موارد استفاده، منافع و عوارض جانبی پروپرانولول

پروپرانولول یک بتا بلاکر است. این دارو برای فعالیت تکانه های عصبی در مناطق خاصی از بدن مانند قلب نقش مهمی دارد. پروپرانولول باعث می شود ضربان قلب آهسته و پیوسته شود. البته علاوه بر مزایایی که این دارو دارد، ممکن است با مصرف آن عوارض جانبی نیز ایجاد شود. برخی از افراد که در شرایط خاصی قرار دارند نیز باید از مصرف آن خودداری کنند. ضمن این که برخی از تحقیقاتی که اخیرا بر روی این دارو انجام شده است، توانسته کاربردهای جدید آن را کشف کند. درک موارد استفاده، کارکرد، مزایا و عوارض جانبی پروپرانولول، می تواند به پزشک و بیمار کمک کند که برای تجویز و استفاده از آن تصمیم گیری صحیحی داشته باشند. پس اگر به دنبال این اطلاعات هستید ما را در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت همراهی کنید.

محتویات این مقاله شامل موارد زیر می باشد:

  • پروپرانولول چیست؟
  • عوارض جانبی و مشکلات آن کدامند؟
  • آیا جایگزین مناسبی برای این دارو وجود دارد؟

پروپرانولول چیست؟

همان طور که گفتیم پروپرانولول یکی از داروهای گروه مسدود کننده های بتا است. بتا بلاکرها که به عنوان مسدود کننده های بتا آدرنرژیک نیز شناخته می شوند، داروهایی هستند که به کاهش فشار خون منجر می شوند. مسدود کننده های بتا با مسدود کردن اثرات هورمون اپی نفرین اثر خود را در بدن ایجاد می کنند.

وقتی مسدود کننده های بتا استفاده می شود، قلب با نیروی کمتری کار کرده و ضربان آهسته تری خواهد داشت. در نتیجه فشار خون کاهش پیدا می کند. بتا بلاکرها همچنین به باز شدن رگ های خونی برای بهبود جریان خون کمک می کنند.

پروپرانولول نیز علاوه بر پایین آوردن ضربان قلب موجب کاهش فشار خون نیز می شود. به این ترتیب میزان کافی خون و اکسیژن از طریق پمپاژ قلب به سایر نقاط بدن می رسد. این دارو با نام ها تجاری فراوانی از جمله موارد زیر به بازار عرضه می شود:

  • ایندرال
  • ایندرال LA
  • Hemangeol

اشکال مختلفی از جمله قرص و کپسول آن در بازار در دسترس است. ضمن این که شکل تزریقی آن نیز توسط برخی از برندها تولید می شود.

پروپرانولول چگونه استفاده می شود؟

این دارو معمولا به تنهایی یا در ترکیب با سایر داروهایی درمان فشار خون بالا استفاده می شود. وقتی فشار خون بالا باشد، قلب مجبور است که زیاد کار کند. اگر این فشار خون درمان نشود قلب و عروق هر روز ضعیف تر می شوند. وقتی هم که قلب نتواند به درستی کار کند، به سایر نقاط بدن آسیب وارد می شود.

پروپرانولول در درمان و یا جلوگیری از سردردهای شدید و میگرن، درد مزمن قفسه سینه و درمان یا جلوگیری از حملات قلبی نیز استفاده می شود.

این دارو همچنین برای بسیاری از بیماری های خاص دیگر نیز کاربرد دارد. پزشکان ممکن است پروپرانولول را برای موارد زیر تجویز کنند:

  • فشار خون ورید باب
  • فئوکروموسیتوم که یک تومور در غده آدرنال است.
  • تپش
  • آریتمی های فوق بطنی که همان ریتم غیر طبیعی در محفظه های بالایی قلب است.
  • اختلالات ترس
  • رفتار پرخاشگرانه
  • بی قراری ناشی از داروهای ضد روان پریشی
  • همانژیوم شیرخواران

اختلالات روانی و پروپرانولول

احساسات منفی نقش مهمی در اختلالات روانی مانند اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) بازی می کنند. برخی از روانپزشکان، برای درمان این اختلالات بر روی تغییر این احساسات در افراد کار می کنند. مطالعه منتشر شده در Neurobiology of Learning and Memory شواهد امیدوار کننده ای را در مورد تاثیر پروپرانولول بر روی کنترل این احساسات نشان می دهد.

محققان دریافته اند که اگر این دارو قبل از به یاد آوردن خاطرات عاطفی مصرف شود می تواند تاثیرات منفی و قوی این خاطرات را کمتر کند. در نتیجه حافظه هیجانی تنزیل می شود. این به این معنی است که دلبستگی عاطفی فرد به حافظه منفی ممکن است بعد از مصرف این دارو ضعیف شود. در نتیجه افرادی که حافظه هیجانی منفی و قوی را بر اثر یک رویداد آسیب زا تجربه کرده اند می توانند با مصرف پروپرانولول، تاثیر این عواطف را کمتر کنند.

مطالعه دیگری که در مجله Affective Disorders منتشر شده است نشان داد که افراد مبتلا به PTSD، پس از مصرف پروپرانولول، توانایی این را به دست می آورند که بهتر فکر کنند. این مطالعات نشان می دهد که ترکیب پروپرانولول ممکن است نقش موثری در کمک به افراد مبتلا به PTSD بازی کند.

مصرف پروپرانولول

مقدار مصرف پروپرانولول برای هر فرد متفاوت است. به همین دلیل دوز مصرف یک فرد ممکن است برای فرد دیگری خیلی کم یا خیلی زیاد باشد. بنابراین تنها پزشک می تواند میزان مصرف دقیق این دارو را با توجه به شرایط بیمار تجویز کند. این دارو پس از مصرف به آهستی وارد جریان خون می شود. بنابراین اکثر بیماران یک بار در روز از آن استفاده می کنند. اثر این دارو تا ۲۴ ساعت در بدن باقی خواهد ماند.

عوارض جانبی و مشکلات پروپرانولول

تحقیقات و شواهر نشان می دهد این دارو مانند سایر داروها دارای عوارض جانبی می باشد. عوارض جانبی شایع پروپرانولول عبارتند از:

  • خشکی چشم
  • حالت تهوع
  • خواب آلودگی
  • اسهال
  • خس خس سینه یا علایم برونشیت
  • خستگی، احساس ضعف
  • ریزش مو
  • آهسته شدن ضربان قلب
  • تغییر در میل جنسی
  • تغییر در عملکرد جنسی

برخی از علائم خفیف هستند و در عرض چند هفته و پس این که بدن خود را با دارو تنظیم کرد از بین می روند. بنابراین هر نوع علائم شدید و یا علائمی که پس از چند هفته استفاده از بین نمی رود باید به پزشک اطلاع داده شود. در این شرایط ممکن است فرد دوز مناسبی از دارو استفاده نمی کند یا ممکن است بدنش به درستی به این دارو پاسخ ندهد.

در صورتی که هر کدام از علائم زیر را پس از مصرف تجربه کردید حتما به پزشک مراجعه کنید:

  • مشکلات تنفسی
  • ضربان قلب آهسته
  • واکنش های آلرژیک، مانند خارش، بثورات پوستی و کهیر، یا تورم در صورت یا زبان
  • افزایش وزن ناگهانی
  • تورم پاها و مچ پا
  • مشکلات گردش خون مانند سرد شدن دست و پا
  • تغییرات ناگهانی قند خون
  • مشکلات خواب یا دیدن کابوس
  • توهم

افراد مبتلا به اختلالات تنفسی، مانند آسم، برونشیت و یا آمفیزم نباید از پروپرانولول استفاده کنند. به همین ترتیب، افرادی که ضربان قلب و یا فشار خونشان پایین است نیز نباید از این دارو استفاده کنند.

ضمن این که اگر سابقه بیماری های زیر را دارید قبل از تجویز دارو این موضوع را با پزشک مطرح کنید:

  • بیماری کبدی یا کلیوی
  • مشکلات قند خون یا دیابت
  • مشکلات گردش خون
  • اختلالات تیروئید
  • نارسایی احتقانی قلب
  • آلرژی
  • اختلالات عضلانی
  • علائم افسردگی

زنان شیرده هم نباید از این دارو استفاده کنند. زیرا اثرات دارو ممکن است از بدن مادر توسط شیر به نوزاد منتقل شده و به شیرخوار آسیب برساند. کودکانی هم که وزن زیر ۴٫۵ پوند یعنی ۲ کیلو گرم دارند نباید این دارو را مصرف کنند.

تداخلات

مصرف داروهایی که در بدن شبیه به پروپرانولول کار می کنند، با این دارو می تواند تداخل ایجاد کند. بنابراین اگر دارویی را برای درمان بیماری های قلبی به خصوص مشکلات ریتمی قلب استفاده می کنید باید این موضوع را به پزشک اطلاع دهید. افرادی که می خواهند داروی فشار خون خود را تغییر دهند باید این کار را به آهستگی انجام دهند به خصوص اگر داروی مصرفیشان کلونیدین باشد. طول دوره تغییر دارو ممکن است چند روز طول بکشد. برای این کار پزشک به آرامی طی این دوره دوز داروی قبلی را کاهش داده و در همان دور به آهستگی دوز مصرف پروپرانولول را برای جلوگیری از عوارض جانبی افزایش می دهد.

از آنجا که پروپرانولول یک بتا بلاکر است، نباید آن را با دیگر مسدود کننده های بتا استفاده کرد. ترکیب این داروها با یکدیگر ضربان قلب را به شدت آهسته می کند و ممکن است این موضوع برای بیمار خطرناک باشد. این مورد با مهار کننده های ACE، مسدود کننده های کانال کلسیم، و آلفا بلاکرها نیز ممکن است صدق کند. مصرف داروهایی که برای درمان یک هدف طراحی شده اند ممکن است ضربان قلب را به حد خطرناکی کم کرده و یا حتی به نارسایی قلبی منجر شود.

افرادی که پروپرانولول مصرف می کنند از مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) مثل ایبوپروفن نیز باید اجتناب کنند. این داروها ممکن است اثر پروپرانولول را کاهش دهد.

پروپرانولول همچنین می تواند با سایر مواد مانند الکل تداخل داشته باشد. مصرف الکل همزمان با مصرف پروپرانولول توصیه نمی شود. الکل می تواند سطح پروپرانولول را در بدن افزایش دهد. بنابراین ممکن است عوارض جانبی بیشتری برای مصرف کننده ایجاد شود.

جایگزین هایی پروپرانولول

به علت عوارض و خطرات مرتبط با پروپرانولول، برخی از افراد تمایل دارند برای از بردن علائم بیماری قلبی و فشار خون خود از داروهای دیگر استفاده کنند. بتا بلاکر های دیگر مانند متوپرولول ممکن است عوارض جانبی تنفسی کمتری را برای افرادی که مشکلات قلبی و عروقی دارند ایجاد کند. بنابراین افرادی که در مورد سلامت تنفسی خود مشکل دارند می توانند با نظر پزشک از این دارو استفاده کنند.

اگر پروپرانولول برای شرایطی مانند لرزش و پیشگیری از میگرن استفاده شود، جایگزین های مناسبی برای هر کدام از این شرایط وجود دارد. این داروها باید تحت نظر پزشک تجویز شوند.

ضمن مشورت با پزشک، به خاطر سپردن سابقه پزشکی در ذهنتان می تواند در صورت نیاز به پزشک کمک کند که جایگزین مناسبی برای پروپرانولول برایتان تجویز کند. منظور از سابقه پزشکی عوارض جانبی و داروهایی است که تا به حال برای درمان این مشکل خود مصرف کرده اید.