ورم (احتباس مایعات) تورمی است که با تجمع مقدار غیر طبیعی از مایع در فضای بین سلول های بدن، در سیستم گردش خون ایجاد می شود. ایجاد تورم در پاها، مچ پا و ساق پاها شایع تر است. چشم، صورت، مغز و دست نیز از جمله نقاطی در بدن است که می تواند دچار احتباس مایعات شود. زنان باردار و افراد مسن از جمله افرادی هستند که بیشتر تحت تاثیر ورم می باشند.
ادم یک علامت است. نه یک بیماری یا اختلال. در واقع، ورم یک واکنش عادی به آسیب است. اما اگر فراتر از مرحله التهاب رود می تواند نگران کننده شود. تورم طولانی مدت می توان نشان دهنده مشکلی جدی در سلامت بدن باشد.
علائم و نشانه ها ورم بدن
علائم تورم متغیر خواهد بود و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- متورم شدن اندام (احتمالا همراه با درد، قرمزی و گرما است)
- پف کردگی صورت
- نفخ شکم
- تنگی نفس، در موارد شدید مشکل تنفسی همراه با سرفه خونی است.
- تغییر ناگهانی در وضعیت روانی یا کما
- گرفتگی و درد عضلانی
علت تورم بدن چیست؟
برخی از عوامل زیر ممکن است باعث ادم شوند:
- نشستن یا ایستادن برای مدت طولانی
- مصرف برخی از داروها
- تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی و بارداری
- عفونت یا آسیب به رگ های خونی، لخته شدن خون و یا وریدهای واریسی
- مسدود شدن کانال های لنفاوی (لنف ادم)
- آلرژی به مواد غذایی و یا نیش حشرات
- بیماری کلیوی، قلبی، کبدی یا بیماری تیروئید
- فشار خون بالا و یا پایین
- خوردن غذاهای شور
- تومور مغزی یا ضربه به سر
- قرار گرفتن در ارتفاع بالا و یا گرما، به ویژه هنگامی که با فعالیت بدنی سنگین همراه باشد.
گزینه های درمانی ورم اندام ها
یکی از درمان های معمول برای احتباس مایعات در بدن، بستن اندام ورم کرده برای مجبور کردن بدن جهت جذب دوباره مایعات جمع شده است. گزینه های دیگر درمانی شامل موارد زیر است:
- رعایت رژیم غذایی کم نمک
- ورزش روزانه
- قرار دادن پاها بالاتر از سطح قلب
- پوشیدن جوراب الاستیک
- مصرف دیورتیک
- ماساژ
درمان های دارویی
درمان دارویی ورم اندام ها به دو روش انجام می شود:
- تجویز دارو برای بیماری زمینه ای که موجب ایجاد تورم شده است.
- تجویز دیورتیک مانند دیورتیک های لوپ یا پتاسیم دیورتیک. این داروها به کاهش سطح مایعات بدن منجر شده و بدن را نیز از ویتامین ها و مواد معدنی تهی می کنند. به همین دلیل منجر به کاهش توده استخوانی خواهد شد. دیورتیک علاوه بر پوکی استخوان، چند عارضه جانبی جدی دیگر نیز دارند.
روش های جراحی
جراحی ممکن است برای حذف رسوبات چربی و مایعات تجمع یافته در ادم که lipedema نامیده می شود و یا برای اصلاح رگ آسیب دیده و یا باز گرداندن مجدد جریان خون به غدد لنفاوی لازم باشد.
تغذیه و مکمل ها
راهنمایی های تغذیه ای که در زیر ارائه کرده ایم ممکن است به کاهش علائم ورم کمک کنند:
- آلرژن های غذایی که به آن ها مشکوک هستید، مانند لبنیات (شیر، پنیر و بستنی)، گندم (گلوتن)، سویا، ذرت، مواد نگهدارنده، مواد شیمیایی و افزودنی های مواد غذایی را از رژیم غذایی خود حذف کنید. ورم شما ممکن است به دلیل آلرژی های غذایی ایجاد شده باشد.
- مصرف نمک را کاهش دهید. اگر از دیورتیک ها استفاده می کنید، باید طبق دستورات خاصی نمک مصرف کنید.
- غذاهای غنی از ویتامین های گروه B و آهن، مانند غلات کامل، سبزیجات تیره مانند اسفناج و کلم پیچ و سبزیجات دریایی را بیشتر استفاده کنید. اگر دیورتیک خاصی استفاده می کنید، حتما دستورالعمل های خاصی برای مصرف مواد مغذی مختلف در رژیم غذایی خود دارید. در این دستور العمل محدودیت هایی مانند محدودیت مصرف پتاسیم وجود دارد.
- سبزیجات ادرار آور طبیعی، از جمله مارچوبه، جعفری، چغندر، انگور، لوبیا سبز، سبزی های برگ دار، آناناس، کدو تنبل، پیاز، تره فرنگی و سیر بخورید. برخی از این غذاها ممکن است با داروهای ادرار آور در تداخل باشند.
- غذاهای آنتی اکسیدانی مانند زغال اخته، گیلاس، گوجه فرنگی، کدو و فلفل بخورید.
- از مصرف غذاهای تصفیه شده و شکر خودداری کنید.
- مصرف گوشت قرمز را کم کرده و مصرف گوشت بدون چربی، ماهی های آب سرد، توفو و یا لوبیا را بیشتر کنید.
مکمل های زیر نیز ممکن است در کاهش ورم موثر باشند:
- مصرف مولتی ویتامین روزانه، حاوی آنتی اکسیدان و ویتامین های A، C، E، ویتامین های B کمپلکس و مواد معدنی، مانند منیزیم، کلسیم، روی و سلنیوم برای کاهش ورم مناسب است. بسیاری از مولتی ویتامینها حاوی کلسیم و پتاسیم هستند. در صورتی که نوع خاصی از داروها را استفاده می کنید، برای جلوگیری از افزایش میزان کلسیم و پتاسیم در بدن، قبل از مصرف مولتی ویتامین با پزشک خود مشورت کنید.
- مواد غذایی حاوی ویتامین C که یک آنتی اکسیدان قوی است، برای ورم اندام ها مفید است.
- اگر از دیورتیک ها استفاده می کنید، برای دفع پتاسیم اضافی در بدن پزشک ممکن است آسپارتات پتاسیم (۲۰ میلی گرم در روز) را تجویز کند. اگر از این داروها استفاده می کنید هرگز بدون اجازه پزشک مصرف پتاسیم را زیاد نکنید. بعضی از دیورتیک ها متضاد با پتاسیم عمل کرده و علت تجمع آن در بدن می شوند.
داروهای گیاهی
برای کاهش تورم و ورم اندام ها، با تجویز پزشک می توانید از داروهای گیاهی زیر نیز استفاده کنید:
- مصرف زغال اخته و انواع توت به دلیل غنی بودن از آنتی اکسیدان ها برای افراد مبتلا به تورم مناسب است. اما اگر داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنید، توت و زغال اخته را زیاد استفاده نکنید.
- برگ قاصدک به خودی خود یک ادرار آور است. بنابراین اگر از داروهای ادرار آور استفاده می کنید، نباید این گیاه را مصرف کنید. اگر مبتلا به بیماری کیسه صفرا هستید، از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنید و یا به گیاهان حساسیت دارید نباید از برگ قاصدک به عنوان درمان استفاده کنید. برگ قاصدک می تواند با بسیاری از داروها، از جمله آنتی بیوتیک ها و لیتیوم تداخل داشته باشد.
- عصاره دانه انگور به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی برای ورم اندام ها مناسب است. شواهد نشان می دهد که استفاده از عصاره دانه انگور ممکن است موجب بهبود نارسایی مزمن وریدی شود. هسته انگور می تواند با برخی از داروها، از جمله داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین (کومادین) تداخل ایجاد کند.
طب فیزیکی
برس زدن بر روی پوست خشک: قبل از حمام کردن، سطح پوست را با یک لیف خشن یا کیسه حمام و یا برس مو نرم، به سمت قلب برس بکشید.
چای بومادران: روزی چند دقیقه محل دچار تورم را در محلول سرد شده چای بومادران بخیسانید.
آب درمانی: محل تورم را ۳ دقیقه در آب گرم قرار دهید (یا کمپرس آب گرم روی محل بگذارید) و سریعا ۱ دقیقه از آب سرد استفاده کنید (یا کمپرس یخ روی محل بگذارید). این کار را ۳ بار در روز انجام دهید. البته به کسانی که قلب ضعیفی دارند استفاده از این روش را توصیه نمی کنیم.
بالا نگه داشتن پا: اگر ورم در پاها است، قبل از خواب یک بالش زیر پا قرار دهید. به طوری که پاها بالاتر از سطح قلب قرار بگیرند.
جواب: پوشیدن جوراب ساق بلند یا جوراب واریس می تواند از آسیب بیشتر جلوگیری کند.
طب سوزنی
طب سوزنی ممکن است به تعادل مایعات در بدن کمک کند.
ماساژ
ماساژ درمانی می تواند به تخلیه گره های لنفاوی کمک کند.
موارد خاص
ورم بیش از حد در دوران بارداری به طور بالقوه برای مادر و جنین خطرناک است. اگر پاهایتان در این دوران زیاد ورم کرد حتما با پزشک در این مورد مشورت کنید.