سنگ های کلیه می توانند درد مخربی ایجاد کنند. این درد می تواند از شکم به لگن شما گسترش یابد. درد ناشی از سنگ های کلیوی می توانند زمانی شروع شوند که در حال ادرار کردن هستید. احساس سوزش قوی نیز از دیگر نشانه های سنگ کلیه است. در برخی موارد، سنگ کلیه می تواند تب نیز ایجاد کند و ممکن است خون در ادرار (هماچوری) نیز مشاهده کنید.
در بسیاری از موارد، سنگ کلیه بدون ایجاد نشانه های دردناک دفع می شود. نوشیدن مقدار زیادی آب و یا نوشیدن نوشیدنی های اسیدی مانند سرکه سیب می تواند به دفع سنگ کلیه کمک کند. اگر درد شدید سنگ کلیه دارید، برای یافتن بهترین راه جهت از بین بردن سنگ کلیه بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
در این مقاله مجله پیام سلامت، به علائم و نشانه های سنگ کلیه نگاهی خواهیم کرد. ضمن این که روش های درمان علائم اولیه آن را نیز مطرح می کنیم.
سنگ کلیه چیست؟
سنگ های کلیه سنگ های معدنی کوچک و رسوبات نمکی هستند که می توانند در کلیه ها تشکیل شوند. پزشکان PubMed Health می گویند که ادرار حاوی مواد معدنی مختلفی است که اگر بیش از حد متمرکز شوند، می توانند تشکیل کریستال دهند. با گذشت زمان، این ترکیبات کریستالیزه به ساختارهای سنگ مانند در اشکال و اندازه های مختلف در می آیند.
دکتر Chirag Dave، متخصص اورولوژی در William Beaumont Health System، می گوید که بیماری سنگ کلیه به نام نفروتیلاسیون نیز شناخته می شود دکتر Dave می گوید که ۴ نوع سنگ کلیه داریم که بسته به ترکیب ماده معدنی موجود در آن از یکدیگر متفاوتند:
- سنگ های کلسیمی: اکثر سنگ های کلیوی سنگ های کلسیمی هستند که از اگزالات کلسیم یا فسفات ساخته شده اند. کمبود مایعات در بدن و مصرف غذاهایی که اگزالات کلسیم زیادی دارند، می توانند باعث ایجاد این سنگ ها شوند.
- سنگ های استروویت: این نوع سنگ های کلیوی حدود ۱۵ درصد از کل موارد سنگ های کلیوی را تشکیل می دهند و از منیزیم و فسفات تشکیل شده اند. سنگ های استروویت اغلب با عفونت های ادراری تکراری ایجاد می شوند.
- سنگ های اسید اوریک: سنگ های اسید اوریک زمانی تشکیل می شوند که مقدار این اسید به دلیل مصرف مواد غذایی دارای پورین در ادرار بیش از حد می شود.
- سنگ های سیستین: سنگ های سیستین کمتر از سایر انواع سنگ های کلیوی شایع هستند و با یک نقص متابولیکی ارتباط دارند.
سنگ های کلیوی شبیه چه چیزی هستند؟
رسوبات معدنی که در کلیه شکل می گیرند، مثل سنگ های کوچکی با لبه های نامنظم هستند. در بعضی موارد، سنگ ها ممکن است به اندازه دانه های شن و ماسه باشند و از طریق سیستم ادراری بدون هیچگونه علائم قابل توجهی دفع شوند.
دکتر Glenn M. Preminger می گوید برخی از سنگ های بزرگ کلیوی با چشم غیر مسلح دیده می شوند. سنگ کلیه که قطرش بین ۵ تا ۱۰ میلی متر است ممکن است هنگام ادرار کردن باعث درد قابل توجهی شوند. با این حال، برخی از سنگ های کلیوی می توانند تا ۱ اینچ قطر داشته باشند.
پزشکان دانشکده پزشکی هاروارد می گویند ممکن است بعد از دفع، بتوانید سنگ کلیه را در توالت مشاهده کنید. برخی از سنگ های کلیوی می توانند مانند سنگ های صاف و سیاه باشند. برخی نیز ممکن است شبیه دانه های زرد باشند. سنگ های کلیوی که در توالت بعد از ادرار کردن دیده می شوند، احتمالا شبیه مرجان های تیز هستند.
در صورت امکان، پزشکان توصیه می کنند سنگ کلیه دفع شده را برای تجزیه و تحلیل نگه دارید. دانستن اینکه سنگ های کلیوی از کدامیک از سنگ ها یعنی اگزالات کلسیم، اسید اوریک یا استروویت هستند می تواند به شما در جلوگیری از عود مجدد آن ها کمک کند.
نشانه های سنگ کلیه
بیایید به جزئیات بیشتری در مورد بعضی از نشانه های سنگ کلیه نگاهی بیاندازیم.
درد شدید کمر
درد سنگ کلیه به عنوان کولیک کلیوی نیز نامیده می شود. شایع ترین نشانه های کولیک کلیوی در کمر یا سیستم ادراری ایجاد می شوند.
مجله Academic Emergency Medicine گزارش می دهد که درد سنگ کلیه معمولا در وسط کمر یعنی جایی که کلیه ها واقع شده اند شروع می شود. درد معمولا به صورت متناوب می آید و می رود. البته ممکن است یک درد دائمی و مضطربی نیز در پایین کمر داشته باشد. در اغلب موارد، درد شدید پایین کمر تنها بر روی یک طرف تاثیر می گذارد.
اغلب درد زمانی که سنگ در سیستم ادراری حرکت می کند به سمت کشاله ران گسترش می یابد.
درد پهلو
یکی از علائم رایج و دردناک سنگ کلیه، درد پهلو است. پهلو بین قسمت پایین کمر و کمی از نواحی طرفین شکم است که درست زیر دنده ها واقع شده. درد پهلو یک طرفه ناشی از اختلالات کلیوی بسیار رایج است. هنگامی که سنگ کلیه باعث درد کمر، احساس درد کولیکی شدید همراه با حساسیت ناحیه کمر ایجاد می کند باید به پزشک مراجعه کنید. بعضی از افراد درد ناگهانی را در پهلو تجربه می کنند.
درد شکم
اگر سنگ کلیه دارید، ممکن است درد تیزی را در پشت و قسمت زیر شکم احساس کنید. اگر سنگ کلیه از کلیه به دستگاه ادراری منتقل شود، نتیجه آن سنگین شدن درد خواهد بود.
محققان در کتاب Informed Health Online می گویند که درد سنگ کلیه در شکم می تواند از یک درد مبهم شروع شده و به امواج شدید درد منتهی شود. معمولا درد در یک طرف شکم احساس می شود و زمانی که سنگ وارد مثانه می شود، شدت می یابد. این نوع درد سنگ کلیه می تواند تا یک ساعت طول بکشد.
سنگ کلیه همچنین دلیل درد شدید زیر شکم است که به کشاله ران سرایت می کند.
درد تناسلی
یکی از بدترین نوع درد هایی که سنگ های کلیوی ایجاد می کنند، وقتی شروع می شوند که سنگ به مثانه می رسد و قصد دفع شدن از طریق ادرار را دارد. در این حالت درد تناسلی بسیار شایع است و حتی ممکن است جریان ادرار را متوقف کند.
مجله Clinical Nutrition Research گزارش داد که سنگ های کلیوی می توانند باعث درد بیضه در مردان و واژن در زنان شوند. این درد تا زمانی که سنگ دفع شود در بدن حضور دارد.
ادرار دردناک
تلاش برای دفع سنگ کریستالی باعث می شود که دفع ادرار بسیار دردناک شود. محققان دانشگاه راچستر می گویند که جدا از درد زیر شکم و کمر، سنگ کلیه وقتی که از طریق ادرار خارج می شود احساس سوزش دردناکی ایجاد می کند.
وجود خون در ادرار
سنگ های بزرگ کلیوی که باعث ایجاد علائم می شوند تقریبا همیشه باعث ورود خون در ادرار خواهند شد. در بسیاری از موارد، حضور خون را تنها می توان به کمک میکروسکوپ تشخیص داد. اما در بعضی موارد خونریزی شدید بوده به طوری که ادرار ممکن است صورتی یا حتی قرمز شود.
دکتر جان م. آیزنبرگ از دانشکده پزشکی بیلور می گوید اگر پزشک به درد کمر به علت سنگ کلیه مشکوک شود، آزمایش ادراری برای بررسی حضور خون در ادرار انجام می دهد. آزمایش ادرار ممکن است نشان دهد که کریستال هایی در ادرار وجود دارد.
مجله Primary Care گزارش می دهد که نشانه های سنگ کلیه در کودکان ممکن است تنها با دیدن اثرات میکروسکوپی خون در ادرار همراه با درد شکمی تشخیص داده شوند.
اگر عفونت مجاری ادراری نیز همراه با سنگ کلیه وجود داشته باشد، ممکن است ادرار کدر شود.
ادرار بد بو
یکی از نشانه های سنگ کلیه این است که ادرارتان یک بوی مشخص و قوی دارد. دو دلیل برای این عارضه وجود دارد.
اولین دلیل این است که این بو با نوع ماده معدنی که سنگ کلیه را تشکیل داده است ارتباط دارد. نویسنده کتاب StatPearls گزارش داده است که سنگ های سیستین حاوی گوگرد هستند. بنابراین، سنگ های کلیوی سیستین باعث می شوند تا ادرار بوی تخم مرغ فاسد بدهد.
دلیل دوم برای این عارضه این است که سنگ کلیه می تواند عفونت ادراری ایجاد کند. عفونت مثانه، عفونت کلیوی و یا عفونت ادراری می تواند ادرار را بد بو و کدر کرده و دفع آن را دشوار کنند.
تکرر ادرار
تحریک دستگاه ادراری ناشی از نفروتیلاسیون می تواند تعداد دفعات مورد نیاز برای دفع ادرار را افزایش دهد.
پزشکان MedicineNet می گویند که یکی از نشانه های رسیدن سنگ کلیه به زیر شکم این است که فرد احتمالا دچار تکرر ادرار می شود. اگر سنگ بیش از چند دانه شن و ماسه باشد، احتمالا سوزش در هنگام دفع نیز وجود دارد.
مشکل در ادرار کردن
یکی از نشانه های سنگ کلیه بزرگ در مردان و زنان این است که ادرار کردن به دلیل ایجاد انسداد در سیستم ادراری دشوارتر می شود. پزشکان می گویند اگر سنگ کلیه بزرگ باشد، ممکن است ادرار کردن برایتان دشوار شود.
تهوع و استفراغ
علامت درد شدید که سنگ های کلیوی ایجاد می کنند می تواند بسیار شدید باشد و موجب تهوع و استفراغ شود.
تب و لرز
اگر سنگ کلیه باعث انسداد در دستگاه ادراری شود، تب و لرز رخ می دهد. پزشکان کلینیک مایو می گویند که عفونت ناشی از سنگ کلیه ممکن است منجر به تب و لرز غیر قابل کنترل شود.
عفونت ادراری (رایج در زنان)
سنگ های کلیوی استروویت اغلب عفونت های دستگاه ادراری (UTI) ایجاد می کنند. سایر انواع سنگ های کلیوی در صورتی که در دستگاه ادراری انسداد ایجاد کنند نیز می توانند به UTI ها منجر شوند.
دکتر M. Preminger می گوید که انسداد در دستگاه ادراری می تواند باعث تجمع باکتری در ادرار شود. این تجمع می تواند نشانه هایی مانند سوزش در هنگام ادرار کردن، کدر شدن ادرار و نیاز مکرر به استفاده از سرویس بهداشتی را ایجاد کند.
سنگ کلیه در زنان
علائم سنگ کلیه در زنان می تواند بیشتر از مردان باشد. دلایل متعددی وجود دارد که چرایی شیوع نشانه های سنگ کلیه در زنان را توضیح می دهند.
به عنوان مثال، مجله American Society of Nephrology گزارش داد که در سال های بین ۱۹۹۷ تا ۲۰۱۲، افزایش سنگ کلیه در زنان حدود ۴۵ درصد بود. همچنین محققان کلینیک مایو گزارش دادند که میزان بروز سنگ های کلیوی به طور پیوسته، به ویژه در زنان افزایش داشته است. یکی از دلایل این عارضه این بود که زنان بیشتر از عفونت های دستگاه ادراری رنج می برند.
دلیل دیگر این که چرا زنان مسن از نشانه های سنگ کلیه رنج می برند، یائسگی است. مجله Urology گزارش داد که بروز سنگ های کلیوی بعد از یائسگی افزایش می یابد. این به این دلیل است که به نظر می رسد استروژن در پیشگیری از سنگ کلیه نقش مهمی ایفا می کند.
نشانه های سنگ کلیه در زنان
به طور کلی، علائم سنگ کلیه در زنان همانند مردان است. به گفته پزشکان National Health Service، نشانه های کلی سنگ کلیه در زنان و مردان عبارتند از:
- درد پایدار ثابت که در شدت متفاوت است و ممکن است به کشاله ران گسترش یابد
- تهوع همراه با درد شدید شکم و یا درد کمر
- افزایش نیاز به ادرار کردن و دفع مقدار کمی ادرار
- وجود خون در ادرار
- علائم عفونت مجاری ادراری (بیشتر در زنان)
چگونگی درمان سنگ کلیه به طور طبیعی
چندین هفته طول می کشد تا سنگ کلیه دفع شود. پزشکان دانشکده پزشکی دانشگاه واشنگتن گزارش می دهند که می توانید از داروهای خانگی به مدت ۶ هفته برای دفع سنگ های کلیوی استفاده کنید. اگر درد کلیه بسیار شدید است که نیاز دارید که توسط پزشک معاینه شوید، تا درمان های جدی برایتان انجام شود.
نوشیدن مقدار زیادی آب
نوشیدن آب زیاد باعث می شود کلیه ها راحت تر سنگ ها را دفع کنند. پزشکان کلینیک مایو می گویند که شما می توانید سنگ های کلیوی که علائم خفیف ایجاد می کنند را با مصرف ۲ تا ۳ لیتر آب در روز دفع کنید. شما باید به اندازه کافی آب بنوشید تا سنگ کلیه دفع شده و ادرار روشن شود.
سرکه سیب
نوشیدن نوشیدنی هایی حاوی سرکه سیب در طول روز، دفع سنگ را راحت تر می کنند. تحقیقات منتشر شده در مجله Mass Spectrometry گزارش دادند که اسید استیک (سرکه سیب دارای اسید استیک زیادی است) کمک می کند تا برخی از انواع سنگ ها زودتر دفع شوند.
- ۲ قاشق چای خوری سرکه سیب را در یک لیوان آب مخلوط کنید.
- در طول روز به طور مرتب آن را بخورید تا سنگ دفع شده و نشانه های سنگ کلیه از بین بروند.
آب لیمو
مصرف نوشیدنی های حاوی آب لیمو نیز به علت خواص اسیدی این میوه، سنگ کلسیمی را از بین می برد. مجله Urological Research گزارش داد که آب لیمو به درمان سنگ کلیه کمک می کند، زیرا سطح سیترات پتاسیم در ادرار را کاهش می دهد. افرادی که آب لیمو مصرف کرده اند متوجه شدند که علائم سنگ کلیه آن ها به شدت کاهش می یابد.
نوشیدن بین ۶ تا ۸ فنجان آب حاوی آبلبمو در روز می تواند نشانه های سنگ کلیه را بهبود دهد.
کمپرس آب گرم
اگر سنگتان برزگ است، برای کاهش درد کمر ناشی از آن می توانید از کمپرس آب گرم استفاده کنید.
مجله Urology گزارش داد که کمپرس گرم می تواند در کاهش درد شکم و میزان کولیک کلیوی موثر باشد. مطالعات نشان داده اند که افرادی که از درد شدید کلیه رنج می برند، به شدت با قرار دادن پد گرم روی شکم و کمر بهبود پیدا می کنند. این افراد علائم کمتری از درد، اضطراب و حالت تهوع را دارند.
روش های جلوگیری از سنگ کلیه
البته، بهترین راه برای مقابله با درد ناشی از سنگ کلیه، جلوگیری از ایجاد آنها در وهله اول است. بسیاری از محققان افزایش شیوع سنگهای کلیه را به رژیم غذایی مرتبط می دانند.
محققان National Institutes of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases نکات زیر را برای پیشگیری از سنگ کلیه توصیه می کنند:
- هر روز ۶ تا ۸ لیوان آب بخورید.
- اگر اضافه وزن دارید، وزن خود را کاهش دهید.
- مقدار سدیم در رژیم غذایی خود را محدود کنید.
- سعی کنید به منظور کاهش میزان اگزالات در ادرار از مصرف بادام زمینی، آجیل، اسفناج و سبوس گندم خودداری کنید.
- پروتئین حیوانی را محدود و آن را با پروتئین گیاهی جایگزین کنید.
- از غذا و نوشیدنی هایی که حاوی فروکتوز هستند اجتناب کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم و نشانه های سنگ کلیه را دارید، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشکان کلینیک مایو توصیه می کنند که برای علائم سنگ کلیه در شرایط زیر به پزشک مراجعه کنند:
- امواج درد شدیدی در کمر و شکم دارید
- ادرارتان صوتی یا قرمز است
- درد کمر یا درد کشاله ران همراه با حالت تهوع، استفراغ، تب و یا لرز است
- دفع ادرارتان کم است