بر اساس تحقیقات اخیر، از هر ۴ نفر بزرگسال در ایالات متحده ۱ نفر از کمبود ویتامین B12 رنج می برد. لقب این ویتامین، ویتامین انرژی است و کمبود آن می تواند آرایه ای از مشکلات بهداشتی، از جمله برخی از بیماری های به طور بالقوه جدی باشد. با وجود اینکه یک ویتامین محلول در آب، مانند ویتامین B12 می تواند در کبد، کلیه ها و دیگر بافت های بدن ذخیره شود، به طوری که کسری آن ممکن است تا سال ها از نظر دور بماند. این جایی است که دقیقا خطر در آن نهفته است. در واقع زمانی که شرایط کمبود شتخیص داده نشود، ممکن است برخی از آسیب که غیر قابل برگشت در حال وقوع باشد.
ویتامین B12 برای عملکرد عصبی، گوارشی، سیستم عروقی و سیستم تولید مثل مهم است. تنظیم تولید هورمون، پشتیبانی از سیستم ایمنی سالم، ایجاد سلول های قرمز خون و DNA از دیگر وظایف این ویتامین در بدن است. توانایی های شناختی و ثبات خلق و خوی نیز به وجود این ویتامین در بدن ارتباط دارد. بنابراین با وجود این همه کارکرد و وظیفه، حتما شما هم معتقدید که باید علائم هشدار دهنده کمبود ویتامین B12 مطلع بوده و در صورت کمبود، با روش های مختلف به درمان پرداخت.
بنابراین اگر در پی یافتن علائم هشدار دهنده کمبود ویتامین B12 و روش های افزایش میزان این ویتامین در بدن هستید، ادامه این مطلب مجله پیام سلامت را دنبال کنید.
علل کمبود ویتامین B12
کمبود B12 همیشه به دلیل این نیست که شما از این ویتامین به اندازه کافی استفاده نمی کنید. گاهی اوقات، ممکن است بدنتان قادر به جذب این ویتامین نباشد. ویتامین B12 عمدتا در محصولات حیوانی وجود دارد. بنابراین افرادی که گیاه خوار هستند، در معرض خطر ابتلا به کمبود آن قرار دارند. بنابراین اولین مقصر در کمبود ویتامین B12، رژیم غذاییتان است. اگر گیاهخوار یا وگان هستید، باید از گیاهانی استفاده کنید که میزان ویتامین B12 در آن ها زیاد است.
رژیم غذایی فاقد ویتامین B12
منابع غذایی اصلی B12 گوشت، ماهی، محصولات لبنی و تخم مرغ می باشند. بنابراین با داشتن رژیم غذایی متعادل که از همه گروه هایی غذایی در آن وجود داشته باشد، می تواند تضمین کند که بدنتان به اندازه کافی از این ویتامین به طور طبیعی دریافت می کند. اگر این اتفاق نمی افتد، احتمالا دچار کم خونی می شوید. کم خونی به معنی کوچک شدن یا کم شدن سلول های قرمز خون است. این سلول ها در بدن وظیفه حمل اکسیژن را به عهده دارند و انرژی کافی ناشی از سوخت و ساز بدن را که برای کارکردهای مختلف لازم است، به بخش های مختلف بدن می رساند. البته کم خونی از فقر آهن نیز ممکن است ایجاد شود.
اختلال جذب
اگر بدنتان به اندازه کافی ویتامین B12 جذب نمی کند، دلیلش می تواند هر چیزی از جمله وجود مشکل در معده یا بیماری خود کار ایمنی بدن باشد. اگر سنتان بالای ۵۰ سال باشد، احتمال کمبود ویتامین B12 بیشتر می شود. هم زمان با بالا رفتن سن، به دلیل کم شدن اسید معده، امکان اختلال در جذب وجود دارد. ضمن این که اگر از بیماری های زیر نیز رنج می برید ممکن است در جذب مواد مغذی از غذاها دچار مشکل شوید:
- زخم دستگاه گوارش
- بیماری کرون
- بیماری سلیاک
- گاستریت
- برداشتن بخش از روده با عمل جراحی
- عمل های جراحی به منظور کاهش وزن
گاهی اوقات داروهای مورد استفاده برای افراد دیابتی نیز اختلال جذب ایجاد می کنند. مصرف برخی داروها از جمله داروهای ضد زخم معده، آنتی اسیدها و متفورمین می توانند توانایی بدن را برای جذب ویتامین B12 تحت تاثیر قرار دهند. یک علت بسیار شایع کمبود ویتامین B12 کم خونی خطرناک است. این بیماری خود ایمنی است که با فقدان یک پروتئین که به عنوان فاکتور داخلی برای جذب ویتامین B12 مورد نیاز است، ایجاد می شود.
دلایل دیگر عبارتند از:
- افراط در مصرف قهوه (مصرف بیش از چهار فنجان قهوه در روز، ویتامین B12 بدن را کاهش می دهد)
- عفونت های باکتریایی
- قرار گرفتن در معرض اکسید نیتروژن AKA
علائم کمبود ویتامین B12
نشانه های این کمبود اغلب بسیار خاص نیست. بنابراین کمبود ویتامین B12 می تواند یک دوره زمانی طولانی و بدون علامت، در بدن حضور داشته باشد. گاهی نیز به راحتی با دیگر بیماری ها اشتباه گرفته می شود. برای اندازه گیری دقیق این ویتامین در بدن به آزمایش خود نیاز است. اگر در خونتان کمتر از ۱۵۰ پیکومول در هر لیتر (pmol/L) ویتامین B12 وجود داشته باشد یعنی با کمبود غلظت آن مواجه هستید. اگر میزان این ویتامین در بدنتان بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ پیکومول در هر لیتر باشد، باید سرم MMA (متیل مالونیک اسید) نیز بررسی شود. ضمن این که در این شرایط نیاز به آزمایشات بیشتر می باشد.
شایع ترین علائم کمبود این ویتامین در بدن عبارتند از:
- خستگی و کمبود انرژی
- تنگی نفس
- سردرد
- مشکلات شناختی، مانند کاهش حافظه و مشکل در تمرکز کردن
- رنگ پریدگی یا زردی (یرقان) پوست
- کاهش وزن و درد معده
- ایجاد احساسات عجیب در اندام ها (سوزن سوزن شدن و افزایش حساسیت)
- ضعف عضلانی
- نوسانات خلقی
- خشکی دهان
- زنگ زدن گوش (وزوز گوش)
- مشکلات خواب (B12 برای تولید ملاتونین که به عنوان “هورمون خواب” شناخته می شود، لازم است)
در موارد شدید کمبود ویتامین B12 می تواند به افسردگی، جنون یا زوال عقل منجر شود. در این حالت علائم به تدریج توسعه یافته و در طول زمان تشدید می شود. از آنجا که ویتامین B12 در بسیاری از کارکردهای بدن درگیر است، فقدان آن می تواند به بیماری های متعدد کشنده ای منجر شود. کاهش در سطح ویتامین B12 به بیماری هایی از جمله سرطان، سکته مغزی و نقص مادرزادی قلبی عروقی مرتبط است.
چگونگی جلوگیری و درمان کمبود ویتامین B12
بدن ما باید روزانه ۲٫۴ میکروگرم ویتامین B12 دریافت کند. همانطور که قبلا اشاره شد، ساده ترین راه برای جلوگیری از کمبود ویتامین B12، مصرف مواد غذایی مناسب است. گوشت های مختلف، مواد غذایی دریایی، شیر و تخم مرغ حاوی این ویتامین می باشند. اگر عادت به خوردن گوشت و غذاهای دریایی ندارید، حتما به رژیم غذایی خود این مواد را اضافه کنید.
گیاهخواران باید به اندازه کافی از این ویتامین دریافت کنند. گزینه های غیر حیوانی حاوی ویتامین B12 محصولات غذایی غنی شده با این ویتامین از جمله شیر بادام و غلات و حبوبات، و برخی از نان ها می باشد. از آن جا که خوردن غلات می تواند قند خون را بالا ببرد، پیشنهاد می شود که به جای آن از جو و بلغور جو دوسر استفاده شود. تمپه (یکی از ۱۰ غذاهای تخمیری محبوب در سطح جهان)، میسو و جلبک دریایی نیز شامل ویتامین B12 می باشند.
یک غذای فوق العاده حاوی پروتئین بالا و ویتامین B12، اسپیرولینا است. اسپیرولینا دارای ارزش تغذیه ای بسیار بالایی است و شامل ۶۰٪ پروتئین می باشد. به همین دلیل مصرف آن به گیاه خواران بسیار توصیه می شود. اسپیرولینا یک منبع غنی از مواد مغذی و آنتی اکسیدان ها، مانند بتا کاروتن، سلنیوم، روی، آهن و ویتامین های C، E و B کمپلکس است. خوردن جلبک دریایی به طور کلی دارای فواید زیادی است.
اگر به اندازه کافی از ویتامین B12 از طریق تغذیه دریافت نمی کنید، باید طبق نظر پزشک مکمل B12 و مولتی ویتامین حاوی این ویتامین را مصرف کنید. در موارد شدید، ممکن است نیاز به تزریق ویتامین B12 باشد. این مورد برای افراد مبتلا به کم خونی خطرناک توصیه می شود.
برای جلوگیری از آسیب دائمی عصبی، تشخیص و درمان این بیماری در مراحل اولیه بسیار مهم است. این نکته زمانی که در یکی از گروه های در معرض خطر قرار دارید، اهمیت بیشتری دارد. این گروه ها عبارتند از:
- افرادی که بیش از ۵۰ سال سن دارند.
- کسانی که وگان یا گیاه خوار هستند.
- کسانی که برای کاهش وزن تحت عمل جراحی قرار گرفته اند.
- افرادی که از متفورمین استفاده می کنند.
اگر مشکوک به کمبود ویتامین B12 هستید، با متخصص تغذیه مشورت کنید. او می تواند به شما کمک کند که با تغییر در رژیم غذایی و یا مصرف مکمل، بیماری خود را درمان کنید. ویتامین B12 یکی از ۵ ماده مغذی ضروری در رژیم غذایی شماست. بنابراین کمبود آن را جدی بگیرید.