پانکراس یک عضو در بدن واقع در پشت معده و در نزدیکی روده کوچک است. این اندام وظیفه تولید و توزیع انسولین، آنزیم های گوارشی و سایر هورمون های لازم بدن را بر عهده دارد. پانکراتیت حاد (AP) التهاب لوزالمعده (پانکراس) است. این التهاب به صورت ناگهانی اتفاق می افتد و باعث درد در قسمت فوقانی شکم (یا قسمت اپی گاستریک) می شود. درد شکم اغلب به کمر نیز سرایت می کند.
AP همچنین می تواند سایر اعضای بدن را نیز شامل شود. اگر دوره های علائم این بیماری ادامه داشته باشد، به آن پانکراتیت مزمن گفته می شود. پیشنهاد می کنیم که تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت را به دقت بخوانید. زیرا در ادامه در مورد علل، عوامل خطر، نشانه ها، تشخیص و روش های درمان پانکراتیت حاد صحبت کرده ایم.
چه چیزی باعث پانکراتیت حاد می شود؟
به طور کلی پانکراتیت حاد به دو علت مستقیم یا غیر مستقیم ایجاد می شود. علل مستقیم آن مربوط به خود لوزالمعده، بافت ها و یا اندام های مجاری آن می شوند. علل غیر مستقیم ناشی از بیماری ها یا شرایطی هستند که در جای دیگری در بدن شما ایجاد شده اما بر روی پانکراس خود را بروز می دهند.
سنگ های کیسه صفرا یکی از علل اصلی پانکراتیت حاد هستند. سنگ های صفراوی می توانند در مجرای مشترک صفراوی قرار گیرند و به این ترتیب مجرای لوزالمعده را مسدود کنند. این انسداد باعث می شود که در جریان خروج مایع از پانکراس تداخل ایجاد شده و این اندام آسیب ببیند.
علل مستقیم
سایر علل مستقیم پانکراتیت حاد عبارتند از:
- حمله ناگهانی سیستم ایمنی بدن به پانکراس که در آن صورت به آن پانکراتیت اتوایمیون گفته می شود
- آسیب به پانکراس یا کیسه صفرا ناشی از جراحی یا آسیب
- وجود چربی های اضافی به نام تری گلیسیرید در خون
علل غیر مستقیم
علل غیر مستقیم پانکراتیت حاد عبارتند از:
- سوء مصرف الکل
- فیبروز کیستیک، یک بیماری جدی است که بر ریه ها، کبد و پانکراس شما تاثیر می گذارد
- بیماری کاوازاکی، که در کودکان زیر ۵ سال رخ می دهد
- عفونت های ویروسی مانند اوریون و عفونت های باکتریایی مانند مایکوپلاسما
- سندرم ری، یک عارضه ناشی از ویروس های خاصی است که می تواند بر کبد تاثیر بگذارد
- مصرف داروهای خاصی حاوی استروژن، کورتیکواستروئیدها یا برخی از آنتی بیوتیک ها
چه کسی در معرض خطر پانکراتیت حاد است؟
مصرف الکل بیش از حد می تواند شما را در معرض خطر التهاب لوزالمعده قرار دهد. محققان موسسه ملی بهداشت آمریکا (NIH) مصرف بیش از حد را معادل با نوشیدن روزانه یک واحد الکل برای زنان و حداکثر دو واحد برای مردان تعریف می کنند. مردان بیشتر از زنان در معرض خطر ابتلا به پانکراتیت مرتبط با الکل هستند.
سیگار کشیدن نیز باعث ایجاد این التهاب می شود. میزان مصرف سیگار و نوشیدن الکل در آمریکایی های سیاه پوست و سفید پوست مشابه است. اما آمریکایی های سیاه پوست بیش از دو برابر آمریکایی های سفید پوست احتمال ابتلا به پانکراتیت حاد را دارند. سابقه خانوادگی سرطان، التهاب و یا بیمای های موثر بر پانکراس نیز بدن را در معرض خطر التهاب قرار می دهد.
شناخت علائم پانکراتیت حاد
علامت غالب پانکراتیت حاد درد شکم است. درد ممکن است بسته به عوامل خاص متفاوت باشد. این درد ویژگی های زیر را دارد:
- درد در عرض چند دقیقه پس از نوشیدن مایعات یا خوردن غذا ایجاد می شود
- درد از شکم به قسمت پشت و یا سمت چپ شانه گسترش می یابد
- این درد چندین روز طول می کشد
- درد وقتی که روی کمر دراز می کشید، بیشتر از زمانی است که نشسته اید
علائم دیگر نیز می توانند درد و ناراحتی را افزایش دهند. این عبارتند از:
- تب
- حالت تهوع
- استفراغ
- تعریق
- زردی (زرد شدن پوست)
- اسهال
- نفخ
همراه بودن هر یک از این علائم با درد شکمی، باید سریعات توسط پزشک متخصص بررسی شود.
تشخیص پانکراتیت حاد
پزشک می تواند با استفاده از آزمایش خون و اسکن، بیماری را تشخیص دهد. آزمایش خون، آنزیم ها (آمیلاز و لیپاز) در پانکراس را بررسی می کنند. اسکن اولتراسوند، CT، یا MRI اجازه می دهد تا پزشک هر گونه ناهنجاری در پانکراس یا اطراف آن را مشاهده کند. توضیح شما در مورد نحوه درک درد و همچنین اطلاع از سابقه خانوادگی می تواند در تشخیص موثر باشد.
درمان پانکراتیت حاد
اگر پزشک به التهاب لوزالمعده مشکوک شود، اغلب باید برای آزمایش بیشتر در بیمارستان بستری شوید تا پزشک مطمئن شود که مایعات کافی را که معمولا به صورت داخل وریدی تزریق می شود، دریافت می کنید. پزشک برای کاهش درد و درمان هرگونه عفونت احتمالی داروهای خاصی را تجویز می کند. اگر این درمان ها در بدن عمل نکنند، ممکن است نیاز به عمل جراحی برای برداشتن بافت آسیب دیده، تخلیه مایعات یا تصحیح مجدد انسداد باشد. اگر سنگ های کیسه صفرا باعث ایجاد مشکل شده باشند، ممکن است به جراحی برای حذف کیسه صفرا نیاز داشته باشید.
اگر پزشک نتیجه گیری کند که مصرف یک دارو خاص باعث ایجاد پانکراتیت حاد شده است، نباید از آن دارو استفاده کنید. اگر آسیب منجر به پانکراتیت شده باشد، تا زمانی که طرح درمانتان کامل شود نباید فعالیت بدنی زیادی داشته باشید و قبل از افزایش فعالیت خود باید با دکتر وضعیتتان را چک کنید.
ممکن است پس از جراحی یا سایر درمان ها پانکراتیت حاد، درد زیادی دیده شود. اگر داروهای مسکن برای کنترل این درد تجویز شود، حتما باید آن ها طبق نظر پزشک استفاده کنید. اجتناب از سیگار کشیدن و مصرف الکل و نوشیدن مقدار زیاد مایعات برای اطمینان از مرطوب ماندن بدن اهمیت زیادی دارد.
اگر درد یا ناراحتی بعد از رعایت دستورات پزشک همچنان غیرقابل تحمل است باید برای معاینه مجددا به پزشک مراجعه کنید.
پانکراتیت حاد گاهی اوقات با دیابت نوع ۲ که بر تولید انسولین تاثیر می گذارد، ارتباط دارد. خوردن غذاهایی مانند پروتئین کم چرب، سبزیجات برگ دار و دانه های کامل می تواند به پانکراس شما کمک کند که انسولین را به طور مرتب و به آرامی تولید کند.
شیوه زندگی و رژیم غذایی
در طول دوره درمان خود هیچ چیزی مهمتر از هیدراته ماندن بدن نیست.
برای جلوگیری از AP بابد مقدار مصرف الکلی که می نوشیدید را کاهش دهید. اگر قبلا پانکراتیت داشته اید و تغییراتی در شیوه زندگی خود ایجاد نکرده اید، ممکن است دوباره این بیماری به سراغتان بیاید. کودکان و نوجوانان زیر سن ۱۹ سال نباید آسپیرین مصرف کنند، مگر اینکه پزشک برای آن ها این دارو را تجویز کرده باشد. آسپرین می تواند باعث بروز سندرم ری شود. سندرم ری یک عامل شناخته شده برای ایجاد پانکراتیت حاد است.
عوارض پانکراتیت حاد
پانکراتیت حاد می تواند باعث ایجاد کیست در پانکراس شود. این کیسه های پر از مایع می توانند منجر به عفونت و حتی خونریزی داخلی شوند. پانکراتیت حاد می تواند تعادل شیمیایی در بدن را نیز مختل کند. اگر این اتفاق رخ دهد، عوارض بیشتری به سراغتان خواهد آمد.
با وجود این بیماری حتی ممکن است دیابت و مشکلات کلیوی که نیاز به دیالیز دارند نیز به وجود آید. اگر پانکراتیت حاد شدید باشد یا در طول زمان پانکراتیت مزمن ایجاد کند، مشکلاتی مانند سوء تغذیه نیز به وجود خواهد آمد.
در برخی افراد، پانکراتیت حاد می تواند اولین علامت سرطان پانکراس باشد. بنابراین به محض اینکه این بیماری تشخیص داده شد، برای جلوگیری از عوارض، با پزشک خود دربارۀ درمان صحبت کنید. درمان سریع و موثر باعث کاهش خطر عوارض احتمالی می شود.
پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:
علل ایجاد دیابت در بدن چیست و این بیماری چه نشانه هایی دارد؟
چشم انداز بیماران
پانکراتیت می تواند درد شدید کوتاه مدت ایجاد کند. موارد درمان نشده این بیماری می تواند منجر به مشکلات مزمن شود. اکثر موارد این التهاب را می توان درمان کرد. اگر به علت پانکراتیت حاد در بیمارستان بستری شده اید، مدت زمان لازم برای بستری شدن بر اساس شدت علائم متغییر است. اجتناب از نوشیدن الکل، ورزش شدید و پیگیری برنامه رژیم غذایی، به پانکراس شما اجازه می دهد تا دوره بهبودی را کامل کند.
علائم پانکراتیت می تواند کمی گیج کننده باشد. زیرا درد شکمی و درد کمر می تواند علل دیگری نیز داشته باشد. اگر این علائم را دارید، به پزشک مراجعه کنید.
پانکراتیت حاد را می توان با موفقیت درمان کرد، و معمولا تغییر در سبک زندگی به شما این امکان را می دهد که زندگی عادی داشته باشید. با مراجعه به پزشک و اتخاذ برنامه درمانی مناسب و تغییر در شیوه زندگی می توانید تا حدود زیادی خطر ابتلا به پانکراتیت حاد را در آینده کاهش دهید.