هیپرتروفی بطن چپ ؛ نشانه ها، علل، عوامل خطر، عوارض، روش ها پیشگیری، تشخیص و درمان

هیپرتروفی بطن چپ به بزرگ و ضخیم شدن (هیپرتروفی) دیواره های محفظه اصلی پمپاژ قلب (بطن چپ) اشاره دارد.

هیپرتروفی بطن چپ می تواند در پاسخ به برخی از عوامل مانند فشار خون بالا یا بیماری های قلبی ایجاد شود. این شرایط باعث می شوند حجم کار بطن چپ بیشتر شود. با افزایش حجم کار این بخش قلب، بافت عضلانی دیواره بطن ضخیم تر می شود، و گاهی اوقات اندازه خود محفظه نیز افزایش می یابد. در این شرایط کارکرد عضله قلب کاهش می یابد و در نهایت ممکن است دیگر نتواند با همان نیروی قبلی خون را پمپاژ کند.

هیپرتروفی بطن چپ در افراد مبتلا به فشار خون بالا کنترل نشده ایجاد می شود. اما بدون توجه به فشار خون، پیشرفت این بیماری شما را در معرض خطر ابتلا به حمله قلبی و سکته مغزی قرار می دهد. درمان فشار خون بالا می تواند به کاهش علائم کمک کرده و ممکن است هیپرتروفی بطن چپ را معکوس کند.

در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد این بیماری بیشتر صحبت خواهیم کرد.

علائم هیپرتروفی بطن چپ

هیپرتروفی بطن چپ معمولا به تدریج شکل می گیرد. ممکن است علائم خاصی به خصوص در مراحل اولیه بیماری دیده نشود.

با پیشرفت هیپرتروفی، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:

  • تنگی نفس
  • خستگی
  • درد قفسه سینه که اغلب پس از فعالیت بدنی ایجاد می شود
  • احساس سریع شدن ضربان قلب و یا تپش قلب
  • سرگیجه یا خستگی

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

وقوع موارد زیر اورژانسی است و باید مورد توجه قرار گیرد:

  • احساس درد قفسه سینه دارید که بیش از چند دقیقه طول می کشد
  • دچار مشکل تنفسی شده اید
  • دارای سرگیجه های شدید و تکراری هستید
  • دچار ضعف خفیف تنفسی یا سایر علائم مانند تپش قلب شده اید

اگر فشار خون بالا دارید یا به بیماری دیگری که خطر ابتلا به هیپرتروفی بطن چپ را افزایش می دهند مبتلا هستید، پزشک احتمالا توصیه می کند که به صورت منظم معاینه دوره ای انجام دهید. حتی اگر مشکلی ندارید، باید فشار خون خود را با وجود داشتن شرایط زیر به صورت دوره ای چک کنید:

  • سیگاری بودن
  • داشتن اضافه وزن
  • وجود بیماری های دیگر که خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می دهند

علل ابتلا به هیپرتروفی بطن چپ

هیپرتروفی بطن چپ زمانی رخ می دهد که برخی از عوامل حجم کار روی قلب را افزایش می دهند. عواملی که باعث می شوند قلب سخت تر کار کند عبارتند از:

فشار خون بالا

این عامل شایع ترین علت هیپرتروفی بطن چپ است. بیش از یک سوم افراد مبتلا به هیپرتروفی بطن چپ،  در زمان تشخیص بیماری خود به فشار خون بالا مبتلا بوده اند.

تنگی دریچه آئورت

این بیماری در نتیجه تنگی فلاپ بافتی (دریچه آئورت) که بطن چپ را به رگ خونی بزرگ قلب (آئورت) متصل می کند، ایجاد می شود. تنگ شدن دریچه آئورت باعث می شود که حجم کار بطن چپ برای پمپ کردن خون بیشتر شود.

کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک

این بیماری ژنتیکی زمانی اتفاق می افتد که عضله قلب به طور غیر طبیعی ضخیم شده و حجم کار قلب را برای پمپ کردن خون بیشتر می کند.

ورزش

تمرینات استقامتی شدید و طولانی مدت می توانند حجم کار قلب را افرایش دهند.

عوامل خطر

علاوه بر فشار خون بالا و تنگی دریچه آئورت، عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به هیپرتروفی بطن چپ عبارتند از:

سن

هیپرتروفی بطن چپ در افراد مسن بیشتر رخ می دهد.

وزن

داشتن اضافه وزن، خطر ابتلا به فشار خون بالا و هیپرتروفی بطن چپ را افزایش می دهد.

سابقه خانوادگی

برخی از بیماری های ژنتیکی با ایجاد هیپرتروفی همراه هستند.

دیابت

نژاد

آفریقایی-آمریکایی ها نسبت به افراد سفید پوست با فشار خون های یکسان، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.

جنسیت

زنان مبتلا به پرفشاری خون نسبت به مردان با همان میزان فشار خون، بیشتر به این بیماری مبتلا می شوند.

عوارض جانبی

هیپرتروفی بطن چپ، ساختار و حجم کار قلب را تغییر می دهد. بزرگ شدن بطن چپ می تواند تغییرات زیر را در قلب ایجاد کند:

  • ضعیف شدن قلب
  • سفتی و کاهش انعطاف پذیری این عضله که مانع از پر شدن محفظه شده و موجب افزایش فشار در قلب می شود
  • فشرده شدن عروق خونی (شریان های کرونر) و محدود شدن جریان خون در آن ها

در نتیجه این تغییرات، عوارض هیپرتروفی بطن چپ عبارتند از:

  • قطع جریان خون به قلب
  • ناتوانی قلب برای پمپ کردن خون کافی به سایر نقاط بدن (نارسایی قلبی)
  • غیر طبیعی شدن ریتم قلب (آریتمی)
  • نامنظم و اغلب سریع شدن ضربان قلب (فیبریلاسیون دهلیزی) که جریان خون را در بدن کاهش می دهد
  • کمبود اکسیژن در قلب (بیماری قلبی ایسکمیک)
  • بزرگ شدن بخشی از آئورت
  • سکته مغزی
  • کاهش ناگهانی و غیر منتظره عملکرد قلب، تنفس و هوشیاری (ایست قلبی ناگهانی)

روش های پیشگیری از این بیماری

بهترین روش برای جلوگیری از هیپرتروفی بطن چپ، حفظ فشار خون در محدوده سالم است. برای کنترل فشار خون می توانید از اقدامات زیر استفاده کنید:

  • نظارت بر فشار خون: دستگاه اندازه گیری فشار خون را تهیه کرده و فشار خون خود را به طور مرتب بررسی کنید.
  • ورزش: ورزش منظم به کاهش فشار خون کمک می کند و آن را در سطح نرمال نگه می دارد. ۳۰ دقیقه فعالیت متوسط در ۵ روز هفته برای این کار مفید است.
  • رژیم غذایی: از مصرف غذاهایی که دارای چربی و نمک زیادی هستند اجتناب کنید و میوه ها و سبزیجات بیشتری استفاده کنید. از نوشیدنی های الکلی و یا کافئین دار نیز کمتر استفاده کنید.
  • ترک سیگار: سیگار کشیدن باعث افزایش فشار خون می شود.

روش های تشخیص

پزشک با بررسی سابقه بیمار، سابقه خانوادگی و معاینه کامل، از جمله چک کردن فشار خون و عملکرد قلب، تشخیص را شروع خواهد کرد. ممکن است غربالگری های زیر نیز برای تشخیص به کار برده شوند:

الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG)

در این آزمایش سیگنال های الکتریکی که در قلب جریان دارند ثبت می شود. به کمک این آزمایش پزشک می تواند الگوهایی را که نشان دهنده عملکرد غیر طبیعی قلب و افزایش بافت ماهیچه های بطن چپ هستند را تشخیص دهد.

اکوکاردیوگرام

در این آزمایش امواج صوتی تصاویر زنده ای را از قلب تولید می کنند. اکوکاردیوگرام می تواند ضخیم شدن بافت ماهیچه های بطن چپ، میزان جریان خونی که در هر ضربان وجود دارد و اختلالات قلبی مربوط به هیپرتروفیک بطن چپ، مانند تنگ شدن دریچه آئورت را تشخیص دهد.

MRI

این آزمایش نیز نوعی تصویربرداری است که کارکرد قلب را نشان می دهد.

روش های درمان

درمان هیپرتروفی بطن چپ بستگی به علت اصلی دارد و ممکن است شامل دارو یا جراحی باشد.

درمان فشار خون بالا

پزشک برای کنترل فشار خون احتمالا توصیه های زیر را تجویز می کند:

  • ورزش منظم
  • رژیم غذایی حاوی سدیم و چربی کم
  • ترک سیگار

داروهای فشار خون نیز ممکن است مانع از افزایش بیشتر حجم کار بطن چپ و حتی کاهش هیپرتروفی شوند. داروهایی که به این منظور تجویز می شوند عبارتند از:

مهارکننده های آنزیم تبدیل آنژیوتانسین (ACE)

این داروها عروق خونی را برای کاهش فشار خون، بهبود جریان خون و کاهش حجم کار قلب، باز می کنند. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:

  • کپتوپریل
  • انالاپریل
  • لیسینوپریل

عوارض جانبی آن ها نیز عبارتند از:

  • سرفه های خشن و خشک
مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین II یا (ARB ها)

داروهایی نظیر لوزارتان دارای مزایای مشابه با مهارکننده های ACE هستند اما باعث سرفه مداوم نمی شوند.

مسدود کننده های بتا

داروهایی نظیر آتنولول می توانند ضربان قلب را کاهش دهند، فشار خون را کم کنند و برخی از اثرات مضر هورمون های استرس را از بین ببرند. مسدود کننده های بتا معمولا به عنوان خط اول درمان  فشار خون بالا تجویز نمی شوند. در صورتی که انواع دیگر داروهای به تنهایی موثر نباشند از این داروها استفاده می شود.

مسدود کننده های کانال کلسیم

این داروها از وارد شدن کلسیم به سلول های دیواره قلب و دیواره های رگ های خون جلوگیری می کنند و منجر به کاهش فشار خون می شوند. برخی از این داروها عبارتند از:

  • آملودیپین
  • دیلتیازم
دیورتیک ها

دیورتیک های نوع تیازید می توانند جریان خون را کاهش دهند و فشار خون بالا را کم کنند. نمونه ای از این داروها نیز عبارتند از:

  • کلرتالیدون
  • هیدروکلروتیازید

درمان آپنه خواب

اگر قبلا آپنه خواب داشته اید، درمان این اختلال خواب می تواند فشار خون را پایین بیاورد و به کاهش هیپرتروفی بطن چپ کمک کند. روش درمان آپنه انسدادی خواب شامل استفاده از دستگاهی به نام CPAP است. CPAP راه های هوایی را باز نگه می دارد و به شما این امکان را می دهد تا اکسیژن مورد نیاز برای حفظ فشار خون در سطح نرمال را در اختیار داشته باشید.

ترمیم دریچه یا جایگزینی دریچه آئورت

هیپرتروفی بطن چپ ناشی از تنگ شدن دریچه آئورت ممکن است نیاز به عمل جراحی برای اصلاح دریچه تنگ شده یا جایگزینی آن با یک دریچه مصنوعی داشته باشد.

شیوه زندگی و درمان های خانگی

تغییر در شیوه زندگی می تواند به کاهش فشار خون و بهبود علائم هیپرتروفی بطن چپ کمک کند. به همین منظور توصیه های زیر تجویز می شود:

  • کاهش وزن: هیپرتروفی بطن چپ بدون در نظر گرفتن فشار خون اغلب در افراد چاق ایجاد می شود. تحقیقات اثبات کرده اند که کاهش وزن، هیپرتروفی بطن چپ را معکوس می کند.
  • محدود کردن مصرف نمک در رژیم غذایی: مصرف بیش از حد نمک می تواند فشار خون را افزایش دهد. غذاهای کم سدیم یا بدون نمک را انتخاب کنید و نمکپاش را از روی میز غذا بردارید.
  • اجتناب از مصرف الکل: الکل نیز می تواند فشار خون شما را افزایش دهد، به خصوص اگر در حجم زیاد مصرف شود.
  • ورزش منظم: حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی، مانند راه رفتن در ۵ روز هفته بسیاری از عوامل خطر این بیماری را کاهش می دهد. در صورت نیاز فعالیت های بدنی خاصی مانند وزنه برداری که ممکن است موقتا فشار خون را افزایش دهند را محدود کنید.