کمبود بیوتینیداز (BTD) یک اختلال متابولیکی قابل درمان است که در نتیجه غلظت کم یا کمبود آنزیم بیوتینیداز در بدن رخ می دهد. کمبود بیوتینیداز یک اختلال ارثی است که در آن بدن قادر نیست که به درستی ویتامین بیوتین که گاهی اوقات به عنوان ویتامین H شناخته می شود را پردازش کند. بیوتین یک ویتامین ضروری برای فرآیندهای متابولیک در بدن است و بیوتینیداز، در کنار کاربردهای دیگر، اجازه می دهد تا بیوتین توسط بدن به درستی پردازش شده و در دسترس قرار بگیرد. جهش در ژن BTD باعث نقص بیوتینیداز می شود. صفات ژنتیکی مرتبط با کمبود آنزیم بیوتینیداز به شیوه اتوزومی مغلوب منتقل می شوند.
اکثر نوزادان مبتلا به BTD نشانه هایی از
- اسید لاکتیک در ادرار (اسیدووریا)
- بثورات قرمز
- اگزما
- تشنج
- ضعف عضلانی (hypotonia)
- تاخیر در رشد
- و ریزش مو (آلوپسی)
را از خود نشان می دهند. درمان روزانه با مکمل های حاوی بیوتین این علائم را از بین می برد.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت سعی داریم تا شما را بیشتر با نشانه ها، علل، روش های تشخیص و روش درمان کمبود بیوتینیداز آشنا کنیم.
نشانه ها و علائم کمبود بیوتینیداز
نوزادان مبتلا به این کمبود ممکن است بدون علائم به دنیا بیایند اما علائم بعد از چند هفته یا چند ماه پس از تولد ظاهر می شوند. ویژگی های اصلی این کمبود عبارتند از:
- ضعف عضلات (هیپوتونی)
- تشنج
- ریزش مو (آلوپسی)
- بثور پوستی التهابی (اگزما)
- تاخیر در رشد بدن
- اسیدوره لاکتیک
بین ۲۵ تا ۵۰ درصد نوزادان متولد شده با BTD یک یا چند مورد از این خصوصیات بروز پیدا می کند:
- هماهنگی ضعیف بدن (آتاکسی)
- قرمزی چشم (ورم ملتحمه)
- کاهش شنوایی
- خواب آلودگی (بی حالی)
- غلظت کم اما قابل توجه آمونیاک در سرم خون
- مشکلات تنفسی
- مشکلات بینایی
بین ۱۰ تا ۲۵ درصد نوزادان متولد شده با BTD یک یا چند مورد از این خصوصیات وجود دارد:
- دوره های بیهوشی (کما)
- استفراغ
- اسهال
- عفونت قارچی
کمتر از ۱۰ درصد نوزادان متولد شده با BTD دارای یک یا چند ویژگی زیر هستند:
- بزرگ شدن کبد (هپاتومگالی)
- بزرگ شدن طحال (اسپلنومگالی)
- مشکلات گفتاری
علل ایجاد کمبود بیوتینیداز
کمبود آنزیم بیوتینیداز در بدن یک اختلال ارثی اتوزومی مغلوب ناشی از گسل (جهش) در ژن شناخته شده ای به نام ژن BTD است. ژن BTD اجازه می دهد تا بدن آنزیم یا پروتئینی که ویتامین ضروری بیوتین را تجزیه می کند، متابولیسم کند.
ژن BTD به بازوی طولانی کروموزوم ۳ در نقشه ژن locus 3p25 ردیابی شده است. کروموزوم هایی که در هسته سلول های انسان حضور دارند، خصوصیات ژنتیکی هر فرد را حمل می کنند. جفت کروموزوم های انسانی از ۱ تا ۲۲ به شمار می آید. قرار گیری دو کروموزوم X و Y در کنار هم ویژگی های مردان و دو کروموزوم X ویژگی های زنان را تشکیل می دهد. هر کروموزوم دارای یک بازو کوتاه به نام “p” و یک بازوی طولانی است که با حرف “q” شناسایی می شود. کروموزوم ها به چند گروهی تقسیم می شوند که دارای شماره هستند. به عنوان مثال، “کروموزوم ۳p25” به گروه ۲۵ در بازوی کوتاه (p) کروموزوم ۳ اشاره دارد.
بیماری های ژنتیکی با ترکیبی از ژن های یک مشخصه که بر روی کروموزوم های دریافت شده از پدر و مادر وجود دارند، تعیین می شوند. اختلالات ژنتیکی مغلوب زمانی اتفاق می افتند که یک فرد یک ژن غیر طبیعی را برای دریافت صفاتی مشخص از هر یک از والدین به ارث ببرد. اگر نوزاد یک ژن طبیعی و یک ژن بیماری را دریافت کند، تنها حامل آن بیماری خاص است. اما معمولا نشانه ای از بیماری را بروز نمی دهد.
شانس ابتلای نوزادان
خطر ابتلا نوزاد از دو والد حامل که دارای این ژن های معیوب هستند در هر بارداری ۲۵ درصد است. خطر حامل شدن کودک که یک حامل مانند پدر و مادر دارد، ۵۰ درصد در هر حاملگی است. شانس کودک برای دریافت ژن های نرمال از هر دو والدین و داشتن ژنتیک طبیعی برای این ویژگی های مشخص نیز ۲۵ درصد است. این شانس ها برای مردان و زنان یکسان است. همه افراد دارای ۴-۵ ژن غیر طبیعی هستند. والدینی که بستگان نزدیکشان به این بیماری مبتلا هستند دارای شانس بیشتری نسبت به والدین عادی هستند. وجود یک ژن غیر طبیعی در خانواده باعث افزایش خطر ابتلا به اختلالات ژنتیکی در کودکان می شود.
جمعیت متاثر شده بر اثر این بیماری
کمبود بیوتینیداز یک اختلال نادر است. شکل اولیه آن معمولا در دوره نوزادی شروع می شود. شکل ثانویه آن نیز معمولا در حدود سه ماهگی شروع می شود. نوزادان پسر و دختر شانس برابری در ابتلا به این کمبود دارند.
اختلالات مرتبط با کمبود بیوتینیداز
کمبود هالوکاربوکیلاز سنتتاز (HCSD)
پزشکان ممکن است بین کمبود بیوتینیداز و کمبود هولارکاربیکالاز سنتتاز دچار اشتباه شوند. بسیاری از علائم این دو بیماری مشابه هستند و هر یک به گونه ای به درمان با بیوتین پاسخ می دهد. هر دو بیماری از طریق ژنتیک اتوزوم مغلوب منتقل می شوند. اصطلاح هولارکربوکلساز به فرآیند آنزیمی و شیمیایی اشاره دارد که در آن هر یک از سه اکسیژن اسیدهای آلی موجود در آن دخیل هستند. این سه اسید، اسیدهای پیچیده و متابولیت های طبیعی بدن هستند که به بیوتین به عنوان یک عامل مشترک نیاز دارند. از آنجا که فرآیند شیمیایی مربوط به هر یک از سه اسیدهای آلی یکسان هستند، این اختلال به عنوان “کمبود کربوکسیلای چندگانه” نامگذاری شده است.
کمبود کربوکسیلاز جدا شده
همانطور که در بالا ذکر شد، بیوتین برای متابولیزه شدن سه اسید پیچیده ارگانیک مورد نیاز است. اگر یک جهش در ژن مناسب اتفاق بیفتد، به طوری که واکنش مربوط به یکی از این اسیدهای ارگانیک ناکام بماند، اختلال ناشی از آن به نام “کمبود کربوکسیلاز جدا شده” رخ می دهد. بسیاری از علائم و نشانه های این واکنش ها مشابه مواردی است که بیماران مبتلا به BTD و HCSD از خود نشان می دهند.
روش های تشخیص
تشخیص کمبود بیوتینیداز در نوزادان از طریق غربالگری انجام می شود. تشخیص بالینی این بیماری پس از تولد ممکن است با آزمایش فعالیت بیوتینیداز سرم خون انجام شود. این آزمایش زمانی انجام می شود که علائم و نشانه های BTD واضح تر می شوند. علاوه بر این، ممکن است تشخیص مثبت از طریق بررسی سابقه خانوادگی حاصل شود. انجام آزمایش پیش از زایمان بر روی نمونه مایع رحم برای بررسی فعالیت بیوتینیداز نیز می توانید این بیماری را تشخیص دهد.
درمان های استاندارد کمبود بیوتینیداز
کمبود بیوتینیداز با مصرف بیوتین خوراکی در قالب ویتامین H، کوآنزیم R و یا به عنوان بخشی از ویتامین B کمپلکس درمان می شود. درمان این کمبود باید به محض تشخیص انجام شود. با درمان بیوتین علائم این اختلال ممکن است ناپدید شوند. با این حال، ممکن است بیمار نیاز داشته باشد که تا پایان عمر بیوتین استفاده کند. مشاوره ژنتیکی برای خانواده های دارای یک کودک مبتلا به کمبود کربوکسیلای مکررا توصیه می شود.