کمبود سروتونین ؛ نشانه ها، علل، روش های تشخیص و روش های درمان

سروتونین یک انتقال دهنده قوی در مغز است که مسئولیت برخی از مهمترین عملکردهای بدن را بر عهده دارد. در حالی که احتمالا با نقش این ماده در تنظیم خلق و خوی آشنا هستید، اما باید بدانید که سروتونین بر روی چرخه خواب، اشتها و روند هضم، که از مهمترین فرآیندهای فیزیکی بدن هستند نیز تاثیر می گذارد. تقریبا ۹۵ درصد از سروتونین تراوش شده در بدن در داخل دستگاه گوارش تولید می شود. این ماده کارکرد روده ها را تنظیم می کند. ۵ درصد باقی مانده در مغز تولید شده و سیگنال ها را بین سلول های عصبی در مغز منتقل می کند. کمبود سروتونین زمانی اتفاق می افتد که بدن به اندازه کافی سروتونین نداشته باشد. این کمبود می تواند به دلایل مختلف رخ دهد و با طیف وسیعی از علائم فیزیکی و روانی همراه باشد.

با این حال، مهم است که این نکته را در نظر داشته باشید که نقش سروتونین در این علائم، به ویژه در مشکلات روانی، هنوز به طور کامل درک نشده است. به عنوان مثال، رابطه میان کمبود سروتونین و افسردگی هنوز موضوع بحث در جوامع پزشکی است. به نظر می رسد همه چیز متخصصین تنها بر روی یک چیز به توافق رسیده اند و آن هم این است که عملکرد سروتونین بسیار پیچیده تر از آنچه که قبلا تصور می شد، می باشد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد علائم همراه با کمبود سروتونین و راه های افزایش سطح سروتونین در بدن ادامه این مطلب مجله پیام سلامت را از دست ندهید.

علائم کمبود سروتونین چیست؟

کمبود سروتونین ممکن است باعث ایجاد علائم روانی و جسمی زیر شود.

علائم روانی کمبود سروتونین

تصور می شود که کمبود سروتونین با چندین نشانه روانی زیر همراه است:

اضطراب
حالت افسردگی
رفتار تکانشی
بی خوابی
تحریک پذیری
کاهش عزت نفس
کمبود اشتها
کم شدن قدرت حافظه

علاوه بر این، کاهش سطح سروتونین در بدن با چندین بیماری زوانی زیر ارتباط دارد:

اختلالات اشتها
اختلال وسواس فکری
اختلال هراس
اختلال استرس پس از سانحه
اختلال اضطراب اجتماعی

این نکته را به یاد داشته باشید که پزشکان نقش دقیق سروتونین در ایجاد این علائم و بیماری ها کشف نکرده اند. به نظر می رسد کمبود سروتونین بر روی زنان متفاوت از مردان تاثیر می گذارد.

به عنوان مثال، یک مطالعه که در سال ۲۰۰۷ انجام شد نشان داد که کاهش سطح سروتونین در مغز موجب افسردگی و سایر تغییرات خلقی در زنان می شود. با این حال، شرکت کنندگان مرد، بیشتر مقاوم بوده و تغییری در خلق و خو آن ها گزارش نشد.

یک تحقیق جدید، اخیرا نشان داد که کمبود سروتونین بر روی افرادی که قبلا افسردگی داشته اند نسبت به کسانی که هرگز افسردگی را تجربه نکرده بودند تاثیر متفاوتی دارد. افرادی که افسردگی نداشتند ممکن است بر اثر این کمبود زیاد افسرده نشوند.

علائم فیزیکی کمبود سروتونین

با توجه به نقش این ماده در بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن، کمبود سروتونین ممکن است باعث ایجاد چندین نشانه فیزیکی زیر شود:

گرایش به مصرف کربوهیدرات
افزایش وزن
خستگی
حالت تهوع
مشکلات گوارشی یا مشکلات حرکتی در دستگاه گوارش مانند سندرم روده تحریک پذیر و یبوست

چه چیزی باعث کمبود سروتونین در بدن می شود؟

محققان درباره علل دقیق کمبود سروتونین هنوز مطمئن نیستند. بعضی افراد ممکن است به سادگی دچار این کمبود شوند. اما علل احتمالی کمبود سروتونین در بدن عبارتند از:

کمبود گیرنده های سروتونین
وجود گیرنده های سروتونین که به طور موثر نمی توانند سروتونین را در بدن دریافت کنند
تجزیه سروتونین و عدم جذب به موقع آن
کاهش سطح L-تریپتوفان، ویتامین D، ویتامین B-6 و یا اسید های چرب امگا-۳ که بدن برای تولید سروتونین به آن ها نیاز دارد

علاوه بر این، تجربه زندگی نیز ممکن است بر روی ایجاد این کمبود نقش داشته باشد.

به عنوان مثال، یک مطالعه که در سال ۲۰۰۹ انجام شد نشان داد که شرکت کنندگانی که در دوران کودکی تجربه سوء استفاده را داشته اند، پتانسیل اتصال دهنده های سروتونین در مغزشان نسبت به کسانی که مورد سوء استفاده قرار نگرفته بودند، کمتر است. این بدان معنی است که کسانی که در دوران کودکی مورد آزار قرار گرفته اند، فعالیت های سرتوتینی کمتری دارند.

این کمبود چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص کمبود سروتونین سخت است. زیرا هیچ راهی برای اندازه گیری دقیق میزان این ماده در مغز وجود ندارد و معیارهای تشخیصی خاصی هنوز تعریف نشده است. در حالی که یک آزمایش سنجش سروتونین در خون وجود دارد، اما از این آزمون معمولا برای بررسی تومورهای تولید کننده سروتونین در خارج از مغز استفاده می شود. این نکته را در نظر داشته باشید که سطح سروتونین در خون لزوما منعکس کننده سطح این ماده در مغز شما نیست.

می توانید از آزمایش های ادراری اندازه گیری انتقال دهنده های عصبی در مغز استفاده کنید. تحقیقات تحلیلی در سال ۲۰۱۰ نشان داده اند که این آزمایش ها می توانند به تشخیص کمبود سروتونین در مغز کمک کنند.

مغز شما توسط غشایی به نام سد خونی مغزی (BBB) احاطه شده است. این غشا نیمه نفوذپذیر است. این به این معنی است که برخی از مواد اجازه عبور از این سد را دارند و برخی خیر. سروتونین ماده ای است که نمی تواند از BBB عبور کند. این بدان معناست که سروتونین موجود در مغز، به طور کلی باید در خود مغز تولید شود. بنابراین طبیعی بودن سطح این ماده در خون و ادرار نشان دهنده این نیست که سروتونین در مغز نیز کافی است.

اگر فکر می کنید علائم کمبود سروتونین را دارید، بهتر است علائم خود را چند هفته ثبت کرده و با پزشک متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید.

چگونه این کمبود درمان می شود؟

صرفن ظر از اینکه کمبود سروتونین چیست، چند روش اثبات شده برای افزایش کارکرد سروتونین در مغز و بقیه بخش های بدن وجود دارد.

مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین

مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) داروهای ضد افسردگی هستند که به شما کمک می کنند تا میزان سروتونین در بدن خود را افزایش دهید.

آنها این کار را با مهار بازجذب سروتونین توسط گیرنده های پستسیناپتیک انجام می دهند تا سروتونین بیشتری در دسترس باشد. این موضوع باعث می شود که سروتونین بیشتری در سیناپس و در انتهای نورون ها تولید شده و میزان سروتونین قابل استفاده افزایش یابد.

به عبارت دیگر، SSRI ها سروتونین بیشتری تولید نمی کنند، بلکه به بدن شما کمک می کنند که از این ماده موثرتر استفاده کند. برخی از SSRI های رایج عبارتند از:

سیتالوپرام (Celexa)
اسکلیتوپام (Lexapro)
فلوکستین (Prozac, Sarafem)
سرترالین (Zoloft)
پاروکستین (Paxil)

درمان های طبیعی

همیشه SSRI ها برای درمان کمبود سروتونین موثر نیستند. در برخی موارد این داروها می توانند طیف وسیعی از عوارض جانبی را ایجاد کنند. اگر SSRI ها برای شما گزینه مناسبی نیستند، می توانید از روش های موثر دیگر برای درمان استفاده کنید:

القاء خلق و خوی

در این روش با انجام کاری که دوست دارید یا صحبت کردن درباره چیزهایی که فکر می کنید و شما را شادتر می کنند، می توانید خلق و خوی خود را تقویت کنید. یک منبع مطالعاتی در سال ۲۰۰۷ نشان داد که این کار باعث افزایش سطح سروتونین در مغز می شود.

ورزش کردن

مطالعات متعدد نشان داده اند که فعالیت بدنی، با افزایش تولید و انتشار سروتونین در مغز سطح این ماده را در بدن افزایش می دهد. مؤثرترین ورزش هایی که برای افزایش سروتونین موقر هستند ورزش های هوازی مانند راه رفتن، دویدن یا شنا کردن است.

رژیم غذایی

مصرف بیشتر غذاهایی که حاوی مواد مغذی هستند، تولید سروتونین را افزایش می دهد. این مواد مغذی عبارتند از:

تریپتوفان
ویتامین D
ویتامین B
اسیدهای چرب امگا ۳

نور

مطالعات متعددی در این زمینه نشان داده اند که قرار گرفتن در معرض نور (نور خورشید یا منابع مصنوعی) ممکن است سطح سروتونین در مغز را افزایش دهد. این مطالعات همچنین نشان داده اند که وقتی رژیم غذایی کم تریپتوفان را دنبال می کنید سطح سرتونیین مغز کاهش می یابد. با این حال، تحقیقی در حال انجام است تا تعیین کند که مواد غذایی حاوی تریپتوفان چقدر می توانند سطح سروتونین در مغز را تغییر دهند.

مواد غذایی مفید برای افزایش سروتونین

تخم مرغ

طبق یافته های تحقیقات اخیر، پروتئین موجود در تخم مرغ می تواند میزان سروتونی خون را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. زرده تخم مرغ حاوی تریپتوفان و تیروزین، کولین، بیوتین، اسیدهای چرب امگا ۳، و سایر مواد مغذی مهمی است که در سلامت بدن نقش دارند.

پنیر

پنیر منبع دیگری برای تامین تریپتوفان است.

آناناس

به گفته برخی تحقیقات، آناناس منبع برملائین می باشد. برملائین پروتئینی است که می تواند عوارض جانبی شیمی درمانی را کاهش دهد و سرفه را سرکوب کند.

توفو

محصولات تهیه شده از سویا منابع غنی از تریپتوفان هستند. شما می توانید به جای گوشت از توفو در غذاها استفاده کنید. توفو منبع عالی برای تامین تریپتوفان مورد نیاز گیاهخواران و وگان ها است. توفو حاوی مقداری کلسیم است که باعث افزایش کلسیم در بدن می شود.

ماهی سالمون

ماهی سالمون نیز حاوی تریپتوفان است. از دیگر خواص این ماده می توان به موارد زیر اشاره کرد:

متعادل کردن کلسترول
کاهش فشار خون
تامین اسیدهای چرب امگا ۳

آجیل و دانه ها

تمام دانه ها و مغزها حاوی تریپتوفان هستند. مطالعات نشان داده اند که مصرف چند عدد مغز در روز می تواند خطر ابتلا به سرطان، بیماری های قلبی و مشکلات تنفسی را کاهش دهد. آجیل و دانه ها همچنین منبع خوبی از فیبر، ویتامین ها و آنتی اکسیدان ها هستند.

بوقلمون

گوشت بوقلمون یکی از محدود محصولات حیوانی است که حاوی تریپتوفان می باشد.

سروتونین و رژیم غذایی

حال سوال اینجاست که آیا مواد غذایی می توانند بر روی میزان تریپتوفان و سطح سروتونین در بدن تاثیر بگذارند؟

سروتونین در هیچ ماده غذایی وجود ندارد اما تریپتوفان در غذاهای خاصی مانند موارد بالا یافت می شود. مواد پروتئینی و غنی از آهن، ریبوفلاوین و ویتامین B-6، معمولا دارای مقدار زیادی از این اسید آمینه هستند. سنتز تریپتوفان به طور خودبه خودی سروتونین را افزایش نخواهد داد، اما ممکن است در این سیستم تقلبی به نام کربوهیدرات ایجاد کند.

مصرف کربوهیدرات باعث می شود که بدن انسولین بیشتری تولید کند. انسولین باعث جذب اسید آمینه و تریدوپان در خون می شود. اگر مواد غذایی حاوی تریپتوفان را با کربوهیدرات استفاده کنید، ممکن است با افزایش سروتونین مواجه شوید.

تریپتوفانی که در مواد غذایی یافت می شود، باید با سایر آمینو اسید ها جذب شود تا بتواند روی مغز تاثیر بگذارد. بنابراین بعید است که مصرف زیاد این ماده بر روی میزان سروتونین تأثیر بگذارد. اما مکمل های تریپتوفان که دارای تریپتوفان خالص هستند، تأثیر بیشتری بر روی سطح سروتونین دارند.