نوریت اپتیک التهابی است که عصب بینایی را درگیر می کند. عصب بینایی یک دسته از الیاف عصبی است که اطلاعات بصری را از چشم به مغز منتقل می کند. درد و آسیب دیدگی موقت در یک چشم علامت رایج نوریت اپتیک است.
نوریت اپتیک به بیماری مولتیپل اسکلروزیس (MS) مرتبط است. این بیماری سبب التهاب و آسیب اعصاب مغزی و نخاعی می شود. علائم نوریت اپتیک می تواند اولین نشانه از حضور مولتیپل اسکلروزیس باشد، یا بعدا در طول روند ابتلا به MS رخ دهد. علاوه بر MS، نوریت اپتیک می تواند با سایر عفونت ها یا بیماری های خود ایمنی مانند لوپوس نیز ارتباط داشته باشد.
درمان با داروهای استروئیدی ممکن است این عارضه را بهبود بخشد. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد نشانه ها، علل، عوامل خطر، عوارض، روش های تشخیص و درمان نوریت اپتیک صحبت می کنیم.
علائم نوریت اپتیک
این اختلال معمولا بر روی یک چشم تاثیر می گذارد. علائمی که ممکن است رخ دهد شامل موارد زیر هستند:
- درد. اکثر افراد مبتلا به نوریت اپتیک، درد چشم دارند که با حرکت دادن چشم تشدید می شود. گاهی اوقات درد در پشت چشم احساس می شود.
- از دست دادن قدرت بینایی یک چشم. اکثر افراد مبتلا به این اختلال حداقل کاهش موقت در بینایی یک چشم را دارند، اما میزان کاهش قدرت بینایی در افراد مختلف متفاوت است. از دست دادن قابل توجه قدرت بینایی معمولا طی چند ساعت یا چند روز ایجاد می شود و طی چند هفته تا چند ماه بهبود می یابد. کاهش بینایی در برخی موارد دائمی است. از دست دادن قدرت زمینه بصری در هر الگوی ممکن است رخ دهد.
- از دست دادن قدرت تشخیص رنگ. نوریت چشمی اغلب بر ادراک رنگ تاثیر می گذارد. ممکن است رنگ ها کم رنگ تر از حالت طبیعی ظاهر شوند.
- دیدن چراغ های چشمک زن. برخی از افراد مبتلا به نوریت چشمی با حرکت دادن چشم چراغ های چشمک زن می بینند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
بیماری های موثر بر روی چشم می توانند جدی باشند. برخی از آن ها می توانند منجر به کاهش دائمی قدرت بینایی شوند و برخی دیگر با سایر مشکلات جدی مرتبط هستند. بنابراین به محض مشاهده علائم زیر با پزشک تماس بگیرید:
- علائم جدیدی نظیر درد چشم یا تغییر بینایی در شما ایجاد شده است.
- نشانه های شما بدتر شده اند و یا بهبود پیدا نمی کنند.
- علائم غیر معمولی از جمله بی حسی یا ضعف در یک یا چند عضو وجود دارد که می تواند اختلال عصبی را نشان دهد.
علل ایجاد نوریت اپتیک
علت دقیق نوریت اپتیک ناشناخته است. اعتقاد بر این است که این بیماری زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی به اشتباه عصب بینایی (میلین) را هدف قرار می دهد و منجر به التهاب و صدمه دیدن میلین می شود.
میلین به امواج الکتریکی کمک می کند که به سرعت از چشم به مغز، یعنی جایی که به اطلاعات بصری تبدیل می شوند، برسند. نوریت اپتیک این روند را متوقف می کند و به این ترتیب بر روی قدرت بینایی تاثیر می گذارد.
بیماری های خودایمنی زیر اغلب با نوریت اپتیک همراه هستند:
مولتیپل اسکلروزیس. مولتیپل اسکلروزیس بیماری است که در آن سیستم ایمنی بدن به مغز و نخاع حمله می کند. در افراد مبتلا به نوریت اپتیک، خطر ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس پس از یک دوره ابتلا به نوریت چشمی حدود ۵۰ درصد است. خطر ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس بعد از این اختلال در عصب بینایی و زمانی که اسکن مغناطیسی نشان دهنده ضایعات مغزی باشد، بیشتر افزایش پیدا می کند.
نورومیلیت اپتیکا. در این وضعیت، التهاب در عصب بینایی و نخاع رخ می دهد. نورومیلیت اپتیکا (Neuromyelitis optica) شباهت زیادی به مولتیپل اسکلروزیس دارد، اما سبب آسیب به اعصاب مغزی که در MS شاهد آن هستیم، نمی شود.
سایر عوامل مرتبط با ایجاد نوریت اپتیک عبارتند از:
- عفونت ها. عفونت های باکتریایی، از جمله بیماری لایم، تب گربه خشن و سیفلیس یا ویروس هایی مانند سرخک، اوریون و تبخال می توانند نوریت چشمی را ایجاد کنند.
- بیماری های دیگر. بیماری هایی مانند سارکوئیدوز و لوپوس می توانند نوریت چشمی به وجود آورند.
- داروها. بعضی از داروها با ایجاد نوریت اپتیک ارتباط دارند. گنه گنه و برخی از آنتی بیوتیک ها چنین شرایطی دارند.
عوامل خطر
عوامل خطر برای ایجاد نوریت اپتیک عبارتند از:
- سن. این اختلال اغلب بر روی بزرگسالان ۲۰ تا ۴۰ ساله تأثیر می گذارد.
- جنسیت. زنان بیشتر از مردان احتمال دارد که به این اختلال مبتلا شوند.
- نژاد. در ایالات متحده، نوریت بینایی در سفید پوستان بیشتر از سیاه پوستان دیده می شود.
- جهش های ژنتیکی. برخی از جهش های ژنتیکی خطر ابتلا به نوریت چشمی یا مولتیپل اسکلروزیس را افزایش می دهند.
عوارض جانبی
عوارض ناشی از نوریت اپتیک شامل موارد زیر هستند:
- آسیب عصبی. اکثر افراد آسیب دائمی به عصب بینایی دارند. این آسیب ممکن است باعث ایجاد نشانه و علائم شود.
- کاهش دقت بینایی. اکثر افراد در عرض چند ماه پس از آسیب به حالت طبیعی باز می گردند، اما از دست دادن جزئی قدرت تشخیص رنگ ها ممکن است ادامه یابد. برای برخی از افراد، پس از بهبودی نیز کاهش قدرت بینایی ادامه می یابد.
- عوارض جانبی درمان. داروهای استروئیدی که برای درمان نوریت اپتیک استفاده می شوند، سیستم ایمنی بدن شما را ضعیف کرده و شما را نسبت به عفونت ها حساس تر می کنند. سایر عوارض جانبی این داروها شامل تغییرات خلقی و افزایش وزن هستند.
روش های تشخیص
چشم پزشک احتمالا برای تشخیص، از تاریخچه پزشکی و معاینه استفاده می کند. چشم پزشک به احتمال زیاد تست های زیر را انجام خواهد داد:
معاینه چشم. چشم پزشک قدرت بینایی، دید محیطی و توانایی درک رنگ ها را در شما اندازه گیری می کند. او در طول این آزمایش، یک نور روشن را ذورن چشم می اندازد و ساختارهای پشت چشم را بررسی می کند. این آزمایش چشم، دیسک نوری را ارزیابی می کند. این بخش جایی است که عصب بینایی در شبکیه چشم وارد آن می شود. دیسک نوری در حدود یک سوم افراد مبتلا به نوریت نور متورم می شود.
تست واکنش مغز به نور. در این تست دکتر یک چراغ قوه را درون چشم حرکت می دهد تا ببیند که مردمک زمانی که در معرض نور روشن قرار می گیرد چگونه پاسخ می دهد. مردمک چشم های مبتلا به نوریت اپتیک به همان اندازه که مردمک چشم های سالم توسط نور تحریک می شوند، تنگ نمی شوند.
سایر آزمایشاتی که برای تشخیص نوریت چشمی استفاده می شوند عبارتند از:
اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
اسکن MRI با استفاده از یک میدان مغناطیسی و پالس موج انرژی رادیویی تصاویری از بدن تهیه می کند. در طی MRI برای بررسی نوریت اپتیک، ممکن است یک محلول کنتراست نیز تزریق شود تا عصب بینایی و سایر قسمت های مغز بر روی تصاویر مشهودتر شوند.
انجام MRI برای تعیین اینکه آیا در مغز آسیب و ضایعات وجود دارد یا خیر مهم است. چنین ضایعاتی نشان دهنده شانس زیاد ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس است. MRI همچنین می تواند احتمال وجود علل دیگر کاهش قدرت بصری، نظیر تومور را رد کند.
آزمایش خون
آزمایش خون برای بررسی آنتی بادی هایی که در زمان ابتلا به نورومایلیت اپتیکا تولید می شوند تجویز می شوند. افرادی که دارای نوریت شدید بینایی هستند ممکن است این آزمایش را انجام دهند تا مشخص شود که آیا احتمال دارد که به نورومیلیت اپتیکا مبتلا باشند یا خیر؟
توموگرافی انسجام نوری (OCT)
این آزمایش ضخامت لایه فیبر عصبی شبکیه را اندازه می گیرد. این لایه در زمان ابتلا به نوریت اپتیک نازک تر می شود.
پاسخ ویژوال تحریک شده
در طول این آزمون، شما در مقابل صفحه نمایشی که روی آن یک الگوی شطرنجی متناوب نمایش داده می شود، می نشینید. سپس یک سیم به سر شما متصل می شود تا پاسخ مغز را به محرک بصری ثبت کند. این نوع آزمایش کاهش سرعت هدایت الکتریکی ناشی از آسیب وارده به عصب بینایی را نشان می دهد.
احتمال دارد که پزشک دو تا چهار هفته پس از شروع علائم نوریت چشمی، معاینات خود را ادامه دهد.
روش های درمان نوریت اپتیک
نوریت اپتیک معمولا به صورت خود به خودی بهبود می یابد. در برخی موارد، داروهای استروئیدی برای کاهش التهاب عصب بینایی مورد استفاده قرار می گیرند. عوارض جانبی احتمالی درمان با داروهای استروئید شامل موارد زیر هستند:
- افزایش وزن
- تغییرات خلقی
- گرگرفتگی صورت
- ناراحتی معده
- بی خوابی
درمان استروئیدی معمولا به صورت داخل وریدی تجویز می شود. درمان استروئید داخل وریدی ممکن است سرعت بهبودی بینایی را افزایش دهد. اما به نظر نمی رسد بر میزان بینایی شما تأثیر بگذارد. درمان با استروئید برای کاهش خطر ابتلا به مولتیپل اسکلروزیس یا کاهش رشد این بیماری نیز استفاده می شود.
هنگامی که درمان استروئیدی ناکام بوده و کاهش شدید بینایی ادامه یابد، درمانی تحت عنوان معاینه بالینی پلاسما ممکن است بعضی از افراد را بهبود بخشد. اما هنوز مطالعات تأیید نکرده اند که درمان تبادل پلاسما می تواند برای درمان کامل نوریت اپتیک مؤثر باشد.
جلوگیری از مولتیپل اسکلروزیس
اگر نوریت بینایی دارید و دو یا چند ضایعه مغزی را در اسکن MRI مشاهده می کنید، ممکن است داروهایی به نام اینترفرون های بتا برایتان تجویز شود. این دارو ممکن است برای جلوگیری و یا ایجاد تاخیر در روند MS مناسب باشد. این داروهای تزریقی برای افرادی که در معرض خطر ابتلا به MS هستند استفاده می شود. عوارض جانبی احتمالی آن ها نیز عبارتند از:
- افسردگی
- تحریک پذیری محل تزریق
- علائم آنفولانزا
اکثر افراد بعد از یک دوره نوریت اپتیک در عرض ۱۲ ماه بینایی طبیعی خود را باز می یابند. افراد مبتلا به نوریت مکرر، شانس ابتلا به MS دارند. نوریت اپتیک می تواند در افراد بدون بیماری زمینه ای نیز عود کند. اما این افراد نسبت به افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس یا نورومیبال اپتیکا پیش آگاهی دراز مدت بهتری دارند.