نوروپاتی اصطلاحی است که برای تشریح آسیب به اعصاب استفاده می شود. اما نوروپاتی دیابتی به آسیب عصبی گفته می شود که در اثر دیابت رخ می دهد. پزشکان معتقدند که در بیماری دیابت، به دلیل افزایش سطح قند خون در طولانی مدت، به اعصاب بدن آسیب وارد می شود. نوروپاتی دیابتی قادر است بر روی قسمت های مختلف بدن تاثیر گذار باشد، و نشانه های آن نیز می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. نوروپاتی دیابتی شایع ترین عارضه بیماری دیابت است. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد نشانه ها، علل، تشخیص، درمان و پیشگیری از نوروپاتی دیابتی اطلاعات تکمیلی را در اختیارتان قرار می دهیم.
نوروپاتی دیابتی یک عارضه جدی و رایج برای دیابت نوع ۱ و نوع ۲ است. این نوع از آسیب عصبی ناشی از بالا رفتن قند خون کنترل نشده است. متاسفانه این عارضه در اکثر مواقع در ابتدا هیچ علائمی ندارد. این وضعیت معمولا به آهستگی ایجاد شده و گاهی اوقات شکل گیری آن چند دهه طول می کشد.
اگر دیابت دارید و در حال تجربه بی حسی، سوزن سوزن شدن، درد یا ضعف دست و یا پا هستید، حتما با پزشک تماس بگیرید. این علائم، نشانه های اولیه نوروپاتی محیطی می باشد. در موارد شدید یا طولانی مدت نوروپاتی محیطی، ممکن است آسیب یا عفونت در اندام های بدن ایجاد کند. در برخی موارد، این عارضه به قطع عضو منجر می شود. آسیب به سایر اعصاب بدن نشانه های دیگر این بیماری است. به همین دلیل مهم است که به طور منظم سطح قند خون کنترل شده و هر گونه علائم نوروپاتی جدی گرفته شود.
علائم و نشانه های نوروپاتی دیابتی چیست؟
شکل گیری تدریجی علائم نوروپاتی کاملا طبیعی است. در بسیاری از موارد، اولین آسیب عصبی در اعصاب پا رخ می دهد. این آسیب می تواند به علائمی مانند احساس سوزن سوزن شدن در پاهای منجر شود.
معمولا علائم بسته به اعصابی که تحت تاثیر قرار دارد متفاوت است. اما شایع ترین علائم و نشانه های نوروپاتی دیابتی عبارتند از:
- حساسیت به لمس
- از دست دادن حس لامسه
- ناتوانی در هماهنگی های بدن هنگام راه رفتن
- بی حسی یا درد در اندام
- ضعف عضلانی و یا کم قوت شدن اندام
- تهوع و سوء هاضمه
- اسهال یا یبوست
- سرگیجه در هنگام ایستادن
- تعرق مفرط
- خشکی واژن در زنان و اختلال نعوظ در مردان
البته علائم ممکن است بسته به نوع نوروپاتی که در حال تجربه آن هستید، متفاوت باشد.
انواع مختلف نوروپاتی دیابتی
نوروپاتی اصطلاح مورد استفاده برای توصیف انواع مختلفی از آسیب عصبی است. در افراد مبتلا به دیابت، چهار نوع اصلی از نوروپاتی به شرح زیر وجود دارد.
نوروپاتی محیطی
رایج ترین شکل از نوروپاتی، نوروپاتی محیطی است. نوروپاتی محیطی معمولا بر روی پاها تاثیر می گذارد. اما گاهی علائم آن بر روی بازو و دست ها هم مشاهده می شود. علائم این نوع نوروپاتی متنوع است و می تواند شدید یا خفیف باشد. این علائم عبارتند از:
- بی حسی
- سوزن سوزن شدن و یا احساس سوزش
- حساسیت شدید به لمس
- عدم حساسیت به دما (سرما یا گرما)
- درد یا گرفتگی عضلات
برخی از افراد این علائم را اغلب در شب تجربه می کنند.
نوروپاتی محیطی می تواند ضعف عضلانی را به همراه عدم توانایی در ارائه رفلکس ایجاد کند. در این حالت در تحرک، راه رفتن و تعادل فرد تغییر ایجاد می شود. این تغییرات به نوبه می توانند موجب شکل گیری ناهنجاری هایی در پا شوند.
در افراد مبتلا به دیابت، ترکیبی از نوروپاتی و گردش خون ضعیف، بهبود زخم را با مشکل مواجه می کنند. به همین دلیل صدمات ایجاد شده بر روی پا خطرناک تر خواهد شد. نروروپاتی به دلیل از بین بردن حس لامسه در پا، موجب می شود فرد از ایجاد آسیب در پاهایش اطلاع پیدا نکند. به همین دلیل اکثر زخم های ایجاد شده در این اندام آلوده می شوند. در این حالت ضمن افزایش مدت زمان لازم برای درمان، خطر ابتلا به عفونت نیز افزایش پیدا خواهد کرد. در موارد شدید، عفونت می تواند به قطع عضو منجر شود.
نوروپاتی اتونومیک
دومین نوع رایج نوروپاتی در افراد مبتلا به دیابت نوروپاتی اتونوم است. سیستم عصبی خودکار موجب به کار افتادن سیستم غیر ارادی (سیستمی که شما هیچ کنترلی آگاهانه بر روی آن ندارید) می شود. بسیاری از ارگان های بدن و عضلات از جمله موارد زیر توسط این سیستم کنترل می شوند:
- دستگاه گوارش
- غدد عرق
- اندام های جنسی
- سیستم قلبی و عروقی
- مثانه
آسیب عصبی به دستگاه گوارش ممکن است منجر به یبوست، مشکلات بلع و یا گاستروپارزی شود. گاستروپارزی یک اختلال در سیستم گوارش است که باعث تاخیر در هضم می شود و ممکن است با گذشت زمان بدتر شده و منجر به تهوع و استفراغ مکرر شود. تاخیر در هضم کنترل سطح گلوکز را سخت تر می کند. علاوه بر این، علائم هیپوگلیسمی، مانند تعریق و تپش قلب، در افراد مبتلا به نوروپاتی اتونوم ایجاد می شود. این عوارض می توانند تعیین زمانی که سطح قند خون بیش از حد کم است را دشوار کنند.
نوروپاتی اتونومیک مشکلات جنسی نیز به وجود می آورد. اختلال در نعوظ، و خشکی واژن و یا اشکال در رسیدن به اوج لذت جنسی از جمله عوارض جنسی این نوع نوروپاتی می باشد. نوروپاتی در مثانه باعث بی اختیاری ادرار یا مشکل در تخلیه مثانه می شود. آسیب عصبی به سیستم قلبی عروقی می تواند در ضربان قلب و فشار خون تغییر به وجود آورد. افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، افت فشار خون پس از نشستن یا ایستادن دارند که باعث می شود احساس سرگیجه و سبک سر را تجربه کنند.
نوروپاتی اتونوم قلبی عروقی یک عامل خطر مهم برای مرگ است. نوروپاتی اتونومیک اغلب باعث می شود، شناسایی برخی از علائم و نشانه های حمله قلبی دشوار شود. اگر شما نوروپاتی اتونوم دارید، باید علائم هشدار دهنده حمله قلبی را بشناسید. این علائم عبارتند از:
- تعریق شدید
- درد در بازو، کمر، گردن، فک، یا معده
- تنگی نفس
- حالت تهوع
- سبکی سر
نوروپاتی پروگزیمال
فرم کمتر شایع نوروپاتی، نوروپاتی پروگزیمال است. این شکل از نوروپاتی معمولا در افراد مسن مبتلا به دیابت نوع ۲ دیده می شود. رایج ترین نقاطی که نوروپاتی پروگزیمال بر روی آن تاثیر می گذارد شامل باسن، ران، و ساق پاها است. نوروپاتی پروگزیمال معمولا فقط بر روی یک طرف بدن تاثیر می گذارد. در موارد شدید، نوروپاتی پروگزیمال باعث از دست رفتن توان عضلانی می شود به طوری که فرد دیگر توانایی بلند شدن از حالت نشسته به ایستاده را بدون کمک ندارد. این نوع از آسیب عصبی اغلب دردناک است.
نوروپاتی کانونی
آخرین نوع نوروپاتی، نوروپاتی کانونی و یا مونونوروپاتی است. این نوع از نوروپاتی زمانی رخ می دهد که آسیب به یک عصب یا گروهی از اعصاب خاص وارد شده و باعث ضعف در منطقه آسیب دیده شده است. این آسیب ها به طور ناگهانی رخ داده و معمولا بسیار دردناک هستند.
نوروپاتی کانونی ممکن است سر، قسمت بالای بدن، و یا پاها را تحت تاثیر قرار دهد. بر خلاف دیگر اشکال نوروپاتی، این نوع آسیب معمولا در چند هفته یا چند ماه ایجاد شده و آسیب پایدار به جا نمی گذارد. علائم نوروپاتی کانونی عبارتند از:
- عدم توانایی در تمرکز کردن
- دوبینی
- درد پشت چشم
- فلج بل (فلج شدن یک طرف عضلات صورت)
- سندرم تونل کارپ
- درد در مناطقی مانند جلو ران، کمر، لگن، قفسه سینه، معده، داخل پا و ساق پا
علل نوروپاتی دیابتی
نوروپاتی دیابتی به دلیل بالا رفتن قند خون در طولانی ایجاد می شود. عوامل دیگر که می توانند به آسیب عصبی منجر شوند عبارتند از:
- آسیب به عروق خونی، از جمله آسیب های ایجاد شده توسط کلسترول بالا
- آسیب های مکانیکی، مانند صدمات ناشی از سندرم تونل مچ دست
- شیوه زندگی، مانند سیگار کشیدن و یا مصرف الکل
میزان پایین ویتامین B-12 نیز می توانید به نوروپاتی منجر شود. متفورمین (گلوکوفاژ)، یک داروی رایج است که برای مدیریت علائم دیابت که می توانند منجر به پایین آمدن سطح ویتامین B-12 شوند، استفاده می شود.
نوروپاتی دیابتی چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک می تواند با بررسی موارد زیر این آسیب را در بدن شناسایی کند.
- علائم بیماری
- سابقه بیمار
- رفلکس و سطح حساسیت به لرزش، دما، و تماس
- ضربان قلب
- فشار خون
- توان عضلانی
نوروپاتی دیابتی چگونه درمان می شود؟
هیچ درمانی برای نوروپاتی دیابتی وجود ندارد. اما درمان هایی وجود دارد که می تواند پیشرفت بیماری را کند کنند. این درمان ها می توانند علائمی مانند درد و سوء هاضمه را نیز مدیریت کنند.
کند کردن روند پیشرفت بیماری
نگه داشتن سطح قند خون در محدوده سالم پیشرفت نوروپاتی را کند می کند. همچنین می تواند برخی از علائم را کاهش دهد. ترک سیگار و ورزش منظم نیز از جمله بخش هایی از یک برنامه درمانی جامع می باشند.
مدیریت درد
داروهایی نیز وجود دارند که برای درمان درد ناشی از نوروپاتی دیابتی استفاده می شود. در کنار این داروها درمان های جایگزین مانند طب سوزنی نیز در کاهش درد موثر هستند. برخی افراد این درمان ها را در کنار دارو استفاده می کنند.
مدیریت عوارض
- برای درمان عوارض مربوط به هضم، پزشکان توصیه می کنند که وعده های غذایی خود را کوچک کرده و مصرف میزان فیبر و چربی را محدود کنید.
- اگر تجربه خشکی واژن دارید می توانید از داروهای روان کننده و یا کرم های مخصوص این کار استفاده کنید.
- اگر اختلال نعوظ دارید، داروهایی مانند سیلدنافیل برای کنترل علائم شما وجود دارند.
نکاتی مهم برای سلامت پا
- پایتان را روزانه چک کرده و هرگونه قرمزی، احساس گرما، بریدگی، یا تاول را به پزشک اطلاع دهید.
- پای خود را تمیز، خشک و ناخن های آن را دائما در حد کوتاه نگه دارید.
پیشگیری از نوروپاتی دیابتی
نوروپاتی دیابتی به سادگی و با مدیریت سطح قند خون قابل پیشگیری است. برای این کار اقدامات زیر را انجام دهید:
- نظارت بر میزان قند خون
- مصرف داروهای تجویزی
- مدیریت رژیم غذایی
- فعالیت بدنی