فشار خون بالا به معنی فشار بالا (تنش) در شریان هایی است، که خون را از قلب به سایر نقاط بدن حمل می کنند. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت می خواهیم در مورد فشار خون که یکی از مهمترین عوامل ایجاد کننده بیماری های قلبی است با شما صحبت کنیم.
فشار خون به صورت دو عدد ذکر می شود. عدد بالا، فشار سیستولیک است که برابر فشار در شریان ها در زمان انقباض قلب است و عدد پایین فشار دیاستولیک است که برابر فشار در شریان ها در زمان شل شدن قلب می باشد. فشار طبیعی با عدد ۸ روی ۱۲ نشان داده می شود. فشار بین ۸ روی ۱۲ تا ۹ روی ۱۴ به نام “پیش فشار خون بالا” و فشار ۹ روی ۱۴ یا بالاتر از آن به معنی بالا بودن فشار است. در حالی که فشار سیستولیک در حدود ۹ روی ۱۰ را فشار خون پایین می نامند.
عوارض فشار بالا عبارتند از:
- بیماری های قلبی
- بیماری کلیوی
- سخت شدن رگ ها (تصلب شرایین)
- صدمه به چشم
- سکته مغزی (آسیب مغزی)
چه چیزی منجر به فشار خون بالا می شود؟
علل ابتلا به فشار خون چند عاملی است. این به این معنی است که اثرات عوامل مختلفی با هم ترکیب شده و تولید فشار می کنند. این عوامل عبارتند از:
مصرف نمک زیاد یا حساسیت به نمک: این عامل در جمعیت های خاص مانند افراد مسن، افرادی که چاق هستند، و یا افراد مبتلا به مشکلات کلیوی شیوع دارد.
استعداد ژنتیکی: افرادی که یکی از والدینشان فشار دارد دو برابر نسبت به سایرین بیشتر فشار خون می گیرند.
یک خاصیت غیر طبیعی در شریان ها: این غیر طبیعی بودن منجر به افزایش مقاومت (سفتی یا عدم کشش) عروق کوچک یا همان مویرگ ها می شود. افزایش سختی سرخرگی، محیطی مناسب برای ایجاد فشار خون، به خصوص در افراد چاق، افرادی که ورزش نمی کنند و افرادی که سن زیادی دارند می کند.
فشار چگونه اندازه گیری می شود؟
فشار توسط یک دستگاه به نام دستگاه فشار خون اندازه گیری می شود. این دستگاه شامل یک پمپ هوا، فشار سنج، و یک دستبند لاستیک است. واحد اندازه گیری آن نیز میلی متر بر روی جیوه است.
برای اندازه گیری دقیق، دستبند لاستیکی که درونش پمپ هوا وجود دارد بر روی شریان اصلی بازو بسته می شود. سپس بازوی هم سطح با قلب قرار می گیرد. با استفاده از پمپ، دستبند به تدریج پر از هوا می شود. در همین حین پزشک با گوشی به صدای شریانی که توسط هوا مسدود شده است گوش می دهد. زمانی که پزشک اولین بار ضربان شریانی را می شوند دستگاه متصل به دستبند، عدد فشار سیستولیک (عدد بالایی) را نشان می دهد. زمانی که فشار دستگاه کاهش پیدا می کند، کم کم صدای ضربان درون شریان کم می شود. زمانی که صدای ضربان کاملا متوقف می شود دستگاه فشار دیاستولیک (عدد پایین) را نشان می دهد.
فشار خون می تواند در طول روز بسته به شرایط مختلف، در بدن یک فرد متفاوت باشد. عواملی مانند استرس، اضطراب، غذاهای مصرفی (مصرف کافئین یا نمک)، مصرف سیگار، و یا ورزش می تواند باعث افزایش فشار شوند.
انجمن قلب آمریکا فشار طبیعی را کمتر از ۸ روی ۱۲ تعریف می کند. فشار بالا بین ۸ روی ۱۲ تا ۸٫۹ روی ۱۳٫۹ نامیده می شود و فشار بالای ۹ روی ۱۴ پر فشاری نام دارد. بر اساس اعلام متخصصان این انجمن در دوران بارداری فشار خون طبیعی باید زیر ۸ روی ۱۲ باشد.
اگر فشار خون دارید حتما با پزشک صحبت کنید. به خصوص اگر عوامل خطر بیماری قلبی و دیابت را دارید. معمولا برای کنترل این وضعیت دارو و تغییر در سبک زندگی توصیه می شود.
فشار خون بالا، به عنوان مثال، ۱۱ روی ۱۸ یا بالاتر ممکن است یک وضعیت اضطراری را نشان دهد. اگر این فشار با درد قفسه سینه، تنگی نفس، سردرد، سرگیجه، و یا درد کمر یا شکم همراه است، سریعا خود را به پزشک برسانید. اما اگر هیچ کدام از علائم بالا را با بالا رفتن فشار ندارید، چند دقیقه دیگر مجدد فشار را اندازه گیری کنید اگر مقدار آن کم نشده بود به پزشکتان مراجعه کنید.
اگر فشار کمتر از حدود ۶ روی ۱۰ باشد بسته به عوامل مختلف ممکن است فشار خون پایین داشته باشید.
علائم و نشانه های فشار خون بالا چیست؟
فشار خون بالا ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. به همین خاطر به این وضعیت قاتل خاموش گفته می شود. اگر مدت زمان زیادی فشار بالا باشد ممکن است عوارضی نظیر حمله قلبی، بیماری کلیوی، یا سکته مغزی ایجاد شود.
برخی از افراد نیز در این وضعیت علائمی دارند. این علائم عبارتند از:
- سردرد
- سرگیجه
- تنگی نفس
- تاری دید
- احساس ضربان در گردن یا سر
- حالت تهوع
درمان فشار خون بالا چیست؟
همان طور که فشار به دلیل عوامل متعدد ایجاد می شود درمان های مختلفی نیز دارد. اما هدف تمام این درمان ها حفظ فشار خون کمتر از ۹ روی ۱۴ است. مهمترین درمان ها برای این حالت عبارتند از:
اصلاح کردن سبک زندگی به شیوه های زیر:
- ترک سیگار
- کاهش وزن
- ورزش کردن
- اجتناب از مصرف الکل
- داشتن رژیم غذایی کم چرب و کم سدیم
مصرف دارو که در انواع مختلفی به شرح زیر وجود دارد:
- مسدود کننده های بتا
- مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)
- مسدود کننده گیرنده آنژیوتانسین (ARB)
- مسدود کننده های کانال کلسیم
- دیورتیک ها (قرص آب)
درمان بیماری های زمینه ای مانند چاقی و موارد زیر که باعث فشار خون بالا شده اند:
- تنگی شریان کلیوی
- فئوکروموسیتوم
- نارسایی احتقانی قلب
- دیابت
- چاقی
خطرات بالقوه و عوارض فشار خون بالا درمان نشده
عوارض ابتلا به فشار خون، اغلب از آسیب ارگان ها ناشی می شود. زیرا یکی از نتایج فشار مزمن (طولانی مدت) همین آسیب ها می باشند. به طور کلی فشار خون بالا خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش می دهد:
بیماری های قلبی: افزایش حجم کار قلب به دلیل فشار زیادی که برای هل دادن خون در رگ ها متحمل می شود ممکن است باعث بزرگ شدن عضله قلب، نارسایی قلبی، بیماری عروق کرونر و آریتمی های قلبی شوند.
بیماری کلیوی: عوارض ایجاد شده توسط فشار خون بالا به سیستم تصفیه موجب می شود که پروتئین به داخل ادرار راه پیدا کند. خود این پروتئین باعث آسیب بیشتر به کلیه ها شده و می تواند به نارسایی کلیوی منجر شود.
سخت شدن رگ ها (تصلب شرایین): فشار در سرخرگ ها و مویرگ ها باعث افزایش آسیب به دیواره داخلی رگ های خونی شده در نتیجه عروق سخت می شوند.
افزایش خطر ابتلا به آنوریسم: افزایش فشار همچنین می تواند موجب کشش و یا اتساع عروق خون شده و نهایتا به آنوریسم منجر شود.
آسیب چشم: بافت حساس در چشم در معرض آسیب های ناشی از فشار خون بالا می باشد.
سکته مغزی: سخت شدن شریان ها و اتساع عروق خونی که هر دو ناشی از فشار خون بالا هستند می توانند به سکته مغزی منجر شوند.
نقش استراتژی های غذایی در کنترل فشار خون
تغییر در رزیم غذایی معمولا اولین خط درمان برای کنترل فشار است. در همین راستا ممکن است پزشک توصیه های زیر را ارائه کند:
- محدود کردن مصرف کافئین
- کاهش مصرف نمک
- محدود کردن غذاهای چرب
- اجتناب از مصرف الکل
- مدیریت کلسترول
- اضافه کردن مواد غذایی غنی از پتاسیم به رژیم غذایی (مگر این که پزشک برای درمان نارسایی کلیه غذاهای غنی از پتاسیم را برای شما ممنوع کرده باشد)
پزشکان اغلب برای توقف پرفشاری خون رژیم غذایی توصیه شده توسط موسسه ملی قلب، ریه و خون (NHLBI)، که در آن غلات کامل، میوه ها و سبزیجات، لبنیات کم چرب، و گوشت بدون چربی وجود دارد را توصیه می کند. علاوه بر اصلاح رژیم غذایی، ترک سیگار در مدیریت فشار خون بالا بسیار مفید است.
ورزش و فشار خون
ورزش کردن با کاهش وزن به پایین آوردن فشار خون کمک می کند ضمن این که این فعالیت قلب و عروق را نیز در وضعیت مناسبی قرار می دهد. کاهش وزن از طریق رژیم غذایی و ورزش به کنترل عوامل و عوارض دیگر چاقی مانند قند خون کمک می کند. دور کردن بدن از این عوارض موجب کاهش فشار خون می شود. فعالیت هایی مانند پیاده روی، آهسته دویدن، دوچرخه سواری و یا شنا به مدت ۳۰ تا ۴۵ دقیقه در روز می تواند به کنترل فشار کمک کند.
آیا طب مکمل و جایگزین برای درمان فشار خون بالا موثر است؟
برخی از طب های مکمل و جایگزین و چند اقدام ساده خانگی می توانند به شما در مدیریت فشار خون بالا کمک کنند. این موارد عبارتند از:
- کاهش استرس
- استفاده از روش های تمدد اعصاب مانند تنفس عمیق، ریلکسیشن، یوگا، مدیتیشن و بیوفیدبک
- کنترل روزانه فشار
- خواب کافی
- برخی از داروهای خانگی، از قبیل سیر، کوآنزیم Q-10، کلسیم، منیزیم، روغن ماهی، تخم مرغ و کتان (البته در مورد درمان های خانگی حتما قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید)