فشار خون ریوی یا PH، به افزایش فشار خون در شریان ریوی اشاره دارد. این شریان ها خون را از قلب به ریه ها منتقل می کنند تا اکسیژن را دریافت کنند. PH علائمی مانند تنگی نفس در طول فعالیت های روزمره (به عنوان مثال، بالا رفتن از پله ها)، خستگی، درد قفسه سینه و افزایش ضریان قلب را به وجود می آورد. هم زمان با این که وضعیت بدتر می شود، علائم می توانند تمام فعالیت های بدنی را محدود کنند.
پیشنهاد می کنیم برای اطلاع از انواع، علل، علائم و روش های درمان فشار خون ریوی تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت را بخوانید.
فشار خون ریوی چیست؟
برای درک PH، باید بدانید که قلب و ریه چگونه کار می کنند. قلب شما دارای دو طرف است، دیواره داخلی به نام سپتوم این دو طرف را از هم جدا می کند. هر طرف قلب شما یک محفظه بالایی و یک محفظه پایینی دارد. محفظه سمت راست پایین قلب، بطن راست، خون را به رگ های ریوی شما می فرستد. خون به کمک این شریان ها به ریه های شما منتقل می شود و در آن جا اکسیژن را جذب می کند.
محفظه واقع شده در بخش چپ و بالا قلب، دهلیز چپ نام دارد. این محفظه خون غنی از اکسیژن را از ریه ها دریافت می کند. سپس خون به داخل محفظه چپ و پایین یا همان بطن چپ تزریق می شود. از بطن چپ، خون از طریق شریانی به نام آئورت به سایر قسمت های بدن منتقل می شود.
PH با التهاب و تغییر در سلول هایی که رگ های ریوی شما را تشکیل می دهند شروع می شود. عوامل دیگری نیز می توانند رگ های ریوی را تحت تاثیر قرار دهند و باعث PH شوند. این تغییرات باعث می شوند که قلب شما خون را با فشار در شریان های ریوی به جریان درآورده و به ریه ها منتقل کند. در نتیجه، فشار در شریان ها افزایش می یابد. همچنین، به دلیل اینکه قلب در این بیماری سخت تر از حد معمول کار می کند، بطن راست تنگ و ضعیف می شود.
قلب ممکن است به حدی ضعیف باشد که نتواند به اندازه کافی خون را به ریه ها منتقل کند. این ضعف باعث نارسایی قلبی می شود. اختلالات قلبی شایعترین علت مرگ در افرادی است که PH دارند.
PH براساس علل ایجاد کننده به پنج گروه تقسیم می شود. در همه گروه ها، فشار متوسط در رگ های ریه بالاتر از ۲۵ میلی متر جیوه در حالت استراحت یا ۳۰ میلی متر جیوه در حالت فعالیت بدنی است. فشار طبیعی در شریان ریه بین ۸ تا ۲۰ میلی متر جیوه در حالت استراحت است.
سایر بیماری ها یا شرایط مانند بیماری های قلب و ریه و یا لخته شدن خون نیز معمولا علت PH هستند. بعضی از افراد این بیماری را به ارث می برند (یعنی والدین آنها ژن های PH را به آنها تحویل می دهند). در برخی از موارد نیز علت ناشناخته است.
انواع فشار خون ریوی
سازمان بهداشت جهانی پرفشاری ریوی را به پنج گروه تقسیم می کند. این گروه ها بر اساس علت بیماری سازماندهی می شوند. توجه داشته باشید که گروه ۱ پرفشاری خون شریانی ریوی (PAH) نامیده می شود و گروه های ۲ تا ۵ پرفشاری خون ریوی نامیده می شوند. با این حال، به همه گروه ها پرفشاری خون ریوی گفته می شود.
گروه ۱
گروه ۱ PAH شامل:
- PAH که دلیل علمی ندارد.
- PAH که به ارث برده می شود.
- PAH ناشی از دارو یا سموم
- PAH که ناشی از شرایط زیر است:
- بیماری های مرتبط با بافت (بافت با متصل شدن به قسمت های مختلف بدن از جمله پوست، چشم ها و قلب به آن ها در انجام فعالیت ها کمک می کند.)
- عفونت HIV
- بیماری کبدی
- بیماری های قلبی مادرزادی
- بیماری سلول داسی شکل
- شیستوزومیازیس. یک عفونت ناشی از انگل است. شیستوزومیازیس یکی از شایع ترین علل PAH در بسیاری از نقاط جهان است.
- PAH که توسط شرایطی ایجاد می شود که بر روی رگ های خونی کوچک ریه ها تاثیر می گذارند.
گروه ۲
گروه ۲ شامل PH مرتبط با بیماری های سمت چپ قلب است. شرایطی که بر روی سمت چپ قلب تاثیر می گذارند، مانند بیماری دریچه میترال یا بالا بودن فشار خون در دراز مدت، می تواند باعث بیماری قلبی و PH شود. بیماری های قلبی مرتبط با سمت چپ قلب احتمالا شایع ترین علت PH هستند.
گروه ۳
گروه ۳ شامل PH مرتبط با بیماری های ریوی مانند COPD (بیماری مزمن انسداد ریوی) و بیماری بینابینی است. بیماری ریوی بینابینی باعث بروز آسیب به بافت ریه می شود. این گروه PH، اختلالات تنفسی مرتبط با خواب مانند آپنه خواب را نیز در بر می گیرد.
گروه ۴
گروه ۴ شامل PH ناشی از لخته شدن خون در ریه ها یا اختلالات لخته شدن خون است.
گروه ۵
گروه ۵ شامل PH ناشی از بیماری های مختلف و یا شرایط زیر می باشد:
- اختلالات خونی، مانند پلی سیتمی ورا و ترومبوسیتمی
- اختلالات سیستمیک، مانند سارکوئیدوز و واسکولیت. اختلالات سیستمیک شامل بسیاری از اندام های بدن می شود.
- اختلالات متابولیک مانند بیماری تیروئید و بیماری ذخیره سازی گلیکوژن. (در بیماری ذخیره سازی گلیکوژن، سلول های بدن نمی توانند از یک نوع گلوکز به نام قند به درستی استفاده کنند).
- سایر بیماری ها، مانند تومورهایی که بر روی شریان ریوی و بیماری کلیوی فشار می آورند.
چه عواملی باعث فشار خون ریوی می شود؟
پرفشاری خون ریوی (PH) با التهاب و تغییرات در سلول هایی که شریان ریوی را تشکیل می دهند شروع می شود. عوامل دیگر نیز می توانند رگ های ریوی را تحت تاثیر قرار دهند و باعث PH شوند. به عنوان مثال این بیماری می تواند در صورت ایجاد شرایط زیر رخ دهد:
- دیواره های شریان ها سفت شوند.
- دیواره های شریان ها در هنگام تولد سفت بوده یا بر اثر رشد بیش از اندازه سلول ها سفت شوند.
- لخته خون در شریان ها تشکیل شود.
این تغییرات باعث می شود که قلب شما خون را با فشار به داخل شریان های ریوی و سپس به ریه ها منتقل کند. در این شرایط، فشار در شریان ها افزایش می یابد و باعث فشار خون ریوی می شود. بسیاری از عوامل می توانند در فرایند ایجاد انواع مختلف PH دخیل باشند.
در گروه ۱ ممکن است علت شناخته شده ای وجود نداشته باشد یا بیماری به ارث برده شود. بعضی بیماری ها نیز می توانند فشار خون ریوی از نوع گروه ۱ را ایجاد کنند. برخی از این بیماری ها عبارتند از:
- عفونت HIV
- بیماری های مادرزادی قلبی
- بیماری سلول داسی شکل
همچنین استفاده از مواد مخدر (مانند کوکائین) و برخی از داروها ممکن است منجر به PAH شود.
بسیاری از بیماری ها نیز می توانند گروه های ۲ تا ۵ فشار خون ریوی (که اغلب PH ثانویه نامیده می شوند) را به وجود آورند. این بیماری ها عبارتند از:
- بیماری دریچه میترال
- بیماری های ریوی مانند COPD (بیماری مزمن انسدادی ریه)
- آپنه خواب
- سارکوئیدوز
چه کسانی در معرض ابتلا به فشار خون ریوی قرار دارند؟
آمار دقیق افرادی که فشار خون ریوی دارند (PH) مشخص نیست. گروه ۱ پرفشاری خون شریانی ریوی (PAH) بر روی زنان بیشتر از مردان تاثیر می گذارد. افرادی که در گروه ۱ قرار دارند دارای اضافه وزن می باشند. PH که با بیماری های دیگری اتفاق می افتد شایع تر است.
PH معمولا بین ۲۰ تا ۶۰ سالگی ایجاد می شود. افرادی که در معرض خطر ابتلا به PH قرار دارند عبارتند از:
- کسانی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند.
- افرادی که بیماری خاصی مانند بیماری های قلب و ریه، بیماری کبد، عفونت HIV و یا لخته شدن خون در شریان ریوی دارند.
- کسانی که از مواد مخدر استفاده می کنند.
- کسانی که در ارتفاعات زندگی می کنند.
علائم و نشانه های فشار خون ریوی چیست؟
علائم و نشانه های فشار خون ریوی (PH) ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ضعف نفسی در هنگام انجام فعالیت های روزمره، مانند بالا رفتن از پله
- خستگی
- درد قفسه سینه
- تند شدن ضربان قلب
- درد در سمت راست بالای شکم
- کاهش اشتها
همانطور که PH بدتر می شود، ممکن است انجام فعالیت های بدنی ساده نیز دشوار شود. در این مرحله علائم و نشانه های زیر ممکن است بروز کند:
- احساس سرگیجه، به ویژه در زمان انجام فعالیت بدنی
- گم کردن زمان
- تورم ساق و مچ پا
- بنفش شدن رنگ لب ها و پوست
فشار خون ریوی چگونه درمان می شود؟
فشار خون ریوی (PH) هیچ درمانی ندارد. با این حال، درمان های موجود می توانند به کاهش علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کنند. درمان به نوع فشار خون ریوی و شدت آن بستگی دارد.
درمان گروه ۱
پرفشاری خون شریانی ریوی گروه ۱ (PAH) شامل فشاری خونی است که به ارث برده شده، علت ناشناخته دارد و یا ناشی از دارو یا شرایط خاص است. درمان PAH گروه ۱ شامل موارد زیر است.
داروها
برای آرام کردن رگ های خونی در ریه ها و کاهش رشد سلول ها در رگ های خونی معمولا دارو تجویز می شود. با شل شدن رگ های خونی، خون بیشتری می تواند در آن ها جریان داشته باشد. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- مهار کننده های فسفودی استراز ۵ مانند سیلدنافیل
- پروستانوئید، مانند اپوپروستنول
- آنتاگونیست های گیرنده اندوتلین، مانند بوستن و آمبریسنتان
- مسدود کننده های کانال کلسیم، مانند دیلیتازیم
روش های پزشکی و جراحی
اگر داروها نتوانند فشار خون ریوی گروه ۱ را درمان کنند از روش های جراحی زیر استفاده می شود:
سپتوستومی دهلیزی: برای انجام این روش، یک لوله نازک و انعطاف پذیر که کاتتر نامیده می شود، به یکی از رگ های خونی در پا وارد شده و به سمت قلب هدایت می شود. سپس لوله به دیواره ای که سمت راست و چپ قلب را جدا می کند می رسد. به این دیواره سپتوم گفته می شود.
یک بالون کوچک روی نوک این لوله قرار دارد. پس از قرار گرفتن کاتتر در محل مناسب این بالون باد شده و فضای آزادی را در دهلیز ایجاد می کند. این روش فشار داخل دهلیز راست را کاهش و جریان خون را افزایش می دهد.
پیوند ریه: پیوند ریه جراحی است که در آن ریه بیمار با یک ریه سالم از فردی که مرگ مغزی شده است جایگزین می شود. این روش ممکن است برای افراد مبتلا به بیماری های شدید ریوی که باعث ایجاد PAH می شوند، استفاده شود.
پیوند قلب و ریه: پیوند قلب و ریه جراحی است که در آن هم قلب و هم ریه با ارگان های سالم از یک اهدا کننده مرده جایگزین می شوند.
درمان گروه ۲
بیماری هایی که بر روی سمت چپ قلب تاثیر می گذارند، مانند بیماری دریچه میترال، می تواند گروه ۲ فشار خون ریوی را ایجاد کنند. درمان بیماری زمینه ای به درمان PH کمک می کند. این درمان ها ممکن است شامل تغییر در سبک زندگی، داروها و جراحی باشد.
درمان گروه ۳
بیماری های ریوی مانند COPD (بیماری مزمن انسدادی ریه) و بیماری بینابینی ریه می تواند باعث ایجاد گروه ۳ فشار خون ریوی شوند. بعضی از اختلالات خواب مانند آپنه خواب نیز می توانند این گروه از پرفشاری ریوی را ایجاد کنند. اگر این نوع PH را دارید، ممکن است به درمان اکسیژن نیاز داشته باشید. این درمان سطح اکسیژن خون را افزایش می دهد. بیمار اکسیژن را از طریق لوله های نرم و پلاستیکی که به بینی وارد می شود دریافت می کند. درمان با اکسیژن می تواند هم در خانه و هم در بیمارستان انجام شود.
درمان گروه ۴
لخته شدن خون در ریه ها یا اختلالات لخته شدن خون باعث ایجاد گروه ۴ فشار خون ریوی می شود. اگر این نوع PH را دارید، پزشک احتمالا داروهای رقیق کننده خون را تجویز می کند. این داروها باعث جلوگیری از لخته شدن خون می شوند. بعضی اوقات پزشکان از جراحی برای برداشتن اسکار ریوی ناشی از لخته شدن خون استفاده می کنند.
درمان گروه ۵
بیماری های مختلف، مانند بیماری تیروئید و سارکوئیدوز، می تواند گروه ۵ فشار خون ریوی را ایجاد کنند. همه بیمارانی که در گروه ۵ این بیماری قرار دارند با درمان علت بیماری خود، بهبود پیدا می کنند.
[quote font_size=”18″ color=”#37a02b”]
پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:
معرفی مهمترین بیماری های سیستم گردش خون
با نشانه ها و علائم مشکلات ریوی در بدن آشنا شوید
[/quote]
درمان مورد استفاده برای همه انواع فشار خون ریوی
برای انواع مختلف PH می توان از چندین روش درمانی استفاده کرد. این درمان ها عبارتند از:
- دیورتیک یا همان قرص های آب: این داروها باعث کاهش حجم مایع در بدن شده و علائمی مانند تورم را کم می کنند.
- رقیق کننده خون: این داروها باعث جلوگیری از تشکیل لخته های خون می شوند.
- دیگوکسین: این دارو باعث می شود که قلب قوی تر شود و خون بیشتری پمپ کند. اگر ریتم های غیر طبیعی قلب مانند فیبریلاسیون دهلیزی یا فلوتر دهلیزی رخ دهد، از دیگوکسین برای کنترل ضربان قلب استفاده می شود.
- درمان با اکسیژن: این درمان سطح اکسیژن را در خون افزایش می دهد.
- فعالیت بدنی: فعالیت منظم ممکن است به بهبود توانایی بیمار برای انجام فعالیت های روزانه کمک کند.