نارسایی پانکراس (نارسایی لوزالمعده) ؛ علل، نشانه ها، روش های تشخیص و درمان

پانکراس یک ارگان لوله ای شکل است که حدود ۶ اینچ طول دارد. این ارگان در پشت معده قرار دارد. سر پانکراس به سمت راست شکم کشیده شده است. این بخش به دوازدهه متصل است. دوازدهه قسمت فوقانی روده کوچک است. انتهای باریک پانکراس، دم نامیده می شود و به سمت چپ بدن گسترش می یابد. پانکراس آنزیم ها و هورمون هایی، از جمله انسولین را تولید می کند. آنزیم های پانکراس مواد غذایی را در روده کوچک هضم می کنند. انسولین مقدار قند خون را کنترل می کند. هم آنزیم ها و هم هورمون های پانکراس برای کارکرد درست بدن ضروری هستند. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت می خواهیم در مورد نارسایی پانکراس صحبت کنیم.

وقتی آنزیم های پانکراس تولید می شوند، به مجرای اصلی پانکراس جریان می یابند. این کانال مجرای صفراوی مشترک است که پانکراس را به کبد و کیسه صفرا متصل می کند. مجرای صفراوی مشترک، که صفرا را حمل می کند (مایعی که به هضم چربی کمک می کند)، به روده کوچک نزدیک معده متصل می شود.

نارسایی پانکراس (EPI) چیست؟

نارسایی ترشح پانکراس یا EPI عبارت است از شرایطی که در آن پانکراس فرد قادر به تولید و یا ترشح سطح نرمالی از آنزیم ها در مسیر گوارشی نیست و این موضوع باعث ناتوانی فرد در هضم می شود. بنابراین مقداری از چربی ها، ویتامین ها، و مواد معدنی در مواد غذایی هضم نمی شود. آنزیم های ترشح شده توسط پانکراس عمدتا آمیلاز، پروتئاز و لیپاز هستند. هرگونه سوء عملکرد در تولید یک یا چند مورد از این آنزیم ها می تواند منجر به نارسایی مزمن لوزالمعده شود. زیرا این آنزیم ها برای کمک به بدن جهت تغییر و یا جذب غذاها مورد نیاز می باشند. EPI علل مختلفی دارد و بیشتر در مردان رخ می دهد.

چه چیزی باعث نارسایی ترشحی لوزالمعده (EPI) می شود؟

اکثر محققان و پزشکان علل نارسایی پانکراس را به علل مربوط به پانکراس یا غیر مرتبط به پانکراس تقسیم می کنند. شایع ترین علت این نارسایی پانکراتیت مزمن است. زیرا باعث آسیب دیدگی یا از بین رفتن سلول های لوزالمعده می شود.

علل مربوط به پانکراس EPI

علل نارسایی پانکراس غیر وابسته به این اندام عبارتند از:

• پانکراتیت مزمن (التهاب مکرر بافت پانکراس)
• فیبروز کیستیک (اختلال ژنتیکی ارثی است که آنزیم های گوارشی، آنزیم های پانکراس و ترشحات دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار می دهد)
• انسداد مجاری پانکراس
• سندرم Swachman-Diamond (اختلال مادرزادی نادری است که شامل نارسایی لوزالمعده و سایر مشکلات می باشد)

علل غیر مرتبط به پانکراس EPI

علل غیر مرتبط به پانکراس در نارسایی مزمن لوزالمعده عبارتند از:

• بیماری سلیاک (اختلال خود ایمنی است که در نتیجه حساسیت به گلوتن ایجاد می شود)
• بیماری کرون (یک نوع بیماری التهابی روده است)
• پانکراتیت اتوایمیون
• سندرم Zollinger-Ellison (تولید بیش از حد اسید معده با عود زخم معده)
• انجام جراحی هایی که به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر لوزالمعده تاثیر می گذارند

علائم نارسایی پانکراس چیست؟

علائم نارسایی لوزالمعده یا EPI و شدت آن به علل اساسی ایجاد این بیماری ارتباط دارد. اما هنگامی که علائم ایجاد می شوند، معمولا شامل موارد زیر می باشند:

• درد شکم یا حساسیت به لمس
• افزایش تولید گاز در دستگاه گوارش
• اسهال
• دفع مدفوعی که بوی بسیار بدی دارد
• احساس پر بودن یا نفخ
• کاهش وزن

علائم دیگری که ممکن است به علت شدت بیماری یا علت اصلی آن ایجاد شود و تا حدودی کمتر از موارد ذکر شده در بالا هستند عبارتند از:

• درد مزمن شکمی
• اختلالات خونی
• درد استخوان
• انسداد روده

اختلال نارسایی پانکراس (EPI) چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص نارسایی ترشحی لوزالمعده ناشی از سابقه بیمار، معاینات فیزیکی و آزمایش های خاصی است که به تشخیص نارسایی مزمن لوزالمعده از مشکلات دیگر کمک می کند. به عنوان مثال، وقوع همزمان درد شکمی، دفع مدفوع بد بو و کاهش وزن به صورت بالقوه نشان دهنده نارسایی مزمن لوزالمعده هستند.

آزمایش خون ممکن است برای بررسی ویتامین ها و آنزیم های پانکراس تجویز شوند. آزمایش مدفوع سه روزه که نیاز به جمع آوری نمونه مدفوع در طی سه روز دارد، اغلب برای تعیین این که آیا چربی ها به صورت مناسب هضم می شوند، تجویز می شود. این آزمایش شامل تست الاستاز مدفوع ۱ برای دیدن اینکه آیا پانکراس به اندازه کافی از این آنزیم گوارشی تولید می کند، می باشد. سایر آزمایشات برای تشخیص نارسایی پانکراس عبارتند از:

• سیتی اسکن
• MRI
• سونوگرافی آندوسکوپی برای تعیین اینکه آیا پانکراس ملتهب شده است یا تغییرات دیگری در آن وجود دارد یا خیر؟

روش های درمان نارسایی پانکراس (EPI) چیست؟

روش های درمان نارسایی پانکراس غیر وابسته، درمان جایگزینی آنزیم پانکراس (PERT) نامیده می شود. این درمان شامل مصرف داروهای تجویزی است که آنزیم های که پانکراس شما به مقدار کافی تولید نمی کند را جایگزین می کنند. محصولات زیر داروهای جایگزین آنزیم های پانکراس (PEPs) هستند که توسط FDA ایالات متحده برای درمان اختلالات مالدیگوستی و یا نارسایی مزمن لوزالمعده تأیید شده اند:

• Creon
• Zenpep
• Pancreaze
• Ultrase
• Viokace
• Pertzye

پزشکان می توانند داروهایی را که به احتمال زیاد به صورت فردی برای شما مفید هستند را تجویز کنند. علاوه بر موارد ذکر شده در بالا، شما ممکن است نیاز به داروهای اضافی مانند آنتی اسیدها، پروتئین مهار کننده پروتئین (PPI) و احتمالا برخی از داروهای ضد درد مانند تایلنول (استامینوفن) داشته باشید.

چگونه می توانم به مدیریت نارسایی مزمن لوزالمعده در خانه کمک کنم؟

به طور کلی، افرادی که مبتلا به EPI هستند می توانند با درمان علل بیماری هایی که موجب ایجاد علائم شده اند، نارسایی پانکراس را در خانه مدیریت کنند. علاوه بر این، برای به دست آوردن نتایج خوب از درمان PERT در خانه، به بیماران توصیه می شود که PEP ها را همراه با وعده های غذایی و یا میان وعده های خود مصرف کنند. اگر این کار انجام نشود، درمان PERT ممکن است به مراتب کمتر موثر باشد. بیمار باید مراقب های و درمان های حرفه ای را ادامه دهد تا تعیین کند که آیا درمان بر روی بیماری اش مؤثر است یا نیاز به تغییر دارد؟ زیرا نارسایی پانکراش می تواند یک بیماری پیشرونده باشد.

در اکثر موارد به بیماران مبتلا به نارسایی ترشحی پانکراس مراقبت های زیر را توصیه می کنند.

تغییر در سبک زندگی

تغییر در سبک زندگی توصیه شده توسط بسیاری از متخصصان گوارش به بیماران مبتلا به این بیماری شامل موارد زیر است:

• اجتناب از مصرف غذاهای چرب
• محدود کردن یا توقف کردن مصرف الکل
• متوقف کردن استعمال سیگار
• رعایت یک رژیم غذایی متعادل همراه با مکمل ویتامین (به خصوص ویتامین های محلول در چربی A، D، E و K)
• خوردن وعده های غذایی کم حجم اما در دفعات مکرر (به عنوان مثال، ممکن است توصیه شود به جای سه وعده حجیم، شش وعده غذایی کم حجم در روز مصرف کنید)

آیا می توان از نارسایی پانکراس (EPI) جلوگیری کرد؟

اگر بتوان از علت اصلی نارسایی لوزالمعده جلوگیری کرد، می توان مانع از نارسایی لوزالمعده نیر شد. به عنوان مثال، می توان از برخی از علل پانکراتیت مزمن مانند مصرف بیش از حد الکل جلوگیری کرد. علل دیگر که ژنتیکی هستند (برای مثال بیماران دارای ژن فیبروز کیستیک) یا علل ناشناخته قابل پیشگیری نیستند.

پیش آگهی برای افراد مبتلا به نارسایی مزمن لوزالمعده (EPI) چیست؟

پیش آگهی بیماران مبتلا به نارسایی مزمن پانکراس بستگی به علت اصلی ایجاد بیماری دارد. افرادی که علتی مانند نوشیدن الکل باعث بیمارایشان شده است می توانند پیش آگهی خوبی داشته باشند. به شرطی که نوشیدن الکل را متوقف کنند. در این افراد ممکن است نارسایی مزمن لوزالمعده بهبود یابند یا حداقل به احتمال زیاد روند پیشرفت EPI کند شود. با این حال، افراد مبتلا به پانکراتیت اتوایمیون یا فیبروز کیستیک ممکن است به حدی بیماریشان پیشرفت کند که تقریبا نارسایی کامل پانکراس بگیرند. با این حال، اگر این افراد به درمان های آنزیمی پاسخ دهند و رژیم های غذایی خود را تغییر دهند، ممکن است آینده خوبی در انتظارشان باشد.

کدامیک از پزشکان از توانایی کافی برای تشخیص نارسایی مزمن لوزالمعده (EPI) برخوردارند؟

اگر چه پزشکان عمومی نیز می توانند به فردی که دارای نارسایی لوزالمعده است کمک کنند، اما متخصصین دیگری نیز وجود دارند که ممکن است برای تشخیص و یا درمان نیاز باشد که با آن ها مشورت کنید. این متخصصان شامل متخصصان گوارش، ایمونولوژیست، جراحان و یا متخصصان دارای تخصص در زمینه درمان فیبروز کیستیک و سایر بیماری های ذکر شده در بالا که می توانند منجر به نارسایی پانکراس شوند، باشند. متخصصین تغذیه نیز، با ارائه پیشنهادات غذایی که ممکن است به کاهش علائم کمک کنند، می توانند نقش مهمی در درمان نارسایی لوزالمعده غیر وابسته داشته باشند.