ماستیت (ورم پستان) ؛ علائم، علل، درمان های متعارف، درمان های گیاهی و روش های پیشگیری

بسیاری از زنانی که به تازگی زایمان کرده اند معتقدند که تغذیه با شیر مادر یکی از لذت بخش ترین کارهایی است که می توانند برای نوزادشان انجام دهند. این کار می تواند یک تجربه و پیوند سالم فیزیکی و احساسی بین مادر و نوزاد باشد. اما متأسفانه گاهی اوقات عفونت هایی رخ می دهد که باعث می شود که شیردهی بسیار دردناک شود. ماستیت التهاب پستان ناشی از باکتری، یکی از این عفونت ها می باشد.

بر خلاف تورم و انسداد مجاری، ماستیت به طور معمول نیاز به درمان با آنتی بیوتیک دارد. این عارضه اغلب در زنان شیرده رخ می دهد. به همین خاطر به آن ماستیت شیردهی نیز گفته می شود. اما گاهی اوقات نیز در زنانی که شیرده و یا باردار نیستند نیز ایجاد می شود.

در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت به معرفی علائم، علل، روش های درمان و روش های پیشگیری از ماستیت یا همان ورم پستان خواهید پرداخت.

علائم ماستیت (ورم پستان)

ورم پستان می تواند باعث علائم زیر در بدن شود:

  • درد پستان
  • تورم
  • قرمزی
  • خستگی
  • تب بالا
  • علائم آنفلوانزا
  • لرز

ممکن است یک توده منفرد نیز در پستان وجود داشته باشد و منطقه دارای ورم به لمس حساس بوده و گرما از خود متساعد کند. گاهی در سینه احساس سوزش نیز وجود دارد. غدد لنفاوی زیر بغل یا بالای استخوان ترقوه نیز ممکن است درد و تورم داشته باشند. در موارد شدید، نوک پستان نیز ترشح چرک مانند دارد. ماستیت به طور معمول تنها یک پستان را تحت تاثیر قرار می دهد.

بروز نشانه های آنفلوانزا معمولا اولین علامت ناشی از ماستیت است. چند ساعت بعد از بروز این علائم، ممکن است ظاهر سینه قرمز شود. برای تعیین این که آیا جهت درمان مصرف آنتی بیوتیک مورد نیاز است یا خیر؟ حتما باید به متخصص مراجعه کنید.

علت ایجاد ماستیت

تقریبا از هر ۲۰ زن شیرده، یک نفر به این عفونت مبتلا می شود. باکتری ها می توانند از بینی، دهان و گلو کودک به وسیله یک شکاف یا زخم کوچک در نوک پستان، وارد بدن مادر شوند. باکتری می تواند کانال های شیر و غدد را آلوده کند. ماستیت همچنین می تواند در پستان سالم که زخمی ندارد نیز ایجاد شود. اما معمولا این مورد نادر است. ورم پستان قادر است در هر زمانی در طول دوره شیردهی ایجاد شود. اما معمولا مادران این بیماری را در ماه اول شیردهی خود تجربه می کنند. برخی از نکات در مورد علل ماستیت عبارتند از:

  • در مادرانی که بعد از تولد نوزادشان دچار غم و افسردگی پس از زایمان می شوند، این عفونت بیشتر رخ می دهد. بنابراین به این مادران توصیه می شود که تغذیه سالم و متعادل داشته و به اندازه کافی بخوابند. درست است که برطرف کردن نیازهای نوزاد تازه به دنیا آمده سخت است اما با رعایت این نکات می توانید از نظر روحی خود را تقویت کنید.
  • هنگامی که یک بار مبتلا به ماستیت در پستان شده باشید، عود مجدد آن شایع تر است. ضمن این که اگر تغذیه منظم و مداوم نوزاد با شیر مادر انجام نشود و برای تغذیه در کنار شیر مادر از شیر خشک استفاده شود نیز شانس ابتلا به ورم پستان بیشتر می شود.
  • تخلیه نشدن کامل پستان و شیردهی در یک موقعیت خاص نیز ممکن است شانس ورم پستان را افزایش دهد. زمانی که شیردهی به طور کامل انجام نشود، شیر تولید شده در پستان مانده و حالت سکون پیدا می کند. شیر ساکن نیز بیشتر احتمال دارد که آلوده شود. بنابراین حتما در زمان شیردهی سینه را خالی از شیر نگه دارید.
  • استفاده از سوتینی که بیش از حد تنگ و یا چسبان است می تواند جریان شیر را محدود کرده و باعث افزایش احتمال عفونت شود.
  • حریصانه مکیدن پستان توسط نوزاد نیز می توانند کانال ها را مسدود و آلوده کند.
  • عدم استفاده از روش صحیح شیردهی نیز ممکن است باعث افزایش احتمال ابتلا به ماستیت شود. به طور معمول هنگامی که کودک به خوبی روی سینه قفل نشود، تمام شیر نمی تواند از سینه تخلیه شود. بنابراین شانس آلودگی بیشتر می شود.

درمان متعارف ماستیت (ورم پستان)

معاینه فیزیکی و سابقه بیمار عامل تعیین کننده این است که آیا آنتی بیوتیک مورد نیاز است یا خیر؟ افتراق بین مسدود شدن کانال ها، تورم یا عفونت همیشه کار آسانی نیست. اگر انسداد یا تورم پستان عامل درد باشد، این درد کم کم به مرور زمان بهتر می شود. اما اگر ماستیت علت درد باشد، مادر به طور مداوم علائم آن را دارد.

آنتی بیوتیک های خوراکی معمولا برای مبارزه با عفونت های ماستیت تجویز می شوند. برای درمان موفق ورم پستان باید دوره درمان با آنتی بیوتیک را کامل کنید. عوارض جانبی ناشی از مصرف  آنتی بیوتیک های بر پایه پنی سیلین نادر است. اما اگر عوارضی نیز وجود داشته باشد معمولا خفیف است.

برخی از این عوارض عبارتند از:

  • تهوع یا استفراغ
  • گاز روده
  • مدفوع شل یا اسهال
  • بثورات پوستی
  • خارش

عوارض جانبی داروهای سفالوسپورین نیز نادر هستند. اما ممکن است شامل اشکال خفیف موارد زیر باشند:

  • اسهال
  • درد شکم
  • بثورات پوستی
  • خارش
  • عفونت مخمر واژینال

مقدار کمی از آنتی بیوتیک های مصرف شده وارد شیر مادر می شوند. اما این میزان به قدری نیست که برای نوزاد خطرناک بوده و به او آسیب برساند.

درمان سریع ماستیت

وقتی که ماستیت به درستی درمان نشود یا درمان آن آهسته باشد، ممکن است به بیماری به نام آبسه پیشرفت کند. آبسه به معنی تجمع چرک در پستان است. آبسه معمولا نیاز به تخلیه جراحی دارد که اغلب تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. گاهی نیز با استفاده از یک سوزن همراه با هدایت اسکن سونوگرافی، آبسه تخلیه می شود. بنابراین درمان سریع ماستیت قبل از تبدیل شدن آن به آبسه اهمیت زیادی دارد.

برای درمان سریع ورم پستان می توانید از روش زیر استفاده کنید.

یخ، گرما و استراحت

استفاده متناوب از کمپرس گرم و سرد در منطقه ملتهب می تواند به تسکین درد کمک کند. گرما وارده به پستان می تواند به گردش خون و جریان شیر کمک کند. افزایش جریان شیر و خون در مبارزه با عفونت موثر هستند. همچنین، ماساژ منطقه ای که حساسیت به لمس در آن وجود دارد می تواند به شل شدن مجاری و افزایش جریان شیر نیز کمک کند.

استراحت زیاد و نوشیدن مقدار زیادی مایعات در زمان آلوده شدن پستان مهم است. در این حالت باید روزانه ده تا دوازده لیوان آب مصرف شود. این کار کمک خواهد کرد که جریان شیر زیاد شده و بدن برای مبارزه با عفونت آماده باشد. در حقیقت درمان سریع ورم پستان دقیقا شبیه به درمان علائم آنفولانزا ویروسی است.

نکات دیگر برای درمان ورم پستان عبارتند از:

  • سینه ملتهب را با شیر دوش همیشه خالی نگه دارید. در صورت امکان هر دو ساعت یک بار این کار را انجام دهید.
  • مصرف ایبوپروفن کمک خواهد کرد که مقداری از درد و ناراحتی ناشی از ورم پستان کم شود.
  • ۲۴ الی ۴۸ ساعت پس از مصرف آنتی بیوتیک، درد شروع به فروکش کردن می کند و شما احساس بهتری خواهید داشت.

درمان های طبیعی ماستیت

علاوه بر مصرف آنتی بیوتیک، چندین جایگزین برای درمان ورم پستان وجود دارد. از آنجا که مقداری از  آنتی بیوتیک مصرفی می تواند از طریق شیر وارد بدن نوزاد شود، برخی از زنان ترجیح می دهند که روش های طبیعی تری را برای درمان ماستیت امتحان کنند. برای این کار می توانید از روش های زیر استفاده کنید:

  • از برگ کلم خام یخ زده روی ناحیه دارای درد استفاده کنید. این کار می تواند درد و التهاب را کاهش دهند. این برگ ها کمک می کنند گرما و عفونت نیز از بین برود. برگ را مستقیما بر روی منطقه آلوده قرار دهید. زمانی که برگ به دمای محیط رسید آن را با یک برگ یخ زده دیگر جایگزین کنید.
  • پمادی از برگ های کمفری و کالاندولا تهیه کرده و آن را ۴ بار در روز بر روی منطقه گرم و آلوده پستان بمالید. این کار درد نوک پستان را کاهش داده و به درمان آلودگی کمک می کند.
  • از یک قطره چکان پر از عصاره ریشه اکیناسه، شش بار در روز روی پستان استفاده کنید و سپس تعداد دفعات را به ۲ الی ۳ بار تقلیل دهید.
  • پزشکان طب شرقی نیز معتقدند که طب سوزنی می تواند به دفع سم و عدم تعادل در بدن که ممکن است سبب ایجاد ورم پستان شوند، کمک کند.

گیاهان مفید برای درمان ماستیت

گیاهان مختلفی برای بهبودی عفونت پستان مفید هستند. این گیاهان عبارتند از:

  • ریشه اکیناسه: به عنوان یک جایگزین آنتی بیوتیک شناخته شده و برای مبارزه با عفونت موثر است.
  • خاکستر خار دار: این ماده سیستم ایمنی بدن را تقویت کرده و جریان لنفاوی را تحریک می کند. بنابراین عفونت و انسداد را بهتر رفع می کند.
  • کالاندولا: جریان و تخلیه مایع لنفاوی را ترویج می دهد. این کار باعث درمان انسداد می شود.
  • سرخاب کولی:  برای ترک خوردگی نوک سینه ها، درمان حساسیت و انسداد کانال شیر استفاده می شود.
  • Pulsatilla: برای درد نوک پستان و بهبود خلق و خوی مادر استفاده می شود.
  • Belladonna: برای التهاب سینه و وجود رگه های قرمز نوک پستان مورد استفاده قرار می گیرد.
  • فاشرا: برای سنگین، سفتی و درد سینه استفاده می شود.
  • سیلیکا: برای درمان ترک خوردگی نوک سینه ها و آلودگی کاربرد دارد.

اما هرگز از این گیاهان به صورت خودسرانه و بدون مشورت با پزشک استفاده نکنید.

پیشگیری از ماستیت

برای پیشگیری از ورم پستان دستور العمل های زیر را رعایت کنید:

  • پوشیدن لباس های شل و گشاد که نوک سینه ها را تحریک نمی کنند در پیشگیری موثر است.
  • استفاده از سوتین مخصوص شیردهی برای شما مفید است.
  • قبل از تغذیه نوزاد با شیر نوک پستان را تمیز و خشک کنید. این کار به کاهش خطر ابتلا به عفونت کمک می کند.
  • نحوه صحیح شیردهی به نوزاد را فرا بگیرید.
  • حتما در هر بار شیرهی پستان را خالی کنید. باقی ماندن شیر در پستان موجب ایجاد فشار و التهاب می شود.
  • در طول شیردهی موقعیت بدن نوزاد را مدام تغییر دهید.

هر زمان که پستان ها از شیر پر شدن باید اقدام به شیردهی کنید. در ماه های اولیه باید کودک هر ۴ ساعت یک بار تغذیه شود. حتی اگر مجبور شدید با ماساژ و تکان دادن یا تعویض پوشاک، کودک را از خواب بیدار کرده و به او شیر بدهید. ضمن این که باید نوزاد را کم کم از شیر بگیرید تا از التهاب جلوگیری شود. برای این کار کافی است که تعداد نوبت های شیردهی را در طول روز کم کنید. سپس فقط یک بار صبح و یک بار شب به او شیر بدهید و بعد از آن نیز این کار را فقط آخر هفته ها انجام دهید. این روند معمولا دو یا چند هفته طول می کشد.

این کار علاوه بر کاهش احتمال التهاب، اضطراب را نیز از کودک دور می کند.