علل، نشانه ها، تشخیص و درمان کلسترول بالا

برای درک مفهوم کلسترول بالا باید ابتدا اطلاعاتی در مورد کلسترول داشته باشید. کلسترول یک ماده مومی شکل، شبیه به چربی است که در همه سلول های بدن یافت می شود. بدن شما برای تولید هورمون ها، ویتامین D و موادی که به هضم غذا کمک می کنند، نیاز به مقداری کلسترول دارد. تمام کلسترولی که برای این منظور نیاز است، توسط بدن تولید می شود. با این حال برخی از مواد غذایی که می خوریم نیز حاوی کسترول هستند.

کلسترول در بسته های کوچکی به نام لیپوپروتئین در خون جریان دارند. این بسته ها از داخل از چربی (لیپید) و از خارج از پروتئین ساخته شده است. دو نوع از لیپوپروتئین مسئول حمل کلسترول در سراسر بدن شما هستند. لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) و لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL). بدن به میزان سالم و اندک به هر دو از هر دو نوع لیپوپروتئین، نیاز دارد.

  • کلسترول LDL گاهی اوقات به نام کلسترول “بد” شناخته می شود. سطح LDL بالا منجر به تجمع کلسترول در شریان ها می شود. (عروق عروق خونی که خون را از قلب به بدن حمل می کنند.)
  • کلسترول HDL گاهی اوقات به نام کلسترول “خوب” شناخته می شود. این لیپوپروتئین کلسترول را از دیگر قسمت های بدن به کبد حمل می کنند. سپس کبد کلسترول اضافی را از بدن حذف می کند.

با ما در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت همراه باشید تا اطلاعات کاملی از علل، نشانه ها، عوامل خطر و روش های درمان کلسترول بالا در خون به دست آورید.

کلسترول بالا چیست؟

کلسترول بالا در خون بیماری است که در آن خون دارای کلسترول بیش از حد است. این شرایط معمولا هیچ علامت یا نشانه ای ندارد. بنابراین، بسیاری از افراد نمی دانند که سطح کلسترول بدنشان بیش از حد بالا است.

افرادی که کلسترول خونشان بالا است شانس بیشتری برای ابتلا به بیماری های قلبی مانند بیماری عروق کرونر قلب دارند. هر چه سطح کلسترول LDL در خون شما بالاتر باشد، بیشتر شانس ابتلا به بیماری های قلبی وجود دارد. برعکس بالا بودن کلسترول HDL در خون، شانس ابتلا به بیماری های قلبی را کاهش می دهد.

بیماری عروق کرونر قلب وضعیتی است که در آن پلاک در داخل عروق کرونر (قلب) ساخته می شود. پلاک از کلسترول، چربی، کلسیم، و دیگر مواد موجود در خون ساخته شده است. هنگامی که پلاک در سرخرگ ها ایجاد می شود، بیماری به نام تصلب شرایین رخ می دهد.

چه عواملی باعث کلسترول بالا خون می شوند؟

عوامل بسیاری می توانند سطح کلسترول خون را تحت تاثیر قرار دهند. برخی از این عوامل تحت کنترل ما هستند و برخی نیز خارج از کنترل.

عوامل قابل کنترل کلسترول بالا

رژیم غذایی

کلسترول در منابع حیوانی مانند زرده تخم مرغ، گوشت و پنیر وجود دارد. برخی از مواد خوراکی چرب نیز باعث افزایش سطح کلسترول می شوند. به عنوان مثال، چربی های اشباع شده، سطح کلسترول (LDL) (لیپوپروتئین با چگالی کم) را افزایش می دهند. چربی اشباع شده در برخی  از گوشت ها، محصولات لبنی، شکلات، غذاهای آماده، غذاهای سرخ شده و غذاهای فرآوری شده یافت می شود.

اسیدهای چرب ترانس (چربی های ترانس) کلسترول LDL را افزایش و کلسترول HDL را کاهش می دهند. چربی های ترانس معمولا در روغن نباتی هیدروژنه یافت می شود. به همین دلیل چربی های ترانس در برخی مواد غذایی سرخ شده در روغن وجود دارد.

محدود کردن غذاهایی حاوی کلسترول، چربی اشباع و چربی ترانس می تواند به شما در کنترل سطح کلسترول کمک کند.

فعالیت بدنی و وزن

عدم فعالیت بدنی می تواند به افزایش وزن منجر شود. داشتن اضافه وزن سطح LDL را افزایش و سطح HDL را کاهش می دهد. در واقع این عامل می تواند سطح کلسترول تام را در بدن افزایش دهد. (کل کلسترول  یا کلسترول تام مقدار کل کلسترول در خون، از جمله LDL و HDL می باشد.)

فعالیتهای بدنی روزانه می توانند وزن را کاهش داده و کاهش وزن نیز موجب کاهش کلسترول LDL شود. ضمن این که فعالیت جسمی موجب افزایش سطح کلسترول HDL می شود.

عوامل غیر قابل کنترل کلسترول بالا

وراثت

کلسترول بالا می تواند ارثی باشد. این وضعیت در هنگام تولد آغاز می شود، و ممکن است به حمله قلبی در سنین پایین منجر شود.

سن و جنسیت

در دوران بلوغ، مردان نسبت به زنان اغلب سطح کلسترول HDL شان پایین است. همچنین زنان و مردان مسن، سطح کلسترول LDL بالایی دارند. قبل از سن ۵۵ سالگی، زنان معمولا سطح کلسترول LDL شان پایین تر از مردان است. با این حال، پس از ۵۵ سالگی، زنان نسبت به مردان سطح LDL شان بالاتر می رود.

علائم و نشانه کلسترول خون بالا چیست؟

کلسترول بالا معمولا هیچ علامت یا نشانه ای ندارد. بنابراین، بسیاری از افراد نمی دانند که سطوح کلسترول خونشان بیش از حد بالا است. معمولا توصیه می شود که افراد بالای ۲۰ سال، حداقل هر ۵ سال یک بار سطح کلسترول خون خود را اندازه گیری کنند.

چگونه کلسترول بالا تشخیص داده می شود؟

کلسترول خون بالا با چک کردن سطح کلسترول در خون تشخیص داده می شود. تست خونی به نام پانل لیپوپروتئین می تواند سطح کلسترول را اندازه گیری کند. قبل از این آزمون، باید بین ۹ تا ۱۲ ساعت ناشتا باشید.

پانل لیپوپروتئین اطلاعات زیرا در اختیار پزشک قرار می دهد:

  • کلسترول تام: کلسترول تام مقدار کل کلسترول در خون، از جمله لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL) و لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) را اندازه گیری می کند.
  • کلسترول LDL: کلسترول بد یا همان کلسترول LDL، منبع اصلی رسوب کلسترول و انسداد در عروق است.
  • کلسترول HDL: کلسترول خوب یا کلسترول HDL به حذف کلسترول از شریان ها کمک می کند.
  • تری گلیسیرید: تری گلیسرید نوعی چربی موجود در خون است. برخی از مطالعات نشان می دهد که سطح بالای تری گلیسیرید در خون، به خصوص در زنان، ممکن است خطر بیماری عروق کرونر قلب را افزایش دهد.

اگر کلسترول کلی (کلسترول تام) بدن بیش از ۲۰۰ میلی گرم بر روی دسی لیتر بوده، و یا اگر کلسترول HDL کمتر از ۴۰ میلی گرم بر روی دسی لیتر باشد، پزشک  پانل لیپوپروتئین را تجویز می کند. (واحد اندازه گیری کلسترول میلی گرم در هر دسی لیتر از خون می باشد)

جداول زیر نشان می دهد سطح نرمال کلسترول کل، کلسترول LDL و کلسترول HDL چقدر است.

سطح کلسترول کلی دسته بندی کلسترول تام
کمتر از ۲۰۰ میلی گرم بر روی دسی لیتر مطلوب
بین ۲۰۰ تا ۲۳۹ میلی گرم بر روی دسی لیتر مرز بالا
بالاتر از ۲۴۰ میلی گرم بر روی دسی لیتر بالا
سطح کلسترول LDL دسته بندی کلسترول LDL
کمتر از ۱۰۰ میلی گرم بر روی دسی لیتر بهینه
بین ۱۰۰ الی ۱۲۹ میلی گرم بر روی دسی لیتر نزدیک به بهینه / بالاتر از بهینه
بین ۱۳۰ تا ۱۵۹ میلی گرم بر روی دسی لیتر مرز بالا
بین ۱۶۰ تا ۱۸۹ میلی گرم بر روی دسی لیتر بالا
بالاتر از ۱۹۰ میلی گرم بر روی دسی لیتر بسیار بالا
سطح کلسترول HDL دسته بندی کلسترول HDL
کمتر از ۴۰ میلی گرم بر روی دسی لیتر وجود یک عامل خطر عمده برای بیماری های قلبی
بین ۴۰ تا ۵۹ میلی گرم بر روی دسی لیتر بالا
بالاتر از۶۰ میلی گرم بر روی دسی لیتر وجود محافظ در برابر بیماری های قلبی

تری گلیسیرید نیز می توانید خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش دهد. اگر سطح تری گلیسرید در مرز بالا (بین ۱۵۰ الی ۱۹۹ میلی گرم بر روی دسی لیتر) یا بالا (بیشتر از ۲۰۰ میلی گرم بر روی دسی لیتر) باشد، ممکن است به درمان نیاز داشته باشید.

عواملی که می توانند سطح تری گلیسرید را افزایش دهند عبارتند از:

  • اضافه وزن و چاقی
  • عدم فعالیت بدنی
  • سیگار کشیدن
  • استفاده بیش از حد از الکل
  • رژیم غذایی حاوی کربوهیدرات زیاد
  • برخی بیماری ها و داروها
  • برخی اختلالات ژنتیکی

کلسترول بالا چگونه درمان می شود؟

کلسترول بالا در خون با تغییر در سبک زندگی و داروهای درمان می شود. هدف اصلی درمان کاهش سطح کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم، به اندازه ای است که برای کاهش خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر قلب، حمله قلبی، و سایر مشکلات مرتبط با سلامت کافی باشد. خطر ابتلا به بیماری قلبی و حمله قلبی با افزایش کلسترول LDL افزایش می یابد.

برخی از افراد در معرض خطر بالا ابتلا به حملات قلبی هستند. این افراد کسانی هستند که در حال حاضر بیماری قلبی یا دیابت و یا عامل خطر ابتلا به بیماری های قلبی را دارند.

عوامل خطر زا که منجر به افزایش کلسترول LDL می شوند عبارتند از:

  • سیگار کشیدن
  • فشار خون بالا
  • لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) کمتر از ۴۰ میلی گرم بر روی دسی لیتر
  • سابقه خانوادگی بیماری قلبی زودرس (وجود بیماری قلبی در پدر یا برادر قبل از سن ۵۵ سالگی و در مادر یا خواهر قبل از ۶۵ سالگی)
  • سن (مردان بالای ۴۵ سال و زنان بالای ۵۵ سال)

شما می توانید با توجه به تاریخچه پزشکی، تعدادی از عوامل خطر، و نمره خطر، خطر ابتلا به بیماری قلبی یا حمله قلبی را با استفاده از جدول زیر در خود بیابید:

شرایط بدنی و بیماری های فرد سطح هدف درمان
بیماری های قلبی، دیابت، یا نمره خطر  بالاتر از ۲۰ درصد پر خطر (سطح I) رساندن کلسترول بد به زیر ۱۰۰ میلی گرم بر روی دسی لیتر
داشتن ۲ یا چند عامل خطر و نمره خطر بین ۱۰ تا ۲۰ درصد خطر نسبتا بالا (سطح II) رساندن کلسترول بد به زیر ۱۳۰ میلی گرم بر روی دسی لیتر
داشتن ۲ یا چند عامل خطر و نمره خطر   ۱۰ درصد خطر متوسط (سطح III) رساندن کلسترول بد به زیر ۱۳۰ میلی گرم بر روی دسی لیتر
نداشتن عامل خطر خطر کم یا متوسط (سطح IV) رساندن کلسترول بد به زیر ۱۶۰ میلی گرم بر روی دسی لیتر

روش های درمان هر سطح

درمان سطح I
سطح LDL درمان
اگر سطح کلسترول بد، ۱۰۰ و یا بالاتر باشد رژیم TLC و دارو تجویز می شود
اگر سطح کلسترول بد، کمتر از ۱۰۰ باشد رژیم TLC و پایین نگه داشتن LDL تا حد ممکن تجویز می شود
درمان سطح II
سطح LDL درمان
اگر سطح کلسترول بد، ۱۳۰ و یا بالاتر باشد رژیم TLC تجویز می شود
اگر پس از سه ما استفاده از رژیم غذایی سطح LDL، بالاتر از ۱۳۰ باشد رژیم TLC و دارو تجویز می شود
اگر سطح LDL کمتر از ۱۳۰ باشد رژیم غذایی خاص برای سلامت قلب تجویز می شود
درمان سطح III
سطح LDL درمان
اگر سطح کلسترول بد، ۱۳۰ و یا بالاتر باشد رژیم TLC تجویز می شود
اگر پس از سه ما استفاده از رژیم غذایی سطح LDL، بالاتر از ۱۶۰ باشد رژیم TLC و دارو تجویز می شود
اگر سطح LDL کمتر از ۱۳۰ باشد رژیم غذایی خاص برای سلامت قلب تجویز می شود
درمان سطح IV
سطح LDL درمان
اگر سطح کلسترول بد، ۱۶۰ و یا بالاتر باشد رژیم TLC تجویز می شود
اگر پس از سه ما استفاده از رژیم غذایی سطح LDL، بالاتر از ۱۶۰ باشد رژیم TLC و دارو تجویز می شود
اگر سطح LDL کمتر از ۱۶۰ باشد رژیم غذایی خاص برای سلامت قلب تجویز می شود

کاهش میزان کلسترول با استفاده از تغییرات درمانی در شیوه زندگی

TLC مجموعه تغییر در شیوه زندگی است که می تواند به شما کمک کند کلسترول LDL را کاهش دهید. بخش اصلی برنامه TLC، رژیم غذایی سالم، کنترل وزن و فعالیت بدنی است.

رژیم TLC

در رژیم TLC نکات زیر رعایت می شود.

  • کمتر از ۷ درصد از کالری روزانه باید از چربی اشباع شده باشد. این نوع از چربی در گوشت، محصولات لبنی، شکلات، محصولات پخته شده، و غذاهای سرخ شده یافت می شود.
  • نباید بیش از ۲۵ تا ۳۵ درصد از کالری روزانه از چربی هایی از جمله چربی های اشباع شده، چربی ترانس و چربی های اشباع نشده تشکیل شده باشد.
  • باید کمتر از ۲۰۰ میلی گرم کلسترول در روز استفاده شود.

غذاهای سرشار از فیبر محلول نیز بخشی از رژیم TLC است. آنها به جلوگیری از جذب کلسترول در دستگاه گوارش کمک می کنند. این غذاها عبارتند از:

  • غلات سبوس دار مانند بلغور جو دوسر و سبوس جو دوسر
  • میوه هایی مانند سیب، موز، پرتقال، گلابی و آلو
  • حبوبات مانند لوبیا، عدس و نخود

رژیم غذایی غنی از میوه ها و سبزیجات می تواند ترکیبات مهم کاهش دهنده کلسترول در بدن را افزایش دهد. این ترکیبات، به نام استانول گیاهی یا استرول ها شناخته می شوند.

یک رژیم غذایی سالم باید شامل انواع ماهی ها، مانند ماهی آزاد، ماهی تن (کنسرو شده و یا تازه)، و ماهی خال مخالی باشد. این ماهی ها منبع خوبی از اسیدهای چرب امگا ۳ می باشند. این اسیدهای ممکن است به محافظت از قلب، جلوگیری از لخته شدن خون و التهاب کمک کرده و خطر ابتلا به حمله قلبی را کاهش می دهند. سعی کنید در هر هفته ۲ وعده ماهی استفاده کنید.

ضمن این که باید میزان سدیم (نمک) مصرفیتان را کم کنید. محدود کردن مصرف الکل نیز یکی از اصول این رژیم است. استفاده زیاد از الکل فشار خون و سطح تری گلیسرید را بالا می برد. (تری گلیسیرید نوعی چربی موجود در خون می باشد.) الکل همچنین درای کالری اضافی است که موجب افزایش وزن می شود.

مدیریت وزن

اگر اضافه وزن دارید یا چاقی هستید، کاهش وزن می تواند کلسترول بالا شما را کاهش دهد. اگر دچار سندرم متابولیک هستید، کاهش وزن برای شما واجب است. سندرم متابولیک به یک گروه از عوامل که خطر ابتلا به بیماری های قلبی و دیگر مشکلات سلامتی مانند دیابت و سکته مغزی را افزایش می دهد، گفته می شود.

پنج عامل خطر این سندرم عبارتند از:

  • چاقی شکمی
  • تری گلیسرید بالا
  • سطح کلسترول HDL پایین
  • فشار خون بالا
  • قند خون بالا

اگر حداقل ۳ عامل از عوامل بالا را داشته باشید، سندرم متابولیک در شما تشخیص داده می شود.

فعالیت بدنی

فعالیتهای بدنی روزانه می تواند کلسترول LDL و تری گلیسیرید را کاهش و سطح کلسترول HDL را افزایش دهد. بهتر است هر هفته کمتر از ۶۰ دقیقه ​​فعالیت هوازی با شدت متوسط داشته باشید.

داروها کاهنده کلسترول

علاوه بر تغییر در شیوه زندگی، برای درمان کلسترول بالا از دارو نیز استفاده شود. داروها سطح کلسترول را کنترل می کنند. اما نمی توانند آن را درمان کنند. پنج نوع عمده از داروهای کاهش دهنده کلسترول بالا عبارتند از:

استاتین ها: این داروها برای اکثر افراد بی خطر هستند. عوارض جانبی نادر آن ها نیز مشکلات عضلانی و کبدی می باشد.

رزین های متصل شونده به اسید صفراوی: این داروها معمولا به تنهایی برای کاهش کلسترول تجویز نمی شوند. گاهی اوقات آنها با استاتین ها همراه می شوند.

اسید نیکوتین: اسید نیکوتین باعث کاهش کلسترول LDL و تری گلیسیرید و افزایش کلسترول HDL می شود.

فیبرات ها: باعث کاهش تری گلیسرید و افزایش کلسترول HDL می شوند. هنگامی که با استاتین ها استفاده شوند ممکن است خطر ابتلا به مشکلات عضلانی را افزایش دهد.

ازتیمایب: باعث کاهش کلسترول LDL می شود. این دارو با مسدود کردن جذب کلسترول از روده موجب کاهش کلسترول بالا می شوند.