود صحبت کنید و از آنچه که در طول و پس از پرتو درمانی باید انتظار آن را داشته باشید مطلع شوید.
اثرات جانبی کوتاه مدت ناشی از اشعه درمانی روی تومور مغزی
- خستگی: یکی از شایع ترین عوارض جانبی پرتو درمانی، بر روی هر نقطه ای از بدن، ایجاد خستگی است. شما احتمالا در طی چند هفته پس از درمان این عارضه را تجربه خواهید کرد. خستگی ممکن است چند ماه طول بکشد تا به طور کامل پس از پایان پرتو درمانی بهبود یابد.
- ریزش مو: به زودی پس از شروع پرتو درمانی باید انتظار داشته باشید که ریزش مو در شما ایجاد شود. در بیشتر موارد، موها دوباره پس از یک ماه یا بیشتر از یک ماه بعد از اتمام درمان رشد می کنند. به یاد داشته باشید که ریزش مو در برخی موارد دائمی است.
- کاهش قدرت شنوایی: در طول درمان ممکن است مشکلات شنوایی ایجاد شود. اما این عارضه ممکن است ظرف ۴ هفته پس از اتمام درمان، خود به خود حل شود.
- التهاب پوست: معمولا پوست شما در منطقه مورد نظر قرمز، خشک، تحریک شده یا حساس می شود. گاهی اوقات به نظر می رسد که آفتاب سوختگی دارید. پزشک می تواند به شما در انجام راه هایی برای درمان پوست و جلوگیری از ایجاد عوارض بیشتر کمک کند.
- مشکلات حافظه: بسیاری از افراد تحت پرتو درمانی در ناحیه سر، اختلال در حافظه کوتاه مدت را تجربه خواهند کرد. این عارضه به خصوص در بیمارانی که از پرتو درمانی برای تومور مغزی استفاده می کنند، رایج است.
- سردرد: ممکن است به علت تورم بافت مغز یک نوع سردرد یا احساس فشار را در سرتان تجربه کنید. پزشک ممکن است داروهایی را برای کاهش تورم و جلوگیری از سردرد تجویز کند.
اثرات جانبی بلند مدت ناشی از اشعه درمانی روی تومور مغزی
- بیمار ممکن است یک نوع سرطان دیگر را در ناحیه ای نزدیک به محل تحت درمان با اشعه تجربه کند. این سرطان های ثانویه نتیجه انکسار بافت سالم بر اثر پرتو درمانی هستند. تکنیک های اشعه درمانی مدرن به کاهش این خطر کمک می کنند. اما گاهی اوقات امکان جلوگیری از این سرطان های ثانویه وجود ندارد.
- بیمار ممکن است یک بیماری به نام نکروز ناشی از پرتو درمانی را تجربه کند. این بیماری اشاره به رشد یک توده بافت مرده در محل تومور دارد. بیمار معمولا سال ها پس از پرتو درمانی به این بیماری مبتلا می شود. برای درمان بافت نکروز ایجاد شده به دلیل اشعه درمانی، جراحی لازم است.
- در مواردی که پرتو درمانی باعث آسیب جدی به بافت سالم در مغز شود، ممکن است مشکلاتی مانند تشنج و سردرد ایجاد کند.
- ممکن است تغییری در سطوح هورمونی های بدن بیمار رخ دهد. زیرا این درمان ممکن است به غده هیپوفیز مغز آسیب برساند. این تغییرات هورمونی می توانند منجر به ناباروری در زنان و اختلال جنسی در مردان شوند. مصرف هورمون های مصنوعی ممکن است به حل این مسئله کمک کند.
- اگر در معرض اشعه درمانی کلی بر روی مغز هستید، ممکن است کاهش عملکرد مغز را تجربه کنید. علائم این کاهش عملکرد بستگی به محل درمان دارد.
عوارض جانبی پرتو درمانی تومور مغزی تا چه حد طول می کشد؟
در بیشتر موارد، عوارض جانبی ناشی از انجام پرتودرمانی روی تومور مغزی در هفته سوم درمان ایجاد می شوند. طول دوره حضور علائم در بدن بیمار، به طور عمده بستگی به برنامه و دوز تجویز شده دارد. عوارض جانبی پرتو درمانی تومور مغزی معمولا چند ماه پس از اتمام درمان از بین می روند. البته این بهبودی معمولا بستگی به این که سلول های سالم چه مدت در معرض اشعه بودند دارد.
بعضی افراد ممکن است عوارض جانبی جدی را تجربه کنند. در این شرایط برای این که سلول های سالم بتوانند خود را بازسازی کنند، پزشک مدتی درمان را متوقف خواهد کرد. بنابراین به محض مشاهده علائم عوارض جانبی پرتو درمانی تومور مغزی پزشک خود را مطلع کنید تا او بتواند درمان مناسبی را برای کنترل این عوارض تجویز کند.
نکاتی برای مقابله با برخی از عوارض جانبی پرتو درمانی تومور مغزی
طبیعی است که با استفاده از تابش اشعه روی تومور عوارض جانبی را تجربه کنید. اما در کنار تجربه این عورض اقداماتی نیز وجود دارد که به کمک آن ها می توانید علائمتان را بهبود دهید. به عنوان مثال، شما ممکن است در طول پرتو درمانی ریزش مو داشته باشید، اما کاور کردن سر خود برای محافظت از پوست سر، ممکن است به رشد مجدد موها کمک کند. بنابراین اطمینان حاصل کنید که پوست سرتان را از اشعه UV مضر محافظت می کنید. شما می توانید تا زمانی که موها دوباره رشد کنند از کلاه گیس یا کلاه مناسب استفاده کنید.
علاوه بر ریزش مو، ممکن است مشکلات پوستی را نیز تجربه کنید. در اینجا چند گام برای مقابله با مشکلات پوستی ارائه شده است.
مقابله با مشکلات پوستی
- از پوشیدن لباس های تنگ و یا سفت برای جلوگیری از تحریک ناحیه تحت درمان اجتناب کرده و لباس های تهیه شده از پارچه های دارای الیافت نرم و پنبه ای استفاده کنید.
- هرگز پوست آسیب دیده را اسکراب نکنید، مالش ندهید یا نخراشید. همچنین نباید از نوار چسب بر روی پوست درمان شده خود استفاده کنید. اگر می خواهید پوست را تحت پوشش قرار دهید می توانید از نوار کاغذی استفاده کنید.
- از کیسه آب گرم و یا بسته یخ روی منطقه آسیب استفاده نکنید. برای قرار دادن هر چیزی روی پوست ابتدا باید با پزشک مشورت کنید. به یاد داشته باشید که آب گرم نیز می تواند پوست شما را تحریک کند.
- هرگز پوست را بدون محافظت و کرم ضد آفتاب در برابر نور خورشید قرار ندهید. بنابراین همیشه قبل از خروج از منزل از کرم ضد آفتاب دارای عیار حفاظتی مناسب استفاده کنید. برای اطلاع از نوع کرمی که برای پوستتان مناسب است از مشاوره با پزشک بهره ببرید.
- برای تمیز کردن پوست ناحیه آسیب دیده از صابون های ملایم استفاده کنید و هرگز پوست را با آب گرم نشویید.
- نباید هرگز محلی را که تحت درمان با پرتو درمانی بوده است را مالش دهید. این کار باعث می شود که پوست بیشتر تحریک شود.
- منطقه آسیب دیده را اصلاح نکنید مگر اینکه قبلا گروه پزشکیتان این کار را تایید کرده باشند. اگر پزشک تراشیدن موی محل تحت درمان را توصیه کرده است می توانید از ریش تراش برقی برای این کار استفاده کنید.
- هرگز از کرم، روغن بدن، دئودورانت، لوسیون، یا محصولات معرفی شده برای از بین بردن موهای زائد روی پوست آسیب دیده خود استفاده نکنید. مگر این که پزشکتان اجازه این کار را داده باشد. به یاد داشته باشید، این محصولات می توانند پوشش روی پوست را نازک کنند و باعث تحریک شوند.