نقص های قلبی یکی از رایج ترین انواع نقایص مادرزادی هستند. بیش از ۳۲،۰۰۰ نوزاد در هر سال با یک نوع نقص قلبی به دنیا می آیند. به طوری که از هر ۱۲۵ تا ۱۵۰ نوزاد یک نوزاد با نقص مادرزادی قلب به دنیا می آید. نقص می تواند بسیار جزئی باشد که اثر آن تا سالیان سال ظاهر نمی شود. در حالی که در مورد نقایص عمده ممکن است نیاز فوری به درمان باشد. اگر چه نقایص قلبی علت اصلی مرگ و میر ناشی از نقص مادرزادی قلب می باشند، اما پیشرفت در مراقبت های پزشکی در طول چند دهه گذشته به طور چشمگیری شانس زنده ماندن نوزاد را افزایش داده است. گاهی نقص های قلبی به عناوین دیگری مانند بیماری های مادرزادی قلبی، بیماری قلبی سینوسی، نقص قلبی و ناهنجاری های مادرزادی قلب و عروق نیز نامیده می شود.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت به علل، علائم، درمان و پیشگیری از نقص مادرزادی قلب خواهیم پرداخت.
نقص مادرزادی قلب چیست؟
نقص مادرزادی قلب یک مشکل ساختاری در قلب است که در هنگام تولد وجود دارد، که یا ارثی بوده و یا ناشی از محیط است. قلب نوزاد سریع شروع به رشد می کند و فقط ۲۲ روز پس از لقاح شروع به تپش می کند. بین روزهای ۲۲ و ۲۴ پس از تشکیل جنین، قلب شروع به خم شدن به سمت راست می کند و خود را به شکل یک حلقه در می آورد. در روز ۲۸ ام، به صورت کلی قلب لوله ای شکل با ساختار دهلیز و عروق خونی در محل است. در طول این مرحله رشد است که نقص ساختاری می تواند رخ دهد. این نقایص می توانند بر روی قسمت های مختلف قلب و همچنین نحوه عملکرد آن تأثیر بگذارند. نقص مادرزادی قلب می تواند جریان طبیعی خون را در قلب قطع کند. این نقص ممکن است موجب کند شدن جریان خون، رفتن خون به مسیر اشتباه، رفتن خون به جای اشتباه شود، یا ممکن است جریان را به طور کامل مسدود کند.
قلب چگونه کار می کند؟
قلب عضله ای است که خون را در سراسر بدن پمپ می کند. و شامل چهار حفره تو خالی است. دو حفره در سمت راست واقع شده اند و دو حفره در سمت چپ قرار دارند. حفره های بزرگتر به سمت جلو و حفره های کوچک تر به پشت هستند. هر حفره یک راه باز دارد که اجازه می دهد خون تنها در یک جهت جریان یابد. سمت راست قلب، از طریق عروقی به نام شریان ریوی که اکسیژن را وارد خون می کنند خون را به ریه ها پمپ می کند. این خون پر اکسیژن سپس به وسیله رگ های ریوی به سمت چپ قلب، داخل آئورت و به قسمت های مختلف بدن باز می گردد. هنگامی که اکسیژن توسط بدن استفاده می شود، خون تیره تر می شود و توسط رگ های خونی به قلب باز می گردد و این فرایند دوباره شروع می شود.
چه عواملی نقص های قلبی مادرزادی را ایجاد می کند؟
نقص های قلبی می توانند ناشی از خطرات محیطی قبل از زایمان و هم چنین عوامل ژنتیکی باشد. اغلب اوقات علت واقعی اختلالات قلب ناشناخته است.
فاکتورهای محیطی
عفونت ویروسی: خطر تشکیل جنین مبتلا به نقص قلب در زنانی که در طول سه ماهه اول بارداری به سرخجه (سرخک آلمانی) مبتلا می شوند، افزایش می یابد. با توجه به گزارش مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، زنان باید تا یک ماه پس از دریافت واکسن MMR از بارداری خودداری کنند. این در حالی است که اگر قصد بارداری دارید و واکسن تزریق نکرده اید باید این موضوع را به پزشک اطلاع دهید.
دارو: بعضی از داروها می توانند خطر این تقایص را در جنین افزایش دهند. این داروها عبارتند از:
- لیتیم (برای مدیریت اختلال دوقطبی)
- آکوتان (داروهای درمان آکنه)
- برخی از داروهای ضد تشنج
الکل: مصرف الکل در دوران بارداری ممکن است باعث نقص قلب شود. نوزادان متولد شده با سندرم جنین الکی (FAS) اغلب در قلب خود مشکل دارند.
سیگار کشیدن: طبق گزارش کتابخانه ملی ایالات متحده و مؤسسه ملی سلامت در آمریکا، HealthDay News در تاریخ ۱۴ نوامبر سال ۲۰۰۶ گزارش داد که یک مطالعه جدید نشان می دهد که زنانی که در دوران بارداری سیگار می کشند احتمال بیشتری دارد که کودک مبتلا به نقص قلبی مادرزادی داشته باشند. این مطالعه نشان می دهد که زنانی که در یک ماه قبل از بارداری تا پایان سه ماهه اول سیگاری بودند ۶۰٪ بیشتر احتمال دارد که نوزادانی با نقص مادرزادی قلب به دنیا آورند. قرار گرفتن در معرض دود سیگار نیز خطر نقص مادرزادی قلب را افزایش می دهد.
مصرف کوکائین: مطالعات نشان می دهد که استفاده از کوکائین در دوران بارداری، خطر نقص قلب نوزاد را افزایش می دهد.
بیماری های مزمن مادران: بیماری های زیر می تواند نقص قلب در جنین ایجاد کنند:
- دیابت
- فنیل کتونوری (PKU)
- کمبود اسید فولیک
- کمبود ویتامین ب
عوامل ژنتیکی
وراثت: نقص ممکن است در خواهر یا برادر و یا فرزندان افراد مبتلا به نقص های قلبی رخ دهد.
جهش ژنتیکی: چندین جهش ژنتیکی وجود دارد که ممکن است بر روی تشکیل قلب تاثیر بگذارد و منجر به نارسایی های مادرزادی قلبی مانند نقص دهلیزی (سوراخی بین محفظه های فوقانی قلب) شود.
ارتباط با دیگر نقایص تولد: بیش از یک سوم از کودکان مبتلا به سندرم داون دارای نقص قلب هستند. حدود ۲۵٪ از دختران با یک اختلال کروموزومی دیگر به نام سندرم ترنر دارای نقص قلب هستند.
آیا امکان تشخیص نقایص مادرزادی قلبی قبل از تولد وجود دارد؟
بسیاری از نقایص قلبی را می توان قبل از تولد از طریق استفاده از یک نوع خاصی از سونوگرافی به نام اکوکاردیوگرافی جنینی شناسایی کرد. در این آزمایش از امواج صوتی برای ایجاد یک تصویر از قلب کودک استفاده می شود. پزشکان می توانند از این فراصوت استفاده کنند تا بیماری را تشخیص دهند و یک برنامه درمانی را ارائه کنند. گاهی اوقات داروها را می توان برای تغییر تپش قلب و جلوگیری از آسیب بیشتر به کار برد. اگر نقص قلب قبل از تولد درمان نشود، پزشکانی که تحت نظر آن ها هسنتید آماده خواهند شد تا بعد از تولد سریعا درمان را انجام دهند.
علائم و نشانه های نقص مادرزادی قلب چیست؟
نقص های قلبی جدی در طی چند روز و چند هفته خود را نشان می دهند.
شایع ترین نشانه ها و علائم در نوزادان عبارتند از:
- سوفل قلب
- آبی شدن رنگ پوست، لب ها و ناخن ها (سندرم کودکان آبی )
- تنفس سریع یا تنگی نفس
- تغذیه نامناسب در شیرخواران
- کمبود وزن در نوزادان
علائم و نشانه ها بسته به شدت نقص متفاوت است. برخی از نوزادان علائم و نشانه ای ندارند در حالی که برخی دیگر علائم شدید یا خطرناکی دارند.
انواع مختلف نقص مادرزادی قلب چیست؟
تعداد نقایص مادرزادی قلب بسیار زیاد است. طبق نظر کارشناسان موسسه ملی ریه و خون قلب در آمریکا، شایع ترین انواع نقص های مادرزادی قلب عبارتند از:
- بازگشت ورید ریوی
- نقص دیواره دهلیزی (ASD)
- نقص جدا شده اتریواستاتیک (AVSD)
- تنگی دریچه آئورت
- کوآرکتاسیون آئورت
- بی نظمی ( آریتمی ) قلبی
- اخلاط مضر ریه
- تنگی دریچه ریه
- تترالوژی فالوت
- نارسایی دریچه سه لتی یا تری کوسپید قلب
- تنه مشترک شریانی
- نقص دیواره بین بطنی (VSD)
چگونه می توان نقص های قلبی مادرزادی را درمان کرد؟
امروزه، خبرهای خوبی برای نوزادانی مبتلا به نقص های قلبی مادرزادی وجود دارد. بسیاری از نقص های قلبی می تواند یا اصلاح شود یا حداقل از طریق عمل جراحی، دارو یا وسایل خاصی مانند دریچه های مصنوعی، کاتتر و دستگاه های ضربان ساز به آن ها کمک شود. پیوند قلب نیز امکان پذیر است. این پیشرفت ها به تقریبا ۱ میلیون کودک در ایالات متحده با نقص قلب برای زنده ماندن تا بزرگسالی کمک کرده است. بسیاری از این جراحی ها قبل از سن دو سالگی انجام می شود.
آیا می توان نقص های قلبی مادرزادی را از بین برد؟
از اکثر نقص های مادرزادی قلبی نمی توان پیشگیری کرد. اما زنان می تواند بعضی کارها را انجام دهند تا خطر ابتلا به نقص های قلبی مادرزادی را کاهش دهد. ویزیت پیش از موعد با پزشک، مخصوصا اگر دارای بیماری های مزمن مانند فنیل کتونوری، دیابت و یا اختلال تشنج است، یکی از این اقدامات است. در طی این ویزیت او می تواند مواردی مانند نوع مکمل های غذایی و ضرورت و ایمنی واکسن سرخجه را با پزشک مطرح کند. زنان باردار همچنین باید از مصرف مواد زیر نیز اجتناب کنند:
- الکل
- تنباکو
- داروهای غیر ضروری
- داروهای غیر تجویزی
آینده افراد مبتلا به نقص های قلبی مادرزادی چگونه است؟
تحقیقات زیادی در زمینه علل و درمان نقایص مادرزادی قلب انجام شده است. بسیاری از نقص های قلبی مادرزادی قابل درمان هستند. در بسیاری از موارد، این نقص ها تاثیری بلند مدتی بر روی سلامت و یا فعالیت های کودک ندارد و ممکن است حتی تا زمان بزرگسالی نیز شناخته نشود.