تراخم یک عفونت باکتریایی مسری است که پوشش ملتحمه چشم، قرنیه، و پلک را تحت تاثیر قرار می دهد. این بیماری اغلب با فقر و عدم رعایت بهداشت مناسب در ارتباط است. تراخم توسط باکتری کلامیدیا تراکوماتیس ایجاد شده و اساسا کاملا قابل پیشگیری و درمان است. این علت عفونی یکی از دلایل کوری در جهان است. حدود ۸۰ میلیون نفر در جهان تراخم دارند و اکثریت آن ها را کودکان تشکیل می دهند. این بیماری چشمی عمدتا در کشورهای گرمسیری یا نیمه گرمسیری فقیر مشاهده می شود. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد این بیماری اطلاعات زیادی را کسب خواهید کرد.
علت تراخم چیست؟
تراخم توسط یک باکتری کوچک انگلی، عدم رعایت بهداشت، آب کثیف، و کاهش بهداشت شخصی و جامعه ایجاد می شود. پیشگیری از این بیماری در واقع پیشگیری از کوری است و علاوه بر آموزش مناسب والدین، نیاز به درمان فوری دارد.
این بیماری یک بیماری قدیمی است که در گذشته در مناطق سردسیری نیز شایع بوده است. اما در حال حاضر در کشورهای پیشرفته از آن اثری مشاهده نمی شود. اما هنوز هم در حدود ۵۵ کشور جهان سوم که اکثرا در آفریقا و شرق میانه واقع شده اند، وجود دارد. حدود ۱۰ میلیون نفر به طور قابل توجهی بینایی خود را به دلیل زخم قرنیه ناشی از این بیماری از دست داده اند.
تراخم از طریق تماس مستقیم یا غیر مستقیم با چشم، بینی، یا ترشحات گلو یک فرد مبتلا و یا به طور غیر مستقیم از طریق مگس و یا دیگر حشرات حامل این ترشحات منتقل می شود. مهمترین منایع شیوع این بیماری عبارتند از:
- عدم رعایت بهداشت شخصی
- استفاده از منابع آب غیر بهداشتی
- استفاده از حوله مشترک
این بیماری بیشتر در کودکان بین سنین ۳ تا ۵ سال شیوع دارد. اما با ابتلای کودکان، والدین و سایر خواهرها و برادرهای کودک نیز در خطر گسترش بیماری قرار دارند. در مناطق بومی، شیوع بیماری حتی روستا به روستا نیز رواج دارد. ضمن این که کلامیدیا تراکوماتیس که باعث ایجاد بیماری های مقاربتی و ورم ملتحمه نوزادان نیز می شود، از مادر نیز در طول فرایند زایمان به نوزاد منتقل خواهد شد.
علائم و نشانه های تراخم
فرد مبتلا به این بیماری قرمزی و سوزش چشم را همراه با آبریزش از آن تجربه می کند. در این بیماران معمولا عفونت های مکرر چشم وجود دارد و ممکن است زخم و کاهش بینایی نیز ایجاد شود.
تراخم چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر چه آزمایشات باکتریولوژیک و تست های دیگر برای تشخیص این بیماری وجود دارد اما تراخم معمولا با بررسی چشم ها و پلک بیمار تشخیص داده می شود. همان طور که گفته شد تراخم به ندرت در کشورهای پیشرفته مشاهده می شود. اما این بیماری در کشورهای گرمسیری جهان سوم همچنان وجود دارد. در این کشورها معمولا بیماری از روی علائم مشکوک و شرح حال تشخیص داده می شود. اگر تجهیزاتی مانند اسلیت لامپ (biomicroscope) در اختیار باشد این بیماری با مشاهده علائمی مانند تغییرات مشخصه در پلک ها، لایه اشکی، ملتحمه و قرنیه قابل تشخیص است.
درمان تراخم چیست؟
درمان این عفونت نسبتا ساده است. به طوری که تنها یک آنتی بیوتیک خوراکی، درمان انتخابی مناسبی است. به علاوه استفاده از آب آشامیدنی سالم و آموزش نکات ساده در مورد بهداشت شخصی نیز می تواند روند درمان را تسریع دهد. به دلیل تفاوت های فرهنگی و فقر گسترده در مناطق بومی، متاسفانه این گونه آموزش ها کار ساده ای نیست.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) استراتژی SAFE را برای درمان این بیماری پیشنهاد می کند.
- S = مراقبت های جراحی
- A = آنتی بیوتیک
- F = پاکیزگی صورت
- E = بهبود محیط زندگی
ضمن این که در بشتر جوامع باید آزمایشات غربالگری برای وجود تراخم در کودکان ۱ تا ۹ سال وجود داشته باشد.
با توجه به مسری بودن تراخم، ضمن درمان باید به افرادی که با فرد آلوده در تماس هستند نیز روش های پیشگیری آموزش داده شود. درمان اصلی این بیماری به کمک قرص آزیترومایسین (Zithromax) و یا استفاده موضعی از پماد ۱٪ تتراسایکلین (Achromycin) انجام می شود. هنگامی که تراخم به سمت داخل مژه ها پیشرفت می کند، جراحی برای تصحیح و جلوگیری از زخم قرنیه ضروری است. اگر فرد بیمار از قبل زخم قرنیه داشته باشد، ممکن است عمل پیوند قرنیه لازم باشد.
بیشتر افرادی که این عفونت را می گیرند، با رعایت نکات بهداشتی، دیگر در طول عمر خود دچار تراخم نمی شوند. با این حال اگر تشخیص درست نباشد و درمان مناسب انجام نشود ممکن است عفونت عود کند.
آیا تراخم قابل پیشگیری است؟
نابینایی ناشی از تراخم، کاملا و با هزینه نسبتا کم قابل پیشگیری است. آموزش چگونگی رعایت بهداشت، به ویژه تمیزی صورت و درمان تمام افراد آلوده در یک جامعه ی به شدت آلوده، با آنتی بیوتیک خوراکی یا پماد چشمی آنتی بیوتیک در پیشگیری از روند بیماری موثر است. به طوری که بسیاری از کشورها توانسته اند با این اقدامات این عفونت را ریشه کن کنند.
عوارض تراخم چیست؟
این عفونت باعث تحریک چشم شده و با یک قرمزی ساده دور چشم و پلک شروع می شود. سپس این علائم چرخش ۱۸۰ درجه داشته و به سمت داخل مژه و چشم حرکت می کنند. به همین دلیل ممکن است داخل پلک قرمز شده و سوزش و زخم قرنیه ایجاد شود. اگر این بیماری بدون درمان رها شود، کم کم موجب مات شدن قرنیه شده و با پیشرفت این ماتی، کوری به وجود می آید. این عوارض با تشخیص و درمان کافی قابل اجتناب هستند.
با توسعه مراحل بعدی این بیماری با زخم پلک و ملتحمه، کاهش بینایی اغلب به نقطه ای می رسد که فرد دیگر قادر به انجام کارهایش نیست و در نتیجه در روند زندگی خانوادگی اش اختلال ایجاد می شود. متاسفانه اکثر اختلالات بصری عمیق و یا کوری، تعداد صدمات مرتبط و یا حتی مرگ تصادفی را افزایش می دهند.