افزایش کلسترول خون یکی از عواملی است که خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش می دهد. چندین دهه است که متخصصان تغذیه به عموم مردم در مورد کلسترول موجود در رژیم غذایی هشدار می دهند. آنها معتقدند که این نوع کلسترول باعث افزایش سطح کلسترول خون و ایجاد بیماری های قلبی می شود.
این فرضیه ممکن است بر اساس دانش ۵۰ سال پیش نتیجه گیری منطقی باشد؛ اما در حال حاضر مطالعات علمی از آن حمایت نمی کنند.
در این مقاله مجله پیام سلامت نگاهی دقیق به تحقیقات فعلی در مورد کلسترول موجود در رژیم غذایی و نقش آن در میزان کلسترول خون و بیماری های قلبی می اندازیم.
ارتباط بین کلسترول موجود در رژیم غذایی و کلسترول خون
کلسترول چیست؟
کلسترول یک ماده مومی شکل و مانند چربی است که به طور طبیعی در بدن تولید می شود. بسیاری از افراد فکر می کنند کلسترول مضر است. اما حقیقت این است که عملکرد بدن وابستگی زیادی به این ماده دارد.
کلسترول در ساختار غشایی سلول ها نقش داشته و بدن شما برای تولید هورمون ها و ویتامین D و همچنین انجام کارهای مهم دیگر به این ماده نیاز دارد. به عبارت ساده، شما بدون کلسترول نمی توانید زنده بمانید.
بدن به شکل طبیعی کلسترول مورد نیاز خود را تولید می کند. بنابراین فقط مقدار بسیار اندکی از کلسترول موجود در برخی از غذاها مانند تخم مرغ، گوشت و لبنیات پر چرب جذب بدن می شود.
کلسترول و لیپوپروتئین ها
وقتی صحبت از کلسترول موجود در رژیم غذایی و سلامت قلب می شود؛ معمولاً منظور خود کلسترول نیست. در این مباحث منظور از کلسترول لیپوپروتئین ها می باشد. لیپوپروتئین ها ساختارهایی هستند که کلسترول را در جریان خون حرکت می دهند.
داخل لیپوپروتئین ها از چربی (لیپید) و بیرون آنها از پروتئین ساخته شده است. انواع مختلفی از لیپوپروتئین در بدن وجود دارد. اما دو لیپوپروتئین مهم برای سلامت قلب عبارتند از:
- لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL)
- لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)
لیپوپروتئین با چگالی پایین (LDL)
LDL حدود ۶۰ الی ۷۰ درصد از کل لیپوپروتئین های موجود در خون را تشکیل می دهد و مسئول حمل ذرات کلسترول در بدن است. این ماده غالباً به عنوان کلسترول بد شناخته می شود. زیرا افزایش سطح آن در خون به بیماری آترواسکلروز یا تشکیل پلاک در شریان ها مرتبط است.
افزایش سطح کلسترول هایی که توسط لیپوپروتئین های LDL حمل می شوند؛ با افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی ارتباط دارد. در حقیقت هرچه سطح این ماده در خون بالاتر باشد؛ شانستان برای ابتلا به بیماری های قلبی بیشتر می شود.
انواع مختلفی از LDL در بدن وجود دارد که عمدتا بر حسب اندازه به گروه های مختلف تقسیم می شوند. LDL کوچک و LDL بزرگ از جمله این گروه ها هستند.
مطالعات نشان داده اند افرادی که ذرات LDL خونشان کوچک است، بیشتر از افرادی که ذرات LDL خودشان عمدتا بزرگ است، در معرض خطر ابتلا به بیماری های قلبی هستند. با این وجود اندازه ذرات LDL مهمترین عامل خطر نیست؛ بلکه تعداد این ذرات مهم است.
به طور کلی هرچه تعداد ذرات LDL بیشتر باشد؛ احتمال ابتلا به بیماری های قلبی نیز بیشتر می شود.
لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL)
HDL کلسترول اضافی را در بدن جمع می کند و آن را به کبد بر می گرداند. کبد اندامی است که یا کلسترول مازاد را دفع می کند یا مجددا از آن استفاده می کند.
برخی از شواهد نشان می دهند که HDL در برابر ایجاد پلاک در شریان ها از بدن محافظت می کند. این ماده اغلب به عنوان کلسترول خوب شناخته می شود. زیرا هر چه میزان کلسترولی که توسط ذرات HDL به کبد برگشت داده می شوند بیشتر باشد؛ خطر ابتلا به بیماری های قلبی نیز کمتر می شود.
کلسترول موجود در رژیم غذایی چگونه بر روی کلسترول خون تأثیر می گذارد؟
میزان کلسترول موجود در رژیم غذایی و میزان کلسترول موجود در خون دو فاکتور کاملا متفاوت هستند. اگرچه ممکن است منطقی به نظر برسد که مصرف کلسترول باعث افزایش کلسترول خون شود؛ اما این فرضیه هرگز اثبات نشده و کلسترول موجود در رژیم غذایی معمولاً به این ترتیب عمل نمی کند.
بدن با کنترل میزان تولید کلسترول، میزان کلسترول موجود در خون را تنظیم می کند. وقتی میزان دریافت کلسترول از طریق رژیم غذایی کاهش می یابد؛ بدن باید میزان کلسترول تولیدی خود را افزایش دهد. هنگامی که کلسترول بیشتری مصرف می کنید؛ بدن شما نیاز به تولید کمتری دارد. به همین دلیل، خوراکی های سرشار از کلسترول تأثیر بسیار کمی بر روی کلسترول خون دارند. البته این قانون برای بدن همه افراد صادق نیست.
کلسترول خوراکی ها در بدن برخی از افراد، میزان کلسترول خون را بالا می برد. این افراد حدود ۴۰٪ از جمعیت جهان را تشکیل می دهند و علت اصلی تاثیر پذیریشان، ژنتیک بدنشان است.
اگرچه کلسترول موجود در رژیم غذایی باعث افزایش LDL در بدن این افراد می شود؛ اما به نظر نمی رسد که بتواند خطر ابتلا به بیماری های قلبی را در بدنشان افزایش دهد. افزایش کلی ذرات LDL معمولاً نشان دهنده افزایش ذرات بزرگ LDL است. در حقیقت افرادی که ذرات LDL در خونشان عمدتا بزرگ است، با خطر کمتری برای ابتلا به بیماری های قلبی مواجه هستند.
البته همیشه استثنائاتی در تغذیه وجود دارد و ممکن است برخی از افراد با مصرف غذاهای غنی از کلسترول، عوارض جانبی بیشتری را تجربه کنند.
کلسترول موجود در رژیم غذایی و بیماری های قلبی
برخلاف تصور عامه، بیماری های قلبی فقط ناشی از افزایش کلسترول در خون نیستند. بلکه عوامل زیادی از جمله موارد زیر در ایجاد این بیماری دخیل هستند:
- التهاب
- استرس اکسیداتیو
- فشار خون بالا
- استعمال دخانیات
بیماری های قلبی غالباً توسط افزایش لیپوپروتئین هایی که حامل کلسترول هستند؛ ایجاد می شوند. از طرفی کلسترول موجود در رژیم غذایی تأثیر کمی بر روی این پروتئین ها دارد. بنابراین می توان نتیجه گرفت که کلسترول خوراکی ها نمی توانند تاثیر چندانی روی خطر ابتلا به بیماری های قلبی داشته باشند.
با این حال پختن غذاهای سرشار از کلسترول با حرارت زیاد می تواند باعث تشکیل اکسیسترول ها شود. دانشمندان معتقدند که افزایش سطح اکسیسترول ها در خون ممکن است در ایجاد بیماری های قلبی نقش داشته باشد. اما قبل از نتیجه گیری دقیق به شواهد بیشتری نیاز داریم.
تحقیقات با کیفیت هیچ ارتباطی بین کلسترول موجود در رژیم غذایی با بیماری های قلبی پیدا نکردند
مطالعات با کیفیت نشان داده اند که کلسترول موجود در رژیم غذایی با افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی ارتباطی ندارد. به طور خاص تحقیقات زیادی روی تخم پرندگان انجام شده است. تخم مرغ منبع اصلی کلسترول در رژیم غذایی ماست. اما چندین مطالعه نشان داده اند که مصرف تخم مرغ با افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی ارتباطی ندارد.
علاوه بر این، تخم مرغ حتی ممکن است به بهبود پروفایل لیپوپروتئین ها در خون کمک کند و شانس ابتلا به بیماری های قلبی را کاهش دهد.
یک مطالعه اثرات تخم مرغ کامل و تخم مرغ بدون زرده را بر روی میزان کلسترول مقایسه کرد. افرادی که روزانه سه عدد تخم مرغ کامل می خورند، نسبت به افرادی که تخم مرغ بدون زرده مصرف می کردند، ذرات بزرگ HDL در خونشان بیشتر و ذرات بزرگ LDL در خونشان کمتر بود.
با این وجود توجه به این نکته مهم است که مصرف تخم مرغ ممکن است خطر ابتلا به دیابت را حداقل در بین کسانی که رژیم های غذایی معمولی دارند؛ افزایش دهد. برخی از مطالعات حاکی از افزایش خطر ابتلا به بیماری های قلبی در بین افراد مبتلا به دیابتی است که زیاد تخم مرغ می خورند.
با این وجود آیا باید از مصرف خوراکی دارای کلسترول اجتناب کنیم؟
سال هاست که به مردم گفته می شود مصرف زیاد کلسترول می تواند باعث ابتلا به بیماری های قلبی شود. با این حال مطالعات ذکر شده در بالا روشن کرده اند که این گونه نیست.
بسیاری از خوراکی های دارای کلسترول حاوی مواد مغذی بسیار مفیدی برای بدن هستند. برخی از این خوراکی ها عبارتند از:
- گوشت گاو علف خوار
- تخم مرغ کامل
- لبنیات پرچرب
- روغن ماهی
- صدف
- ماهی ساردین
- جگر
بسیاری از این غذاها حاوی چربی اشباع نشده نیز هستند. مطالعات نشان داده اند که جایگزینی چربی اشباع نشده در رژیم غذایی با چربی اشباع شده، خطر ابتلا به بیماری های قلبی را کاهش می دهد.
راه های کاهش کلسترول خون
اگر کلسترولتان بالاست، می توانید با تغییرات ساده در سبک زندگی، میزان آن را کاهش دهید. برای مثال کاهش وزن اضافی بدن ممکن است به معکوس کردن کلسترول بالا کمک کند.
مطالعات متعدد نشان داده اند که کاهش ۵ الی ۱۰ درصدی وزن بدن می تواند کلسترول خون و خطر ابتلا به بیماری های قلبی را در افراد چاق کاهش دهد. همچنین برخی از مواد می توانند به کاهش کلسترول کمک کنند. این مواد عبارتند از:
- آووکادو
- حبوبات
- آجیل
- سویا و محصولات تهیه شده با آن
- میوه
- سبزیجات
اضافه کردن این مواد به رژیم غذایی تان می تواند به کاهش کلسترول و کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی کمک کند. فعالیت جسمی نیز بسیار مهم است. مطالعات نشان داده اند که ورزش کردن باعث افزایش سطح کلسترول و بهبود سلامت قلب می شود.
نکته آخر
افزایش سطح کلسترول یکی از عوامل خطر بیماری های قلبی است. با این حال کلسترول موجود در رژیم غذایی تأثیر کمی بر روی کلسترول خون دارد. مهمتر از همه این است که ارتباط معنی داری بین کلسترولی که می خورید و خطر ابتلا به بیماری های قلبی وجود ندارد.
منابع:
- Is relationship between serum cholesterol and risk of premature death from coronary heart disease continuous and graded? Findings in 356,222 primary screenees of the Multiple Risk Factor Intervention Trial
- The antiatherogenic role of high-density lipoprotein cholesterol
- LCAT, HDL cholesterol and ischemic cardiovascular disease: a Mendelian randomization study of HDL cholesterol in 54,500 individuals
- Dietary cholesterol feeding suppresses human cholesterol synthesis measured by deuterium incorporation and urinary mevalonic acid levels
- Men classified as hypo- or hyperresponders to dietary cholesterol feeding exhibit differences in lipoprotein metabolism
- Dietary cholesterol from eggs increases plasma HDL cholesterol in overweight men consuming a carbohydrate-restricted diet
- The role of dietary oxidized cholesterol and oxidized fatty acids in the development of atherosclerosis
- Dietary cholesterol and the risk of cardiovascular disease in patients: a review of the Harvard Egg Study and other data
- Dietary cholesterol provided by eggs and plasma lipoproteins in healthy populations
- Whole egg consumption improves lipoprotein profiles and insulin sensitivity to a greater extent than yolk-free egg substitute in individuals with metabolic syndrome
- Effects on coronary heart disease of increasing polyunsaturated fat in place of saturated fat: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials
- Benefits of modest weight loss in improving cardiovascular risk factors in overweight and obese individuals with type 2 diabetes
- Effect of dietary pulse intake on established therapeutic lipid targets for cardiovascular risk reduction: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials
- Effects of high-intensity circuit training, low-intensity circuit training and endurance training on blood pressure and lipoproteins in middle-aged overweight men