فیبروز ریه بیماری است که سبب زخم و سفتی ریه می شود. این زخم و سفتی باعث می شود تنفس دشوار شود. وقتی تنفس دچار مشکل می شود، بدن از دریافت اکسیژن کافی محروم شده و در نهایت نارسایی تنفسی، نارسایی قلبی و یا سایر عوارض به وقوع می پیوندد.
در حال حاضر محققان معتقدند که ترکیبی از قرار گرفتن در معرض مواد التهاب زا مانند مواد شیمیایی خاص، سیگار کشیدن و عفونت ها، همراه با ژنتیک و فعالیت سیستم ایمنی، نقش کلیدی در فیبروز ریه ایفا می کنند. زمانی تصور می شد که این بیماری با وجود التهاب ایجاد می شود. اما در حال حاضر دانشمندان بر این باورند که روند غیر طبیعی درمان ریه ها منجر به زخم شدن این عضو بدن می شود. اگر زخم ایجاد شده قابل توجه باشد، به مرور زمان فیبروز ریوی رخ می دهد.
در ادامه این مقاله مجله پیام سلامت اطلاعات جالبی را در مورد نشانه ها، علل، عوامل خطر، روش های تشخیص و روش های درمان فیبروز ریه دریافت خواهید کرد.
علائم و نشانه های فیبروز ریه چیست؟
فیبروز ریوی ممکن است مدت ها بدون علائم در بدن وجود داشته باشد. ضعف تنفسی معمولا اولین علامتی است که ایجاد می شود. سایر علائم این بیماری عبارتند از:
- سرفه های مزمن و خشک
- ضعف
- خستگی
- منحنی شدن ناخن ها که به نام ناخن چماقی نیز شناخته می شود
- کاهش وزن
- درد قفسه سینه
از آنجایی که این بیماری به طور کلی بر روی افراد سالمند تاثیر می گذارد، علائم اولیه اغلب با افزایش سن یا کمبود فعالیت بدنی ایجاد می شوند. علائم ممکن است در ابتدا جزئی به نظر برسند. اما به مرور زمان تشدید می شوند. البته این علائم می توانند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند. برخی از افراد مبتلا به فیبروز ریوی علائم بسیار شدیدی را تجربه می کنند.
چه چیزی باعث ایجاد فیبروز ریه می شود؟
علل فیبروز ریوی را می توان به چند دسته زیر تقسیم کرد:
- بیماری های خود ایمنی
- عفونت ها
- تماس با محیط
- داروها
- ایدیوپاتیک (ناشناخته)
- ژنتیک
بیماری های خود ایمنی
بیماری های خود ایمنی باعث می شوند سیستم ایمنی بدن به خودش حمله کند. بیماری های خود ایمنی که می توانند به فیبروز ریوی منجر شوند عبارتند از:
- آرتریت روماتوئید
- لوپوس اریتماتوی، که معمولا به عنوان لوپوس نیز شناخته می شود
- اسکلرودرمی
- پلمیوزیت
- درماتوموتیسیت
- واسکولیت
عفونت ها
- باکتری ها
- ویروس هایی مانند هپاتیت C، آدنو ویروس و ویروس هرپس
تماس با محیط
قرار گرفتن در معرض شرایط محیطی یا کاری می تواند به فیبروز ریه کمک کند. به عنوان مثال، دود سیگار شامل بسیاری از مواد شیمیایی است که می توانند به ریه ها آسیب برسانند و منجر به این بیماری شوند. عوامل دیگری که می توانند به ریه ها آسیب برسانند عبارتند از:
- الیاف آزبست
- گرد و غبار دانه ها
- گرد و غبار سیلیس
- گازهای خاص
- اشعه
داروها
برخی از داروها نیز ممکن است خطر ابتلا به فیبروز ریه را افزایش دهند. اگر یکی از این داروهای زیر را به صورت منظم مصرف می کنید، باید تحت نظر پزشک باشید.
- داروهای شیمی درمانی مانند سیکلوفسفامید
- آنتی بیوتیک هایی مانند نیتروفورانتوئین و سولفاسالازین
- داروهای قلبی مانند آمیودارون
- داروهای بیولوژیک مانند آدالیمیباب (هومیرا) یا اتانرپت (انبرل)
ایدیوپاتیک
در بسیاری از موارد علت دقیق فیبروز ریه ناشناخته است. در این حالت، به این بیماری فیبروز ریوی ایدیوپاتیک (IPF) گفته می شود. با توجه به گزارش محققان National Heart, Lung, and Blood Institute، اکثر افراد مبتلا به فیبروز ریوی دارای IPF هستند.
ژنتیک
با توجه به گزارش Pulmonary Fibrosis Foundation، حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از افراد مبتلا به IPF یکی دیگر از اعضای خانواده شان نیز مبتلا به فیبروز ریه است. در این موارد، به این بیماری فیبروز ریوی خانوادگی یا پنومونی بینابینی خانوادگی گفته می شود. محققان برخی از ژن ها را به این بیماری مرتبط می دانند و تا کنون تحقیقاتی درباره نقش ژنتیکی در این بیماری انجام داده اند.
چه کسی در معرض خطر ابتلا به فیبروز ریه است؟
شما بیشتر احتمال دارد که به این بیماری مبتلا شوید، اگر شرایط زیر را داشته باشید:
- مرد باشید.
- بین ۴۰ تا ۷۰ سال سن داشته باشید.
- سابقه مصرف سیگار داشته باشید.
- سابقه خانوادگی این بیماری را داشته باشید.
- اختلال خودایمنی مرتبط با این بیماری را داشته باشید.
- برخی از داروهای مرتبط با این بیماری را مصرف کنید.
- تحت درمان های سرطان، به خصوص اشعه درمانی در ناحیه قفسه سینه قرار داشته باشید.
- در شغلی مشغول به کار باشید که خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. مانند معدن، کشاورزی، و یا ساخت و ساز.
فیبروز ریه چگونه تشخیص داده می شود؟
بیش از ۲۰۰ نوع بیماری ریوی وجود دارد که فیبروز ریه یکی از آن ها است. از آنجا که انواع مختلفی از بیماری های ریوی وجود دارد، ممکن است پزشک فیبروز ریوی ایدیوپاتیک (IPF) را علت علائم شما بداند. در نظرسنجی که توسط Pulmonary Fibrosis Foundation انجام شده است، ۵۵ درصد از بیماران، بیماریشان اشتباه تشخیص داده شده است. شایعترین بیماری هایی که با فیبروز ریه اشتباه گرفته می شوند عبارتند از:
- آسم
- پنومونی
- برونشیت
با استفاده از آخرین دستورالعمل ها، تخمین زده می شود که دو نفر از سه بیمار مبتلا به فیبروز ریه می توانند بدون نمونه برداری بیماریشان به درستی تشخیص داده شود. پزشک احتمالا با ترکیب اطلاعات بالینی و نتایج نوع خاصی از سی تی اسکن از قفسه سینه، می تواند بیماری شما را به درستی تشخیص دهد. در مواردی که تشخیص دشوار و علت علائم نامشخص باشد، ممکن است انجام نمونه برداری از بافت یا بیوپسی ضروری باشد.
روش های متعددی برای انجام بیوپسی وجود دارد. تنها فردی که می تواند روش مناسب را تعیین کند پزشک است. پزشک همچنین می تواند از ابزارهای گوناگون دیگری نیز برای تشخیص فیبروز ریه استفاده کند یا احتمال ابتلا به بیماری های دیگر را رد کند. این ابزارها و روش ها شامل موارد زیر هستند:
- اکسیمتری پالس، یک آزمایش غیر تهاجمی است که سطح اکسیژن خون را اندازه گیری می کند.
- آزمایش خون برای تشخیص بیماری های خودایمنی، عفونت ها و کم خونی به کار گرفته می شود.
- گازهای شریانی خون برای ارزیابی دقیق تر میزان اکسیژن در خون استفاده می شود.
- نمونه برداری از خلط برای بررسی علائم عفونت انجام می شود.
- آزمایش عملکرد ریه برای اندازه گیری ظرفیت ریه به کار برده می شود.
- آزمایش اکوکاردیوگرام یا تست استرس قلب برای دیدن اینکه آیا مشکل قلبی باعث ایجاد علائم شده است یا خیر؟
فیبروز ریه چگونه درمان می شود؟
هیچ درمانی برای فیبروز ریوی وجود ندارد. متاسفانه نمی توان آسیب ریوی ایجاد شده در این بیماری را معکوس کرد اما می توان از درمان هایی که موجب بهبود تنفس شده و از پیشرفت بیماری جلوگیری می کنند استفاده کرد.
درمان های زیر گزینه هایی هستند که برای مدیریت فیبروز ریه کاربرد دارند:
- استفاده از مکمل اکسیژن
- استفاده از داروی پردنیزون برای سرکوب سیستم ایمنی بدن و کاهش التهاب
- استفاده از داروی آزاتیوپرین یا مایکوفنوالت برای سرکوب سیستم ایمنی بدن
- استفاده از داروهای آنتی فیبروتیک مانند پیرفنیدون یا Nintedanib، که روند زخم شدن ریه ها را کند می کنند
پزشک ممکن است توانبخشی ریوی را توصیه کند. این درمان شامل یک برنامه تمرینی، آموزشی و پشتیبانی برای کمک به یادگیری نحوه تنفس راحت تر است.
تغییر در سبک زندگی نیز می تواند در این بیماری موثر باشد. این تغییرات شامل موارد زیر هستند:
- باید از سیگار کشیدن اجتناب کنید و اگر سیگار می کشید، اقدام به ترک آن کنید. این کار می تواند به جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کند و مشکلات تنفسی را کاهش دهد.
- رژیم غذایی متعادل داشته باشید.
- برنامه ورزشی منظمی را زیر نظر پزشک داشته باشید.
- به اندازه کافی استراحت کنید و از استرس اجتناب کنید.
پیوند ریه نیز ممکن است برای افراد زیر ۶۵ سال و مبتلا به نوع شدید بیماری توصیه شود.
چشم انداز افراد مبتلا به فیبروز ریه
میزان آسیب ریوی در افراد مبتلا به فیبروز ریه متفاوت است. جای زخم ایجاد شده در این بیماری قابل برگشت نیست. اما پزشک می تواند درمان هایی را برای کاهش میزان پیشرفت بیماری توصیه کند.
این بیماری می تواند عوارض جانبی، از جمله نارسایی تنفسی ایجاد کند. این اتفاق زمانی می افتد که ریه ها دیگر به درستی کار نمی کنند و نمی توانند اکسیژن کافی را وارد خون کنند. فیبروز ریه خطر ابتلا به سرطان ریه را نیز افزایش می دهد.
نکاتی برای پیشگیری از فیبروز ریه
برخی از موارد فیبروز ریوی ممکن است قابل پیشگیری نباشند. اما برخی از موارد که به عوامل محیطی و رفتاری مرتبط هستند را می توان کنترل کرد. این نکات را برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری انجام دهید:
- اجتناب از سیگار کشیدن
- اجتناب از دود
- اگر در محیط های حاوی مواد شیمیایی مضر کار می کنید، از ماسک صورت یا سایر دستگاه های تنفسی استفاده کنید
اگر دچار مشکلات تنفسی شده اید، با پزشک متخصص مشورت کنید. تشخیص و درمان اولیه آینده افرادی که دارای بسیاری از بیماری های ریوی، از جمله فیبروز ریه هستند را بهبود می بخشد. درست است که این بیماری قابل درمان نیست، اما درمان های ذکر شده ممکن است باعث کند شدن پیشرفت بیماری شوند.