با توجه به گزارش International Diabetes Federation، بیش از ۴۰۰ میلیون نفر در جهان در سال ۲۰۱۵ مبتلا به دیابت بوده اند. سه نوع عمده دیابت با نام های دیابت نوع ۱، دیابت نوع ۲ و دیابت حاملگی وجود دارد. از این سه نوع، دیابت نوع ۲ شایع ترین نوع این بیماری است. محققان مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها تخمین می زنند که ۹۰ درصد از بیماران مبتلا به دیابت در سراسر جهان، دیابت نوع ۲ دارند. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت با بیان عوامل خطر دیابت نوع ۲ می خواهیم به شما بگوییم که چرا این بیماری به شدت شیوع دارد؟
در دیابت نوع ۲، پانکراس انسولین تولید می کند، اما سلول ها قادر به استفاده از انسولین نیستند. این عارضه چیزی است که کارشناسان به نام “مقاومت انسولین” آن را می شناسند.
در ابتدا بیماری، لوزالمعده باعث افزایش تولید انسولین می شود تا گلوکز را به سلول ها منتقل کند. اما در نهایت، این روند نمی تواند ادامه یابد و قند در جریان خون زیاد شده و منجر به افزایش سطح قند خون می شود.
بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ حتی نمی دانند که این بیماری را دارند. همین موضوع لزوم دانستن عوامل خطر دیابت نوع ۲ را بیشتر می کند. عوامل خطر دیابت نوع ۲ به دو دسته قابل تغییر و غیر قابل تغییر تقسیم می شوند. در حالی که نمی توانید عوامل خطرساز غیر قابل تغییر را کنترل کنید، اما بسیاری از عوامل قابل تغییر ایجاد کننده این نوع دیابت قابل کنترل هستند.
عوامل خطر دیابت نوع ۲
سابقه خانوادگی
خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در صورتی که والدین یا یک خواهر و برادر مبتلا به این بیماری باشند، بیشتر می شود. به گفته متخصصان انجمن دیابت آمریکا، این خطر عبارتند از:
- ۱ نفر از هر ۷ نفر اگر یکی از والدین قبل از سن ۵۰ سالگی مبتلا به دیابت شوند.
- ۱ نفر از هر ۱۳ نفر اگر یکی از والدین بعد از ۵۰ سالگی مبتلا به دیابت شوند.
- ۱ نفر از هر ۲ نفر اگر هر دو والدین مبتلا به دیابت باشند.
رژیم غذایی و قرار گرفتن در معرض ویروس های خاص، خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهد. اگرچه شما نمی توانید در مورد استعدادهای ژنتیکی ابتلا به دیابت کار زیادی انجام دهید، اما مطمئنا می توانید از محرک ها اجتناب کنید.
سابقه قومی
به استثنای سابقه خانوادگی، افرادی که متعلق به نژادها یا قومیت های خاص هستند نیز بیشتر مستعد ابتلا به دیابت نوع ۲ می باشند. اسپانیایی ها، آفریقایی-آمریکایی ها، هاوایی ها، بومیان آمریکایی و آسیایی ها در معرض خطر ابتلا به دیابت هستند.
یک مطالعه که در سال ۲۰۱۶ در Diabetes Care منتشر شده گزارش می دهد که خطر ابتلا به دیابت در میان آسیایی ها، اسپانیایی ها و سیاه پوست ها نسبت به سفید پوستان، قبل و بعد از توجه به تفاوت های مختلف در شاخص توده بدنی، بالاتر است.
بنابراین، اگر از نژادهای آفریقایی-آمریکایی، آسیایی، آمریکای لاتین (اسپانیایی)، آمریکایی و یا قومیت های اقیانوس آرام هستید، زمان آن است که تغییراتی در شیوه زندگی خود برای کاهش خطر ابتلا به دیابت انجام دهید.
سن
خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ با افزایش سن افزایش می یابد. اغلب این بیماران در بزرگسالان پس از ۴۵ سالگی رخ می دهد. در این سنین افراد تمایل به فعالیت بدنی کمتر داشته و عضله خود را بیشتر از دست می دهند. همچنین وزن نیز با بالا رفتن سن افزایش می یابد.
کارشناسان توصیه می کنند که تمام بزرگسالان، از سن ۴۰ سالگی به بعد، باید سطح قند خون خود را هر چند ماه یک بار بررسی کنند. تشخیص زودهنگام، کلید پیشگیری یا مدیریت دیابت نوع ۲ است.
سابقه دیابت بارداری
اگر در طول بارداری مبتلا به دیابت شوید (دیابت بارداری)، در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار دارید. تحقیق سال ۲۰۱۳ منتشر شده در مجله The Endocrine Society’s Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism گزارش می دهد که زنانی که در دوران بارداری مبتلا به دیابت حاملگی می شوند، شانس بیشتری برای ابتلا به دیابت نوع ۲ دارند.
همچنین، زایمان نوزاد با وزن بیش از ۹ پوند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش می دهد.
این عامل یکی از عوامل خطر قابل تغییر است و شما می توانید با پیروی از یک سبک زندگی فعال و حفظ وزن بدن در محدوده سالم آن را کاهش دهید.
اضافه وزن یا چاقی
داشتن اضافه وزن یا چاقی احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش می دهد.
اضافه وزن فشار زیادی را به بخش داخلی سلول ها (رتینوپلاستی اندوپلاسمی (ER)) وارد می کند. هنگامی که ER نسبت به آن چه که می تواند اداره کند بیشتر دارای مواد مغذی برای پردازش است، باعث می شود که سلول ها گیرنده انسولین در سطح سلولی کاهش پیدا کند. این روند منجر به کاهش غلظت گلوکز خون می شود.
علاوه بر این، اگر بدن چربی در شکم داشته باشد، در مقایسه با زمانی که چربی خود را در ران ها و باسن ذخیره می کند، بیشتر با خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ مواجه است. خبر خوب در مورد این عامل خطر این است که با کاهش ۵ تا ۷ درصد وزن بدن خود، می توانید خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش دهید.
عدم فعالیت فیزیکی
عدم فعالیت فیزیکی یکی دیگر از عوامل خطر دیابت نوع ۲ است. هر چه فعالیت بدنی کمتر باشد، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ بیشتر می شود. علاوه بر این، فعالیت بدنی به کاهش وزن کمک می کند، باعث می شود بدن از گلوکز به عنوان انرژی استفاده کند و سلول ها را به انسولین حساس تر می کند.
مطالعه ای که در سال ۲۰۱۱ در Medicine & Science in Sports & Exercise منتشر شده است نشان می دهد که کاهش فعالیت بدنی، کنترل بدن بر روی قند خون را کاهش می دهد. این ارتباط نشان می دهد که کمبود فعالیت بدنی می تواند نقش کلیدی در ایجاد دیابت نوع ۲ داشته باشد.
منظور از فعالیت بدنی، ۱۵۰ دقیقه ای فعالیت هوازی متوسط، ۷۵ دقیقه فعالیت هوازی شدید و یا ترکیب این دو با تقویت عضلات حداقل دو روز در هفته است.
فشار خون بالا
فشار خون بالا می تواند باعث ایجاد آسیب جدی در سیستم قلبی عروقی شود. از طرفی فشار خون بالا درمان نشده حتی می تواند منجر به ایجاد دیابت شود.
از طرفی زنان مبتلا به دیابت حاملگی بیشتر احتمال دارد که فشار خون بالا داشته باشند. همان طور که گفته شد، دیابت بارداری با ایجاد دیابت نوع ۲ در سال های آینده ارتباط دارد. با این حال، زنانی که میزان قند خونشان را در حین بارداری کنترل می کنند، احتمال ابتلا به فشار خون بالا یا دیابت نوع ۲ در آن ها کمتر می شود.
گزارش تحقیقی که در سال ۲۰۱۳ توسط American Diabetes Association ارائه شده نشان می دهد که کمتر از نیمی از افرادی که در معرض خطر ابتلا به بیماری های قلبی یا دیابت نوع ۲ قرار دارند، در مورد شاخص های زیستی مانند فشار خون بالا با پزشک صحبت می کنند.
ترکیبی از فشار خون بالا و دیابت نوع ۲ واقعا مضر است، زیرا خطر ابتلا به حمله قلبی یا سکته مغزی را به طور قابل توجهی افزایش می دهد.
سطح غیر طبیعی کلسترول (لیپید)
کاهش سطح لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL یا کلسترول خوب) و تری گلیسیرید بالا می تواند خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ و همچنین بیماری قلبی عروقی را افزایش دهد.
در یک مطالعه که در سال ۲۰۱۶ در JIA Cardiology منتشر شد، محققان دریافتند افرادی که استاتین را برای کاهش سطح لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL یا کلسترول بد) مصرف می کنند بیشتر نسبت به دیابت نوع ۲ آسیب پذیر هستند. البته این افراد شانس کمتری برای ابتلا به بیماری قلبی دارند، زیرا در حال استفاده از دارو هستند. محققان نتیجه گرفتند که این احتمال وجود دارد که سطح LDL فرد با خطر ابتلا به دیابت همراه است، نه اثر استاتین.
برای کنترل سطح کلسترول خون، برنامه غذایی سالم، فعالیت فیزیکی هوازی و متعادل نگه داشتن وزن می تواند بسیار مفید باشد.
پیش دیابت
پیش دیابت شکل ملایم تر دیابت و یکی از عوامل خطر دیابت نوع ۲ است. پیش دیابت به حالتی گفته می شود که سطح قند خون بالاتر از حد نرمال است، اما این شاخص زیر آستانه ای است که بتوان به آن دیابت گفت.
مطالعه منتشر شده در سال ۲۰۱۲ در Lancet گزارش می دهد که پیش دیابت که مبتنی بر پارامترهای گلیسمی بالاتر از حد طبیعی است، وضعیت خطرناکی برای ایجاد دیابت است. این مطالعه همچنین می گوید که اصلاح شیوه زندگی برای افراد مبتلا به پیش دیابت، سنگ بنای پیشگیری از دیابت است و کاهش ۴۰ تا ۷۰ درصدی در ایجاد این بیماری ایجاد می کند.
پیش دیابت را می توان به راحتی با یک آزمایش خون ساده تشخیص داد. اگر پیش دیابت دارید، فعال تر شوید و وزن اضافی خود را از دست بدهید. همچنین انتخاب رژیم غذایی سالم و پیروی از پیشنهادات پزشک نیز اهمیت زیادی دارد.
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
برای زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) که دوره های قاعدگی نامنظم، رشد بیش از حد موهای زائد و چاقی دارند این سندرم یکی دیگر از عوامل خطر دیابت نوع ۲ است.
یک مطالعه که در سال ۲۰۰۴ در Minerva Ginecologica منتشر شده است گزارش می دهد که احتمال عدم تحمل گلوکز در افراد مبتلا به PCOS تقریبا ۵ تا ۱۰ برابر بیشتر از حد طبیعی است و به نظر نمی رسد تنها بر روی یک گروه قومی تاثیر گذار باشد. علاوه بر این، دیگر عوامل خطر دیابت نوع ۲ مانند چاقی، سابقه خانوادگی دیابت نوع ۲ و هیپرآندروژنیسم ممکن است در افزایش خطر ابتلا به دیابت در زنان مبتلا به PCOS نقش داشته باشند.
یک مطالعه که در سال ۲۰۱۲ در Diabetes منتشر شده نیز تایید می کند که خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در زنان میانسال مبتلا به PCOS بالا است. بنابراین انجام غربالگری دیابت برای بیماران PCOS اهمیت دارد.
نکاتی برای جلوگیری از دیابت نوع ۲
- غذاهای کم چربی و کم کالری و حاوی فیبر زیاد استفاده کنید.
- میوه ها، سبزیجات و دانه های بیشتری بخورید.
- محصولات لبنی کم چرب استفاده کنید.
- چربی های غیر اشباع سالم را انتخاب کنید، چربی های اشباع شده را محدود کنید و مصرف چربی های ترانس را کاهش دهید.
- وعده هایی غذایی کم حجم را ۵ الی ۴ بار در روز مصرف کنید.
- حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط در روز داشته باشید.
- اگر اضافه وزن دارید، گام های لازم را برای کاهش وزن بردارید.
- آب میوه ها تازه مصرف کنید.
- سیگار و الکل را ترک کنید.
- سطح فشار خون خود را کنترل کنید.
- خطر ابتلا به بیماری قلبی عروقی را کاهش دهید.
- به صورت منظم به پزشک مراجعه کنید و قند خون، فشار خون و میزان کلسترول خون خود را کنترل کنید.