پروکتیت به معنی التهاب پوشش داخلی رکتوم است. رکتوم یک لوله عضلانی است که به انتهای کولون متصل می شود. مدفوع از طریق رکتوم از بدن خارج می شود. پروکتیت می تواند درد مقعد و احساس مستمر نیاز به اجابت مزاج را ایجاد کند. علائم پروکتیت می تواند کوتاه مدت باشد، یا به صورت مزمن رخ دهد.
پروکتیت در افراد مبتلا به بیماری های التهابی روده رایج است. عفونت های منتقله از راه جنسی یکی دیگر از علل شایع این بیماری هستند. گاهی این بیماری می تواند اثر جانبی پرتودرمانی برای درمان سرطان های خاص باشد.
با ما تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراه شوید تا با نشانه ها، علل، عوامل خطر، عوارض و روش های درمان پروکتیت آشنا شوید.
علائم و نشانه های پروکتیت
علائم و نشانه های این بیماری عبارتند از:
- احساس مکرر یا مداوم نیاز به اجابت مزاج
- خونریزی از رکتوم
- خارج شدن مخاط از داخل رکتوم
- درد رکتوم
- درد سمت چپ شکم
- احساس پری در راست روده
- اسهال
- احساس درد در زمان اجابت مزاج و حرکت روده
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم یا نشانه های پروتییت را دارید، حتما با یک متخصص گوارش مشورت کنید.
علل ایجاد این بیماری
چندین بیماری و شرایط وجود دارد که می توانند باعث ایجاد التهاب رکتوم شوند. این شرایط عبارتند از:
بیماری التهابی روده: حدود ۳۰ درصد از افراد مبتلا به بیماری التهابی روده (بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو) التهاب رکتوم نیز دارند.
عفونت ها: عفونت های منتقله از راه جنسی به ویژه در افرادی که مقاربت مقعدی انجام می دهند، شیوع دارد. عفونت های منتقله از راه جنسی که می توانند باعث پروکتیت شوند عبارتند از:
- گنوره
- تبخال تناسلی
- کلامیدیا
پروکتیت عفونی با اچ آی وی نیز ارتباط دارد. عفونت های مرتبط با مواد غذایی مانند موارد زیر نیز می توانند باعث بروز این بیماری شوند:
- سالمونلا
- شیگلا
- کمپیلوباکتر
استفاده از پرتو درمانی برای درمان سرطان: پرتو درمانی که در راستای مقعد یا ناحیه های مجاور آن مانند پروستات انجام می شود می تواند سبب التهاب رکتوم شود. پروکتیت ناشی از رادیواکتیو می تواند در طول درمان شروع شده و برای چند ماه پس از درمان نیز ادامه یابد.
آنتی بیوتیک ها: گاهی اوقات آنتی بیوتیک هایی که برای درمان عفونت استفاده می شوند می توانند باکتری های مفید روده ها را از بین ببرند. به این ترتیب باکتری های مضر Clostridium difficile در رکتوم رشد کرده و التهاب ایجاد می کنند.
پروکتیت انحرافی: پروکتیت ممکن است در افراد استفاده کننده از برخی از انواع جراحی کولون نیز رخ دهد.
پروتییت ناشی از پروتئین غذا: این بیماری بیشتر در نوزادانی که شیرخشک های تهیه شده بر پایه سویا یا شیر گاو استفاده می کنند رخ می دهد.
پروستیت ائوزینوفیل: التهاب ناشی از انباشت یک نوع سلول سفید خون (ائوزینوفیل) در پوشش راست روده است که فقط کودکان زیر ۲ سال را تحت تاثیر قرار می دهد.
عوامل خطر ابتلا به پروکتیت
عوامل خطر ابتلا به التهاب رکتوم عبارتند از:
فعالیت جنسی غیر ایمن: روابط جنسی که باعث افزایش خطر ابتلا به عفونت های منتقله از راه جنسی می شوند خطر ابتلا به پروکتیت را نیز افزایش می دهند. خطر ابتلا به عفونت های منتقله از راه مقاربت (STI) با داشتن شرکای جنسی متعدد، عدم استفاده از کاندوم و داشتن رابطه جنسی با افرادی که دارای STI هستند، افزایش پیدا می کند.
بیماری های التهابی روده: داشتن بیماری التهابی روده (کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون) خطر ابتلا به التهاب رکتوم را افزایش می دهد.
پرتو درمانی برای سرطان: پرتودرمانی که برای درمان سرطان هایی که در مجاورت رکتوم قرار دارند انجام می شود (مانند سرطان رکتوم، تخمدان یا پروستات) خطر ابتلا به پروکتیت را افزایش می دهند.
عوارض ناشی از پروکتیت
پروکتیت که درمان نشده یا به درمان پاسخ نمی دهد ممکن است منجر به عوارض زیر شود:
کم خونی: خونریزی مزمن از رکتوم می تواند باعث کم خونی شود. با وجود کم خونی، بدن به اندازه کافی گلبول قرمز خون در اختیار ندارد تا بتواند اکسیژن کافی را به بافت ها و اندام ها منتقل کند. کم خونی موجب خستگی می شود و ممکن است علائم زیر را نیز به وجود آورد:
- سرگیجه
- ضعف نفس
- سردرد
- رنگ پریدگی پوست
- تحریک پذیری
زخم: التهاب مزمن در رکتوم ممکن است منجر به زخم های باز در قسمت داخلی رکتوم شود.
فیستول: گاهی اوقات زخم ها به دیواره روده گسترش می یابند و موجب ایجاد فیستول خواهند شد. فیستول شکاف غیرطبیعی است که می تواند بین قسمت های مختلف روده، بین روده و پوست و یا بین روده و سایر اندام ها مانند مثانه و واژن رخ دهد.
روش های تشخیص
تست ها و روش های مورد استفاده برای تشخیص پروکتیت عبارتند از:
آزمایش خون: این آزمایش می تواند خونریزی یا عفونت را تشخیص دهد.
آزمایش مدفوع: برای انجام این آزمایش از بیمار خواسته می شود نمونه ای از مدفوع را برای تست جمع آوری کند. آزمایش مدفوع ممکن است در تعیین این که آیا پروکتیت شما توسط عفونت باکتریایی ایجاد شده است یا نه کمک کننده باشد.
معاینه بخش نهایی کولون: در طول سیگموئیدوسکوپی قابل انعطاف، پزشک با استفاده از یک لوله باریک، انعطاف پذیر و روشن، آخرین بخش کولون که شامل رکتوم نیز می شود را بررسی می کند. در طی این روش، پزشک می تواند نمونه کوچکی از بافت (بیوپسی) را برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی بردارد.
آزمایش تمام کولون: کولونوسکوپی اجازه می دهد تا دکتر کل کولون را با استفاده از یک لوله نازک، انعطاف پذیر و حاوی نور و دوربین مشاهده کند. پزشک همچنین می تواند در طی این آزمایش بیوپسی را نیز انجام دهد.
آزمایش های لازم برای تشخیص بیماری های مقاربتی: این آزمایشات شامل گرفتن نمونه ای از ترشح راست روده یا لوله ای که ادرار را از مثانه (مجرای ادراری) دفع می کند می شود.
اگر علت پروکتیت STI باشد، از مجرای ادرار نمونه ای برداشته می شود. سپس این نمونه برای حضور باکتری ها یا سایر موجودات عفونی مورد آزمایش قرار می گیرد. نتایج این تست را می توان برای انتخاب موثر ترین درمان استفاده کرد.
روش های درمان پروکتیت
درمان پروکتیت بستگی به علت اصلی التهاب دارد.
درمان پروکتیت ناشی از عفونت
در این شرایط پزشک احتمالا داروهایی را برای درمان عفونت تجویز می کند. داروهای تجویزی برای درمان این بیماری عبارتند از:
- آنتی بیوتیک ها: برای پروکتیت ناشی از عفونت باکتریایی، پزشک ممکن است آنتی بیوتیک هایی مانند داکسی سایکلین را توصیه کند.
- ضد ویروسی ها: برای پروکتیت ناشی از عفونت های ویروسی، مانند ویروس تبخال، داروهای ضد ویروسی مانند آیزکلوویر تجویز می شود.
درمان پروکتیت ناشی از پرتو درمانی
موارد خفیف پروکتیت ناشی از پرتو ممکن است نیاز به درمان نداشته باشند. در موارد دیگر، این التهاب می تواند باعث درد شدید و خونریزی شود که نیاز به درمان دارد. پزشک ممکن است از درمان های زیر برای کاهش این التهاب استفاده کند:
داروها: داروهایی در فرم قرص و شیاف وجود دارد که این التهاب را کاهش می دهند. داروهای زیر می توانند به کنترل التهاب و کاهش خونریزی کمک کنند:
- سوکرالفت
- مسالیمین
- سولفاسالازین
- مترونیدازول
نرم کننده و مدفوع: این داروها می توانند انسداد روده را باز کنند.
درمان برای از بین بردن بافت آسیب دیده: این تکنیک ها با برداشتن بافت غیرطبیعی که خونریزی دارد علائم پروکتیت را بهبود می بخشد. روش های فرسایشی که برای درمان پروکتیت استفاده می شود عبارتند از:
- انعقاد پلاسمای آرگون (APC)
- الکتروکواگولاسیون
- سایر درمان ها
پروکتیت ناشی از بیماری التهابی روده
هدف از درمان التهاب رکتوم مرتبط با بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو کاهش التهاب در رکتوم است. این درمان ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
داروها: برای کنترل التهاب مجاری رکتوم پزشک ممکن است داروهای ضد التهابی خوراکی یا شیافی مانند مسالامین یا کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزون یا بودزونید را تجویز کند. التهاب در افراد مبتلا به بیماری کرون اغلب نیاز به درمان با داروهایی دارد که سیستم ایمنی را سرکوب می کنند. این داروها عبارتند از:
- آزاتیوپرین
- انفلسیاماب
عمل جراحی: اگر دارو درمانی علائم و نشانه ها را از بین نبرد، پزشک ممکن است عمل جراحی را انجام دهد تا قسمت آسیب دیده دستگاه گوارش را از بین ببرد.
شیوه زندگی و درمان های خانگی
برای تسکین موقت درد و التهاب خفیف، اقدامات خود مراقبتی زیر را امتحان کنید:
- قبل از استفاده از داروهای ضد درد بدون نسخه (OTC) از پزشک سوال بپرسید. داروهای OTC مانند لورئامید را بدون نظر پزشک مصرف نکنید.
- قبل از خواب غذا نخورید. خوردن غذا قبل از خواب ممکن است سیستم گوارش شما را تحریک کند و موجب حرکت و ناراحتی روده در شب شود.
- استامینوفن ممکن است برایتان مفید باشد. اما قبل از مصرف آسپرین یا ایبوپروفن از پزشک سوال بپرسید. زیرا در بعضی موارد این داروها ممکن است پروکتیت شما را بدتر کنند.
- از حمام آب گرم استفاده کنید.
روش های جلوگیری از پروکتیت
برای کاهش خطر ابتلا به پروکتیت، بدنتان را در برابر عفونت های مقاربتی (STI) محافظت کنید. مطمئن ترین راه برای جلوگیری از STI، جلوگیری از رابطه جنسی ناامن، به ویژه رابطه جنسی مقعدی است. برای جلوگیری از این عفونت ها باید رابطه جنسی شما دارای شرایط زیر باشد:
- تعداد شرکای جنسی خود را محدود کنید.
- از کاندوم لاتکسی در طول هر تماس جنسی استفاده کنید.
- با کسی که زخم های غیرمعمول دارد یا در ناحیه تناسلی ترشح دارد رابطه برقرار نکنید.