خونریزی واژینال، خونریزی است که از واژن (مهبل) و به دلایل مختلف رخ می دهد. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت قصد داریم شما را با خونریزی واژینال و هر آنچه که باید در مورد این نوع از خونریزی بدانید آشنا کنیم. در ادامه این مطلب در مورد موضوعات زیر بحث می کنمی:
- خونریزی واژینال طبیعی
- خونریزی واژینال غیر طبیعی
- چه شرایطی باعث خونریزی غیر طبیعی واژینال در زنان دارای تخمک گذاری منظم می شود؟
- چه شرایطی باعث خونریزی غیر طبیعی واژینال در زنان داراری تخمک گذاری نامنظم و یا در زنان پس از یائسگی می شود؟
- چه چیزی باعث خونریزی غیر طبیعی واژینال در دوران بارداری می شود؟
- چه چیزی باعث خونریزی واژینال در طول یا پس از مقاربت جنسی می شود؟
- خونریزی واژینال نامنظم چگونه درمان می شود؟
خونریزی واژینال جریان خون دوره ای از رحم است. خونریزی طبیعی واژن menorrhea نیز نامیده می شود. این فرایند، فرایندی است که در آن چرخه ای به نام قاعدگی رخ می دهد. برای تعیین این که آیا خونریزی واژینال غیر طبیعی است، و علت آن چیست؟ ۳ سوال مهم زیر باید پاسخ داده شود:
- آیا بارداری رخ داده است؟
- الگوی خونریزی چیست؟
- آیا خونریزی ناشی از تخمک گذاری است؟
خونریزی غیر طبیعی واژینال در زنانی که تخمک گذاری منظم دارند اغلب به دلیل کاهش بیش از حد، مکرر و یا نامنظم خونریزی رخ می دهد. علل بسیاری برای خونریزی غیر طبیعی واژینال وجود دارد که اکثرا مربوط به تخمک گذاری نامنظم است. زنانی که دوره های قاعدگی نامنظم دارند، باید بر روی تیروئید، پستان و لگن خود معاینات دقیقی انجام دهند. درمان خونریزی واژینال نامنظم بستگی به علت زمینه ای دارد.
خونریزی واژینال طبیعی
خونریزی طبیعی واژن، خون دوره ای است که به عنوان قاعدگی از رحم خارج می شود. خونریزی طبیعی واژن نتیجه تغییرات هورمونی است که در چرخه قاعدگی رخ می دهد. تخمدان ها منبع اصلی هورمون های زنانه هستند که کنترل ویژگی های زنانه در بدن مانند سینه ها، شکل بدن، مو و پوست را به دست دارند. هورمون نیز چرخه قاعدگی را تنظیم می کند. تخمدان، از یک جفت غده تناسلی تشکیل شده است. این عضو در لگن، در هر دو طرف رحم واقع شده است. هر تخمدان حدودا اندازه یک بادام است.
تخمدان ها دو وظیفه مهم تولید تخمک و هورمون های زنانه را به عهده دارند. در طول هر چرخه قاعدگی ماهانه، یک تخمک از یک تخمدان آزاد می شود. این تخمک پس از آزاد شدن به لوله فالوپ رفته و پس از بارور شدن به رحم منتقل می شود.
مگر در مواردی که حاملگی رخ می دهد، چرخه قاعدگی با ریختن بخشی از پوشش داخلی رحم، که منجر به خونریزی پریود می شود به پایان می رسد. هر چند که در واقع چرخه فیزیکی با خونریزی پایان می یابد، اما اولین روز خونریزی قاعدگی روز اول در سیکل قاعدگی بعدی است. زمانی که در طی آن پریود اتفاق می افتد به عنوان قاعدگی نامیده می شود. قاعدگی در فواصل حدودا ۴ هفته ای رخ می دهد. سن شروع قاعدگی برای یک دختر متفاوت است اما معمولا بالای ۱۲ سالگی است.
یائسگی نیز زمانی اتفاق می افتد که عملکرد تخمدان متوقف شده و دوره های قاعدگی دیگر رخ نمی دهد. یائسگی به معنی عدم وجود دوره های قاعدگی برای حداقل ۱۲ ماه متوالی است. متوسط سن یائسگی ۵۱ سالگی می باشد.
خونریزی واژینال غیر طبیعی
خونریزی غیر طبیعی واژینال جریان خونی است که خارج از موعد مقرر یا در مقادیر زیاد از واژن خارج می شود. به منظور تعیین اینکه آیا خونریزی غیر طبیعی است یا خیر باید ۳ موضوع زیر سنجیده شود:
- بارداری
- الگوی خونریزی
- دوره تخمک گذاری
خونریزی غیر طبیعی واژینال در دوران بارداری
بسیاری از خونریزی های غیر طبیعی واژینال در دوران بارداری رخ می دهند. در واقع این نوع از خونریزی های واژینال معمولا در اوایل بارداری و زمانی که شخص هنوز از بارداری خود اطلاع ندارد رخ می دهد. بنابراین در صورت منظم بودن دوره قاعدگی، خونریزی نامنظم ممکن است یکی از نشانه های اولیه بارداری باشد. خونریزی واژینال در دوران بارداری همچنین می تواند با عوارض ناشی از بارداری، مانند سقط جنین و یا بارداری خارج از رحم همراه باشد.
الگوی خونریزی غیر طبیعی واژینال
مدت زمان، فاصله، و مقدار خونریزی واژینال ممکن است نشان دهد چه نوع اختلالی مسئول خونریزی است. مدت زمان غیرطبیعی خونریزی قاعدگی می تواند با خونریزی بیش از حد طولانی (هیپرمنوره)، و یا بیش از حد کوتاه خود را نشان دهد.
پس فاصله خونریزی می تواند به طرق مختلف غیر طبیعی باشد. دوره های قاعدگی یک زن می تواند بیش از حد زیاد یا بیش از حد کم (آمنوره) باشد. علاوه بر این، ممکن است این خونریزی از چرخه ای تا چرخه دیگر (متروراژی) متفاوت باشد.
مقدار (حجم) خونریزی نیز می تواند غیرطبیعی باشد. حجم خونریزی می تواند کم (منوراژی) و یا حجم خیلی کم (hypomenorrhea) باشد. ترکیبی از خونریزی بیش از حد همراه با خونریزی خارج از زمان مورد انتظار قاعدگی به عنوان menometrorrhagia شناخته می شود.
تخمک گذاری
معمولا تخمدان هر ماه طی فرایندی به نام تخمک گذاری، تخمک آزاد می کند. تخمک گذاری طبیعی برای دوره های قاعدگی منظم ضروری است. به طور معمول سرنخ های خاصی از تخمک گذاری از جمله فواصل منظم قاعدگی، مخاط بین قاعدگی و نشانه ماهانه از جمله حساسیت به لمس پستان، احتباس مایعات، گرفتگی های قاعدگی، درد کمر، و تغییر خلق و خو وجود دارد. اگر لازم باشد، پزشک برای تعیین زمان تخمک گذاری تست هورمون خون (سطح پروژسترون)، تست دمای بدن، و یا به ندرت، نمونه برداری از پوشش داخلی رحم (بیوپسی آندومتر) را انجام می دهد.
از سوی دیگر، نشانه های دیگری برای تخمک گذاری به طور منظم وجود دارد که شامل خونریزی طولانی مدت در فواصل نامنظم پس از یک دوره قاعدگی برای چند ماه، سطح پایین پروژسترون خون در نیمه دوم چرخه قاعدگی و فقدان درجه حرارت طبیعی بدن می باشد.
چه شرایطی باعث خونریزی غیر طبیعی واژینال در زنان دارای تخمک گذاری منظم می شود؟
خونریزی غیر طبیعی واژینال در زنان با تخمک گذاری منظم، اغلب به صورت خونریزی شدید، مکرر، نامنظم و یا کاهش خونریزی خود را نشان می دهد. برخی از شایع ترین دلایلی که موجب خونریزی واژینال در تخمک گذاری های منظم می شوند عبارتند از:
خونریزی قاعدگی بیش از حد شدید (منوراژی)
خونریزی قاعدگی بیش از حد شدید که آن را به نام منوراژی می شناسند، خونریزی قاعدگی است که بیش از حدود هشت قاشق غذاخوری در هر ماه باشد. (خونریزی طبیعی قاعدگی بین دو تا هشت قاشق غذاخوری در هر چرخه است.) رایج ترین الگوی منوراژی، خونریزی بیش از حد است که در چرخه قاعدگی منظم و با تخمک گذاری طبیعی رخ می دهد.
چندین دلیل مهم وجود دارد که زنان مبتلا به منوراژی را متقاعد خواهد کرد که به پزشک مراجعه کنند. اول آن که منوراژی می تواند ناراحتی عاطفی قابل توجه و علائم فیزیکی، مانند دل درد شدید داشته باشد. دومین علت آن است که از دست دادن خون می تواند آن قدر شدید باشد که باعث کاهش خون (کم خونی) شده و عوارض و علائمی مانند سرگیجه و غش ایجاد کند. سومین علت نیز از علل خطرناک منوراژی است که نیاز به درمان فوری دارد.
علل خوش خیم (غیر سرطانی) منوراژی عبارتند از:
- فیبروئیدهای رحمی (تومورهای خوش خیم از عضله صاف هستند. این نوع تومورها به صورت یک لیومیوم شناخته می شود)
- پولیپ آندومتر (رشد کوچک از بافت که از رحم بیرون آمده و خوش خیمی است)
- آدنومیوز (وجود بافت رحم در دیواره عضلانی رحم)
- دستگاه های داخل رحمی (IUD)
- کم کاری غده تیروئید (هیپوتیروئیدیسم)
- اختلال خود ایمنی لوپوس اریتماتوی سیستمیک
- اختلالات لخته شدن خون مانند اختلالات ارثی
- برخی داروها، به ویژه داروهایی که موجب لخته شدن خون می شوند
اگرچه شایع نیست، اما منوراژی می تواند نشانه ای از سرطان آندومتر باشد. یک بیماری بالقوه پیش سرطانی به نام هیپرپلازی آندومتر نیز می تواند در خونریزی غیر طبیعی واژینال نقش داشته باشند. این وضعیت در زنانی که بیش از ۴۰ سال سن دارند شایع تر است.
اگر چه علل بسیاری برای منوراژی وجود دارد، اما در بسیاری از زنان، علت خاصی برای منوراژی حتی پس از ارزیابی کامل پزشکی یافت نمی شود. به این نوع خونریزی، خونریزی ناکارآمد رحم گفته می شود. اگر چه هیچ علت خاصی برای خونریزی غیر طبیعی واژینال در زنان با خونریزی ناکارآمد رحم یافت نمی شود، اما روش های درمانی زیادی به منظور کاهش شدت بیماری وجود دارد.
خونریزی واژینال نامنظم؛ دوره های قاعدگی نزدیک به هم (پلی منوره)
دوره های قاعدگی که غیر طبیعی و مکرر هستند می توانند با بیماری های مقاربتی خاص مانند کلامیدیا یا سوزاک که باعث التهاب در رحم می شوند، ایجاد شوند. این بیماری ها، بیماری های التهابی لگن نامیده می شوند. اندومتریوز یک بیماری با علت ناشناخته است که منجر به وجود بافت رحم در مکان های دیگری خارج از رحم می شود. این بیماری نیز می تواند به درد لگن و خونریزی واژینال نامنظم منجر شود. گاهی اوقات، علت این خونریزی نامشخص است، که در این صورت نیز به آن خونریزی ناکارآمد رحم گفته می شود.
دوره های قاعدگی در فواصل نامنظم (متروراژی)
دوره های قاعدگی نامنظم (متروراژی) می تواند به دلیل وجود غده های خوش خیم در دهانه رحم، مانند پولیپ دهانه رحم ایجاد شود. علت این رشد معمولا ناشناخته است. متروراژی همچنین می تواند با عفونت رحم و استفاده از قرص های ضد بارداری ایجاد شود. گاهی اوقات پس از ارزیابی، پزشک اعلام می کند که علت این عارضه مشخص نیست. البته یائسگی باعث می شود که دورهای قاعدگی به هم نزدیک شوند. ضمن این که در این دوران دوره های قاعدگی در فواصل نامنظم و تغییرات در مقدار جریان خون نیز ایجاد می شود. بی نظمی های قاعدگی از چند سال قبل، ممکن است شروع یائسگی را نشان دهند.
کاهش میزان و یا مدت زمان خونریزی قاعدگی (هایپر منوره)
پرکاری تیروئید و یا بیماری های خاص کلیه هر دو می توانند هایپر منوره ایجاد کنند. قرص های ضد بارداری خوراکی نیز می توانید مدت و میزان خونریزی واژینال را در زمان قاعدگی کاهش دهند. دروه های سبک تر، کوتاه تر، و یا حتی عدم وجود دوره های قاعدگی در نتیجه مصرف قرص های ضد بارداری خوراکی نشان می دهد که اثر پیشگیری از بارداری از طریق قرص های ضد بارداری خوراکی ناکافی است.
خونریزی بین دوره های قاعدگی (خونریزی بین قاعدگی)
زنانی که تخمک گذاری منظمی دارند می تواند خونریزی خفیف را بین دوره های قاعدگی (گاهی اوقات به عنوان لکه بینی نامیده می شود) تجربه کنند. روش های هورمونی کنترل بارداری (قرص های خوراکی پیشگیری از بارداری) و همچنین استفاده از IUD برای پیشگیری از بارداری ممکن است گاهی اوقات به خونریزی بین دوره ای منجر شود. استرس روانی، برخی داروها مانند داروهای ضد انعقاد، و نوسانات سطح هورمونی ممکن است همه علل خونریزی بین دوره ای باشند.
چه شرایطی باعث خونریزی غیر طبیعی واژینال در زنان داراری تخمک گذاری نامنظم و یا در زنان پس از یائسگی می شود؟
بسیاری از شرایط می توانند با عملکرد مناسب هورمون های زنانه که برای تخمک گذاری ضروری هستند تداخل داشته باشند. به عنوان مثال، بیماری های زیادی باعث به وجود آمدن آمنوره (کاهش در تعداد و یا میزان جریان خون قاعدگی) می شوند. این بیماری ها و شرایط عبارتند از:
- بیماری های مزمن و استرس های پزشکی و یا عاطفی قابل توجه
- آسیب یک بخش خاصی از مغز، به نام هیپوتالاموس
- بی اشتهایی عصبی، اختلال در غذا خوردن همراه با لاغری بیش از حد
- سندرم تخمدان پلی کیستیک یک مشکل هورمونی است که باعث می شوند علائم مختلفی مانند دوره های نامنظم و یا حذف شدن قاعدگی، آکنه، چاقی، ناباروری، و رشد بیش از حد مو در زنان به وجود آید.
از آنجا که تخمک گذاری اجازه می دهد تا بدن مقدار کافی از پروژسترون را در خود حفظ کند، عدم تخمک گذاری وضعیتی است که در آن تعادل هورمونی به سمت استروژن بیش از حد و عدم وجود مقدار کافی از پروژسترون میل می کند. استروژن بیش از حد رشد دیواره رحم را تحریک می کند. نتیجه این است که پوشش داخلی رحم بیش از حد ضخیم می شود و در نهایت در طی چندین سال خطر ابتلا به پیش سرطان رحم را افزایش می دهد. به منظور جایگزین پروژسترون و ایجاد یک تعادل مناسب هورمونی، پزشکان برای این زنان پروژسترون را در فواصل منظم، و یا در بارداری تجویز می کنند. چنین درمانی به طور چشمگیری خطر ابتلا به سرطان رحم در زنانی که تخمک گذاری نمی کنند را کاهش می دهد. از آنجا که سرطان رحم در نتیجه سالها عدم تخمک گذاری رخ می دهد، هر زنی که به مدت طولانی تخمک گذاری نمی کند باید برای جلوگیری از سرطان رحم، به دنبال درمان خود باشد.
زنانی که یائسه هستند (کسانی که در طی ۱۲ ماه گذشته حتی یک دوره قاعدگی نیز نداشته اند) خونریزی واژینال را تجربه نمی کنند. هر گونه خونریزی واژینال در زنان یائسه غیرطبیعی تلقی می شود. زنان که در حال مصرف هورمون درمانی ترکیبی استروژن و پروژسترون (HRT یا HT) هستند ممکن است خونریزی نامنظم سبک را در طول شش ماه اول درمان تجربه کنند. به همین ترتیب، زنان یائسه ای که ۱۰ الی ۱۲ روز در ماه استروژن و پروژسترون استفاده می کنند، ممکن است خونریزی واژینال که شبیه به یک دوره قاعدگی چند روزه است را در هر ماه داشته باشند.
زنان یائسه ای که خونریزی شدید و یا طولانی مدت واژن دارند و در حالی هورمون درمانی هستند، همیشه باید برای رد دلایل جدی تر خونریزی واژینال، به پزشک مراجعه کنند. علل کمتر شایع اما جدی خونریزی واژینال در زنان یائسه شامل سرطان آندومتر و یا هیپرپلازی (رشد بیش از حد بافت پوشش داخلی رحم، که می تواند در برخی موارد پیش سرطانی شود) می باشد.
چه چیزی باعث خونریزی غیر طبیعی واژینال در دوران بارداری می شود؟
بسیاری از زنان بارداری مقدار اندکی خونریزی واژینال دارند. برخی از مطالعات نشان می دهد که تا ۳۰ درصد از زنان باردار درجاتی از خونریزی واژینال را تجربه می کنند. خونریزی واژینال زمانی که بارداری چند قلویی است، بیشتر از حاملگی های تک قلویی می باشد.
گاهی اوقات زنان نیز در دو هفته اول بارداری مقدار کمی خونریزی ایجاد می شود. این خونریزی معمولا در زمانی است که انتظار می رود دوره قاعدگی شروع شود. این خونریزی جزیی است و به عنوان “خونریزی لانه گزینی” شناخته می شود. پزشکان هنوز به طور قطع نمی دانند که چه چیزی باعث این خونریزی می شود. اما ممکن است در نتیجه کاشتن و تماس تخمک بارور شده با دیواره رحم رخ دهد.
مقدار خونریزی، مرحله بارداری، و هر نشانه مرتبطی می تواند به تعیین علت خونریزی واژینال در دوران بارداری کمک کند. در حالی که خونریزی واژینال در دوران بارداری همیشه خطرناک نیست. اما باید توسط پزشک بررسی شود.
سایر علل خونریزی واژینال در دوران بارداری عبارتند از:
- سقط جنین
- قرار گیری جفت در محل غیر عادی
- حاملگی خارج رحمی
- عفونت دهانه رحم و یا پولیپ
- زایمان زودرس
بیماری های مزمن که برای درمان آن از دارو استفاده می شود نیز می تواند به خونریزی واژینال در دوران بارداری مرتبط باشد.
چه چیزی باعث خونریزی واژینال در طول یا پس از مقاربت جنسی می شود؟
خونریزی واژینال در طول یا پس از رابطه جنسی دلایل مختلف زیر را دارد:
- آسیب به دیواره واژن در طول مقاربت
- عفونت (به عنوان مثال، سوزاک، کلامیدیا، عفونت مخمر)
- کاهش سطوح استروژن در نزدیکی دوره یائسگی (در زنان یائسه مخاط مهبل رقیق شده و به همین دلیل واژن به راحتی ملتهب یا عفونی می شود. این تغییرات را می توان با خونریزی واژینال پس از مقاربت در ارتباط دانست.)
- ضایعات تشریحی، مثل تومورها یا پولیپ در سرویکس یا دیواره واژن
زنانی که خونریزی واژینال را در طول یا پس از مقاربت جنسی تجربه می کنند همیشه باید برای تعیین علت خونریزی به دکتر مراجعه کنند.
خونریزی واژینال نامنظم چگونه درمان می شود؟
درمان خونریزی واژینال نامنظم بستگی به علت زمینه ای دارد. پس از شناخت علت، اگر درمان نیاز باشد، روش آن مشخص می شود. اگر تیروئید، کبد، کلیه، و یا مشکلات لخته شدن خون علت این نوع خونریزی واژینال باشد، درمان این بیماری ها می تواند خونریزی را از بین ببرد.
داروهای مورد استفاده برای درمان خونریزی واژینال نامنظم به علت آن بستگی دارد. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- اگر علت خونریزی عدم تخمک گذاری باشد، پزشک تجویز پروژسترون در فواصل منظم و یا مصرف قرص های جلوگیری از بارداری، که شامل پروژسترون، هستند را برای رسیدن به تعادل مناسب هورمونی تجویز می کند. چنین درمانی به طور چشمگیری خطر ابتلا به سرطان رحم در زنانی که تخمک گذاری ندارند را کاهش می دهد.
- اگر علت خونریزی واژینال نامنظم تغییر پیش سرطانی در دیواره رحم باشد، ممکن است داروهای پروژسترونی برای کاهش تجمع بافت پوشش داخلی رحم و جلوگیری از عمل جراحی تجویز شوند.
- هنگامی که خونریزی واژینال کمتر از شش ماه است که قطع شده و یا خونریزی نامنظم است، علت آن نزدیک شدن به یائسگی است. برای یافتن الگوی خونریزی منظم تر ممکن است توصیه شود که قرص های جلوگیری از بارداری استفاده شود.
- اگر علت خونریزی واژینال نامنظم پولیپ یا سایر غده های خوش خیم باشد، جراحی برای برداشتن آن ها موجب کنترل خونریزی می شود. زیرا معمولا این غدد با دارو قابل درمان نیستند.
- اگر علت خونریزی عفونت است، آنتی بیوتیک لازم است.
- گاهی اوقات، علت خونریزی بیش از حد پس انجام تمامی تست ها آشکار نمی شود (خونریزی غیرطبیعی رحم). در این موارد، قرص های ضد بارداری می تواند چرخه قاعدگی را بهبود داده و خونریزی را کاهش دهند.
- اگر خونریزی بیش از حد با دارو کنترل نمی شود، یک روش جراحی به نام اتساع و کورتاژ (D & C) ممکن است لازم باشد.
- اگر داروهای هورمونی نتوانند خونریزی واژینال را کنترل کنند، هیسترکتومی لازم است.
روش های جدیدی برای درمان انواع خاصی از خونریزی واژینال نامنظم در حال توسعه است. به عنوان مثال، مسدود کردن عروق خونی درگیر در خونریزی یکی از این روش ها است.