نشانه ها، علل، تشخیص و درمان نوروفیبروماتوز نوع یک

نوروفیبروماتوز نام عمومی برای تعداد از شرایط ژنتیکی است که باعث رشد تومور در طول اعصاب در بدن می شوند. تومور از تجمع سلول هایی تشکیل می شود که کنترل رشد آن ها از عهده بدن خارج شده است. در نوروفیبروماتوز، تومورها معمولا غیر سرطانی (خوش خیم) هستند. نوروفیبروماتوز نوع یک (NF1) رایج ترین نوع نوروفیبروماتوز است که از هر ۳۰۰۰ نوزاد متولد شده ۱ نوزاد را تحت تاثیر قرار می دهد.

نوروفیبروماتوز نوع ۲ (NF2) بسیار کمتر رایج است. نشانه های این دو نوع نوروفیبروماتوز متفاوت هستند. زیرا  تغییرات در ژن های مختلف باعث ایجاد آن ها می شود. در ادامه این مطلب پیام سلامت، به طور کامل و مفصل در مورد علل، تشخیص و درمان نوروفیبروماتوز نوع یک صحبت خواهیم کرد.

علائم نوروفیبروماتوز نوع یک

برای بسیاری از افراد مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع یک (NF1)، شرایط خفیف می باشد و هیچ مشکل جدی در سلامت آن ها به وجود نمی آید. اما برخی از افراد علائم شدیدی دارند. NF1 می تواند بر روی مناطق مختلفی از بدن تاثیر بگذارد. اما بعید است که با وجود این بیماری همه علائم زیر مشاهده شود.

پوست

تکه های قهوه ای رنگ

رایج ترین نشانه NF1 ایجاد تکه های قهوه رنگ بدون درد بر روی پوست است. این لکه ها در ۹۵٪ از افراد مبتلا به این بیماری مشاهده می شود. این نقاط می توانند در زمان تولد وجود داشته و یا در زمانی که کودک به ۳ سالگی می رسد، ایجاد شود.

در دوران کودکی، بیشتر کودکان مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع یک حداقل شش لکه حدود ۵ میلی متری در سراسر بدن دارند. این نقاط در بزرگسالی به حدود ۱۵ میلی متر می رسند. تعداد نقاط  قهوه رنگ روی پوست به شدت بیماری ارتباط ندارد. به عنوان مثال، یک فردی که ۱۰ لکه بر روی بدن دارد، نسبت به کسی که ۱۰۰ لکه دارد شانس ابتلایش به مشکلات و عوارض کمتر نیست.

از طرفی داشتن والدینی مبتلا به این بیماری، لزوما به این معنی نیست که فرزند هم به نوروفیبروماتوز نوع یک مبتلا می شود.

کک و مک

یکی دیگر از علائم شایع NF1، خوشه ای از کک و مک در مکان های غیر معمول، مانند زیر بغل، کشاله ران و زیر سینه است.

برجستگی روی یا زیر پوست

با بزرگ شدن نوزاد و معمولا در دوران نوجوانی یا اوایل بلوغ، برجستگی  های رو یا زیر پوست او  رشد می کند. به این برجستگی ها نوروفیبروم گفته می شود. این برجستگی ها توسط رشد تومور غیر سرطانی در پوشش اعصاب ایجاد می شوند. اندازه این برجستگی ها متفاوت است. ولی معمولا اندازه آن ها کمی بزرگتر از یک نخود است. برخی از نوروفیبروم ها نیز به رنگ بنفش هستند.

تعداد نوروفیبروم ها در بدن یک فرد می تواند متفاوت باشد. بعضی از افراد فقط تعداد کمی از این برجستگی ها را دارند. در حالی که برخی در بخش های زیادی از بدن نوروفیبروم را شاهد هستند. اغلب نوروفیبروم ها دردناک نیستند. اما ممکن است از زیر لباس معلوم بوده و غیر جذاب باشد. ضمن این که گاهی باعث تحریک و سوزش پوست می شوند.

اگر این نوروفیبروم ها در شاخه های متعدد اعصاب رشد کنند، می توانند تشکیل تورم بزرگی بدهند. نوروفیبروم شبیه شبکه گاهی اوقات بر روی پوست ظاهر می شوند. اما ممکن است در اعصاب بزرگتری که در عمیق بدن قرار دارند نیز ایجاد شوند. گاهی اوقات علائمی مانند درد، ضعف، بی حسی، خونریزی، یا تغییر در مثانه و یا روده ایجاد می کنند.

یادگیری و رفتار

برخی از کودکان مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع یک مشکلات رفتاری و یادگیری دارند. علت دقیق این اتفاق هنوز مشخص نشده است. حدود ۶۰٪ از کودکان مبتلا NF1 به یکی از مشکلات یادگیری که معمولا خفیف است، مبتلا می شوند.

یکی از راه هایی که می توانید به کمک آن از عدم وجود این مشکلات مطمئن شوید، اندازه گیری هوش است. کودکان مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع یک که به مشکلات یادگیری مبتلا هستند ممکن است هوشی کمتر از متوسط طبیعی داشته باشند. بیشتر کودکان مبتلا به NF1، در مدارس معمولی درس می خوانند. بیماری اختلال بیش فعالی رفتاری (ADHD) در نیمی از کودکان مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع ۱، شایع است. کودکان مبتلا به ADHD در کنترل توجه، تمرکز و انگیزه ها دچار مشکل هستند. NF1 با اختلال طیف اوتیسم (ASD) نیز ارتباط دارد. برخی از کودکان مبتلا به آن نیز ممکن است در برقراری ارتباط اجتماعی مشکل داشته باشند.

چشم ها

در حدود ۱۵٪ از کودکان مبتلا NF1، رشد تومور در مسیر بصری است. مسیر بصری که در پشت هر چشم واقع شده است، اطلاعات را از چشم به مغز می فرستد. این نوع تومور به عنوان گلیوم مسیر بینایی (OPG) شناخته می شود.

کودکان زیر هفت سال، بالاترین خطر ابتلا به این نوع تومور را دارند. بسیاری از این تومورها کوچک هستند و به آهستگی و بدون ایجاد هیچ علائم قابل توجهی رشد می کنند. کودکان مبتلا به OPGs که سریعتر رشد می کنند ممکن است مشکلات زیر را داشته باشند.

  • تاری دید
  • تغییر در رنگ
  • کاهش میدان بینایی
  • دوبینی
  • برجسته تر شدن یک چشم نسبت به چشم دیگر

یکی دیگر از ویژگی های شایع NF1 در چشم، ایجاد لکه های قهوه ای کوچک در عنبیه ( بخش مرکزی و رنگی چشم) است. این لکه ها به عنوان گره Lisch شناخته شده و معمولا باعث ایجاد علائم قابل توجه و یا مشکلی در بینایی نمی شوند.

فشار خون بالا

برخی از کودکان مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع یک فشار خون بالا دارند. تصور می شود، این بیماری با ایجاد تنگی در عروق، کلیه ها را از کارکرد طبیعی دور کرده و موجب ایجاد فشار خون می شود. کلیه برای حفظ فشار خون در محدوده طبیعی، نقش مهمی دارد.

در موارد نادر، فشار خون بالا ممکن است توسط یک تومور به نام فئوکروموسیتوم ایجاد شود. این تومور هورمون های خاصی مانند آدرنالین، که موجب افزایش فشار خون می شوند، را آزاد می کند. در صورتی که فشار خون درمان نشود، ممکن است با عوارض بالقوه جدی، مانند سکته مغزی یا حمله قلبی همراه باشد. بنابراین به کودکان و بزرگسالان مبتلا به NF1 توصیه می شود فشار خون خود را به طور منظم، و حداقل یک بار در سال کنترل کنند.

رشد فیزیکی

بسیاری از کودکان مبتلا به NF1 یک یا چند مشکل موثر بر رشد فیزیکی، مانند موارد زیر را دارند:

  • خمیدگی ستون فقرات (اسکولیوز): حدود ۱۰ درصد از کودکان مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع یک با این مشکل مواجه هستند.
  • بزرگی سر: در حدود نیمی از همه کودکان مبتلا، این نشانه را دارند.
  • اندازه و وزن کوچکتر از حد طبیعی: این عارضه در بسیاری از افراد مبتلا به NF1 مشهود است.

حدود ۲ درصد از کودکان مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع ، پسودوآرتروز دارند. این عارضه به معنی رشد غیر طبیعی استخوان است که منجر به شکستگی جزئی، معمولا در استخوان ساق پا می شود. در موارد نادر، این شرایط می تواند استخوان های بلند در بازو را نیز تحت تاثیر قرار دهد.

شکستگی ایجاد شده توسط این عارضه به طور معمول بهبود نمی یابد. برخی از افراد مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع یک به کمبود ویتامین D مبتلا هستند. ویتامین D برای تقویت استخوان ها ضروری است. ویتامین D از نور خورشید دریافت می شود. اما در شیر، پنیر، ماست و ماهی های روغنی نیز می توان آن را یافت.

مغز و سیستم عصبی

علائم مربوط به مغز و سیستم عصبی در NF1 نسبتا شایع است. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری میگرن را تجربه می کنند. حدود ۵٪ از این افراد دچار تومور مغزی می شوند. تومورها ممکن است هیچ علائمی قابل توجه نداشته باشند. با این حال، وجود تومور در بخش های خاصی از مغز گاهی اوقات باعث بروز علائم زیر می شوند:

  • تغییرات شخصیتی
  • ضعف در یک طرف بدن
  • مشکلات تعادلی و هماهنگی

حدود ۷ درصد از کودکان مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع یک دچار صرع می شوند. این صرع شبیه به فرم خفیف صرع است که به راحتی با دارو کنترل می شود.

تومور بدخیم غلاف عصبی محیطی

یکی از مهمترین مشکلاتی که می تواند توسط یک فرد مبتلا به NF1 تجربه شود، تومور بدخیم غلاف عصبی (MPNST) است. MPNSTs یک نوع سرطان است که در یک نوروفیبروم شبیه شبکه رشد می کند. تخمین زده می شود که افراد مبتلا به این بیماری، ۱۰٪ شانس ابتلا به MPNST دارند. اغلب موارد، این تومور در اواخر دهه ۲ و اوایل دهه ۳ زندگی ایجاد می شود.

علایم MPNST عبارتند از:

  • تغییر بافت یک نوروفیبروم موجود از نرم به سفت
  • رشد ناگهانی نوروفیبروم موجود
  • درد مداوم به مدت بیش از یک ماه که باعث بیدار شدن از خواب می شود.
  • ایجاد ناگهانی مشکلاتی در سیستم عصبی که قبلا وجود نداشت، مانند ضعف، بی حسی یا سوزن سوزن شدن دست و پا
  • از دست دادن کنترل مثانه و روده
  • مشکلات تنفسی یا بلع

نوروفیبروماتوز نوع یک و بارداری

بسیاری از زنان مبتلا به نوروفیبروماتوز نوع ۱، بارداری سالمی دارند. با این حال نوروفیبروم ها ممکن است با تغییرات هورمونی بارداری رشد بیشتری داشته باشند.

علل نوروفیبروماتوز نوع یک

نوروفیبروماتوز نوع یک (NF1) توسط یک جهش ژنتیکی در یک ژن به نام NF1 ایجاد می شود. ژن ها دستورالعمل ها لازم را برای تولید تمام ویژگی های انسانی در بر دارند. یک جهش ژنتیکی موجب تغییر دائمی در توالی DNA می شود.

به طور معمول، ژن NF1 مسئول تولید یک پروتئین است که رشد بافت عصبی را تنظیم می کند. در افراد مبتلا به NF1، این ژن معیوب است. این امر منجر به تولید ناقص این پروتئین در سلول ها می شود. بنابراین پروتئین در از کار انداختن رشد بافت عصبی کمتر موثر است. به همین دلیل است که رشد کنترل نشده (تومور) در سیستم عصبی ایجاد می شود. این ژن معیوب که باعث NF1 می شود روی کروموزوم شماره ۱۷ قرار دارد.

نوروفیبروماتوز نوع یک چگونه بر ارث برده می شود؟

در حدود نیمی از همه موارد NF1، ژن جهش یافته از پدر و مادر به فرزند منتقل می شوند. جهش NF1 به عنوان یک جهش اتوزوم غالب شناخته می شود. شدت این بیماری همیشه موروثی نیست. برای مثال، یک کودک ممکن است NF1 خفیف را حتی بدون این که والدینش به آن مبتلا باشند، بگیرد.

جهش خودانگیخته

در حدود نیمی از موارد NF1، جهش این بیماری خود به خود در اسپرم یا تخمک قبل از لقاح (جهش پراکنده) ایجاد می شود. معلوم نیست چه چیزی باعث این اتفاق می شود و چگونه می توان از آن جلوگیری کرد. اگر یک کودک در خانواده به NF1 به دلیل جهش خود به خود مبتلا شود، بسیار بعید است که کودکان دیگر نیز به آن مبتلا شوند. فردی که NF1 را به صورت پراکنده دریافت می کند می تواند بیماری را به فرزندان خود منتقل کند.

تشخیص نوروفیبروماتوز نوع یک

زمانی که دو یا بیشتر از ۲ نشانه زیر وجود داشته باشد، نوروفیبروماتوز نوع ۱ تشخیص داده می شود:

  • شش یا بیشتر از شش لکه قهوه ای روی پوست
  • کک و مک در زیر بازوها و یا اطراف کشاله ران
  • دو یا چند برجستگی بر روی و یا زیر پوست (نوروفیبروم)
  • وجود تومور در عصب بینایی
  • دو یا چند لکه های کوچک قهوه ای در عنبیه
  • نقص استخوان
  • سابقه خانوادگی NF1

آزمایش های بیشتر

  • اشعه X
  • MRI
  • تست فشار خون ساده
  • نوار مغز (EEG)

آزمایش ژنتیک

اگر در مورد تشخیص، عدم قطعیت وجود داشته باشد از آزمایش ژنتیک استفاده می شود. این آزمایش شامل استخراج DNA از نمونه خون و تجزیه و تحلیل آن برای یافت ژن معیوب به ارث برده شده است. با این حال، این آزمون همیشه به طور کامل قابل اعتماد نیست. حدود ۵٪ از کودکانی که تست شان منفی شده، ژن جهش یافته این بیماری را دارند.

تشخیص قبل و در دوران بارداری

زوجی که سابقه خانوادگی NF1 دارند، قبل از بچه دار شدن باید مشاوره ژنتیک انجام دهند. ممکن است در این مشاوره به آن ها پیشنهاد شود که از تلقیح مصنوعی (گرفتن اسپرم و کاشت آن به طور مستقیم به رحم زن) استفاده کنند. برای تشخیص نوروفیبروماتوز نوع یک در دوران بارداری می توان از آزمایشات زیر نیز استفاده کرد:

  • نمونه از پرزهای جفتی (CVS): که در آن یک نمونه کوچک از جفت، برای تست  ژن NF1 برداشته می شود. این تست معمولا در طول هفته ۱۱ تا ۱۴ بارداری انجام می شود.
  • آمنیوسنتز: که در آن یک نمونه از مایع آمنیوتیک برای تست برداشته می شود. این آزمایش نیز معمولا در طول هفته ۱۵ تا ۲۰ بارداری انجام می شود.

درمان نوروفیبروماتوز نوع یک

مشکلات پوستی

نقاط قهوه ای روی پوست: این نقاز معمولا نیاز به درمان ندارند و با بالا رفتن سن ممکن است کمرنگ شوند. اما در صورت لزوم، لیزر یک درمان مفید است.
نوروفیبروم: این برجستگی ها فقط در صورتی که از نظر عاطفی ناخوشایند باشند و باعث تحریک، سوزش و درد شوند درمان می شوند. در اغلب موارد برای درمان آن ها، جراحی پلاستیک مورد نیاز است.

مشکلات یادگیری

علاوه بر تدریس اضافی، برخی از کودکان مبتلا، نیاز به حمایت اضافی مانند موارد زیر دارند:

  • مشاوره با یک درمانگر
  • استفاده از روانشناس آموزشی برای بهبود توانایی یادگیری فردی
  • استفاده از متخصص کاردرمانی برای بهبود مهارت های فردی مورد نیاز برای انجام فعالیت های روزانه

مشکلات رفتاری

بیماری های رفتاری، مانند اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)، معمولا با استفاده از ترکیبی از درمان ها زیر کنترل می شود:

  • داروهایی مانند متیل فنیدیت، برای کمک به بهبود توجه و تمرکز
  • درمان هایی مانند روانکاوی
  • اگر کودک اختلال ارتباط اجتماعی دارد باید با روانشناس صحبت کند.

فشار خون بالا

برخی از افراد می توانند فشار خون بالا را با ایجاد تغییرات زیر کنترل کنند:

  • کاهش میزان نمک در رژیم غذایی
  • ورزش منظم
  • وزن متعدل
  • ترک سیگار

فشار خون بالا نیاز به درمان با دارو دارد.

تومور عصب بینایی

اگر فرزند شما یک تومور در داخل عصب متصل کننده چشم به مغز (عصب بینایی) دارد، و هیچ علامتی ایجاد نمی کند، درمانی نیاز ندارد. این نوع تومور گلیوم مسیر بینایی (OPG) نام دارد که معمولا بسیار کوچک است و رشد آهسته ای دارد. اما اگر کودک علائمی را تجربه کند می توان برای کوچک کردن تومور از شیمی درمانی استفاده کرد.

مشکلات استخوان

اسکولیوز: درمان انحنای ستون فقرات بستگی به شدت آن دارد. در موارد خفیف نیازی به درمان نیست. در موادر متوسط، کمربند توصیه می شود و در مورد شدید عمل جراحی تراز کردن ستون فقرات توصیه می شود.

پسودوآرتروز: برای درمان شکستگی استخوان ضعیف و بازگشت حرکت طبیعی استخوان، از جراحی استفاده می شود. در این جراحی دو قطعه استخوان با استفاده از پیچ های فلزی و میله به هم پیوند می خورند.

مشکلات مغز و سیستم عصبی

تومور: اگر درمان مورد نیاز باشد ممکن است عمل جراحی، درمان دارویی، یا در برخی موارد رادیوتراپی مورد نیاز باشد. با این حال، پرتودرمانی می تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد.

بیماری صرع: صرع با داروهای مختلف که به کاهش تشنج کمک می کنند درمان می شود.

تومور بدخیم غلاف عصبی محیطی

اگر سرطان در یک نوروفیبروم در پوشش عصبی ایجاد شود، جراحی و برداشتن تومور معمولا توصیه می شود. رادیوتراپی و شیمی درمانی بعد از عمل جراحی به کاهش خطر ابتلا به سرطان در آینده کمک می کند.

تومور گلوموس

تومور گلوموس تومور خوش خیمی است که در اطراف بستر ناخن در انگشتان دست و پا تشکیل می شود. گاهی اوقات آنها اطراف بستر ناخن را بنفش می کنند. افراد مبتلا به تومور گلوموس ممکن است پس از ضربه، حرارت و یا فشار دادن بستر ناخن، درد شدیدی را تجربه کنند. تومور گلوموس گاهی اوقات با اسکن MRI تشخیص داده و با عمل جراحی برداشته می شود.