کمبود کلسیم یا بیماری هیپوکلسمی چیست و چه علائمی دارد؟

کلسیم یک ماده معدنی حیاتی است. بدن شما از آن برای ایجاد ثبات در فشار خون، ساختن استخوان های و تقویت دندان ها استفاده می کند. هنگامی که شما به اندازه کافی کلسیم نمی خورید، خطر ابتلا به بیماری هایی مانند پوکی استخوان و بیماری کمبود کلسیم (هیپو کلسیم) را افزایش می دهید. بنابراین برای به دور بودن از عوارض کمبود کلسیم باید مقدار توصیه شده آن را از طریق غذاها، مکمل ها و ویتامین ها دریافت کنید.

چه چیزی باعث بیماری کمبود کلسیم یا هیپوکلسمی می شود؟

روند طبیعی پیری می تواند بیماری کمبود کلسیم ایجاد کند. میزان زیادی از کلسیم بدن در استخوان های شما ذخیره می شود. با افزایش سن، استخوان های شما شروع به نازک شدن کرده و تراکمشان کم می شود. این امر موجب افزایش نیاز کلسیم روزانه خواهد شد. در این حالت اگر کلسیم دریافتی بدن افزایش نیابد کمبود کلسیم منجر به هیپوکلسمی می شود.

بر اساس اعلام موسسه ملی بهداشت (NIH)، میزان توصیه شده کلسیم مصرفی برای کودکان و نوجوانان به شرح زیر است:

گروه سنی میزان مصرف روزانه مجاز توصیه شده (RDA)
نوجوانان ۹ تا ۱۸ سال ۱۳۰۰ میلی گرم
کودکان ۴ تا ۸ سال ۱۰۰۰ میلی گرم
کودکان ۱ تا ۳ سال ۷۰۰ میلی گرم
نوزادان ۷ تا ۱۲ ماه ۲۶۰ میلی گرم
نوزادان ۰ تا ۶ ماه ۲۰۰ میلی گرم

با توجه به دستورالعمل های غذایی دولت ایالات متحده، نیاز به کلسیم برای بزرگسالان عبارت است از:

گروه سنی میزان مصرف روزانه مجاز توصیه شده (RDA)
زنان ۷۱ سال به بالا ۱۲۰۰ میلی گرم
زنان ۵۱ تا ۷۰ سال ۱۲۰۰ میلی گرم
زنان ۳۱ تا ۵۰ سال ۱۰۰۰ میلی گرم
زنان ۱۹ تا ۳۰ سال ۱۰۰۰ میلی گرم
مردان ۷۱ سال به بالا ۱۲۰۰ میلی گرم
مردان ۵۱ تا ۷۰ سال ۱۰۰۰ میلی گرم
کردان ۳۱ تا ۵۰ سال ۱۰۰۰ میلی گرم
مردان ۱۹ تا ۳۰ سال ۱۰۰۰ میلی گرم

همان طور که مشاهده می کنید، زنان تا سن ۵۰ سالگی دقیقا مانند مردان نیاز به کلسیم دارند اما با شروع دوران یائسگی نیاز آن ها به این ماده بیشتر می شود. زنان در این سن برای کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان و بیماری کمبود کلسیم باید میزان مصرف این ماده معدنی را افزایش دهند. کاهش هورمون استروژن در دوران یائسگی باعث می شود استخوان زنان سریعتر نازک شود.

اختلال هورمونی هیپرپاراتیروئیدیسم نیز ممکن است به بیماری کمبود کلسیم منجر شود. بدن افراد مبتلا به این بیماری هورمون پاراتیروئید را به اندازه کافی تولید نمی کند. این هورمون سطح کلسیم در خون را کنترل می کند.

سایر علل بیماری کمبود کلسیم عبارتند از سوء تغذیه و سوء جذب مواد. سوء جذب زمانی اتفاق می افتد که بدن نمی تواند  ویتامین ها و مواد معدنی که در غذایی خورده شده وجود دارد را، جذب کند. اما علل دیگر کمبود کلسیم در بدن عبارتند از:

  • سطوح پایین ویتامین D، که باعث می شود جذب کلسیم سخت شود.
  • پتاسیم زیاد که می تواند کلسیم را در بدن بسوزاند.
  • داروها، مانند کسانی که برای جایگزین هورمون تیروئید، قرص مصرف می کنند.

اگر شما دوز مناسبی از کلسیم را به صورت روزانه مصرف نکنید، ممکن است یک شبه به این بیماری مبتلا شوید زیرا بدن معمولا کلسیم را به سرعت مصرف می کند. گیاهخواران در خطری بیشتری برای ابتلا به کمبود کلسیم هستند. زیرا این افراد محصولات لبنی که سرشار از کلسیم هستند را مصرف نمی کنند. کمبود کلسیم علائم کوتاه مدت تولید نمی کند چرا که بدن مقداری کلسیم را در استخوان ها ذخیره می کند. اما این عارضه در بلند مدت می تواند منجر به مشکلات جدی شود.

علائم بیماری کمبود کلسیم چیست؟

اگر در مراحل اولیه کمبود کلسیم باشید ممکن است علائمی نداشته باشید. اما با پیشرفت بیماری، علائم نیز شدیدتر شده و خود را بیشتر نشان می دهند. علائم شدید بیماری کمبود کلسیم عبارتند از:

  • سردرگمی و یا از دست دادن حافظه
  • اسپاسم های عضلانی
  • بی حسی و سوزن سوزن شدن در دست ها، پاها و صورت
  • افسردگی
  • توهم
  • گرفتگی عضلانی
  • ناخن های ضعیف و شکننده
  • شکستن آسان استخوان ها

کمبود کلسیم می توانید تمام قسمت های بدن را تحت تاثیر قرار دهد، در نتیجه ناخن های ضعیف شده، رشد مو آهسته تر می شود، موها شکننده و پوست نیز نازک می شود.

کلسیم همچنین نقش مهمی در انتقال دهنده عصبی و انقباض عضلات ایفا می کند. بنابراین، کمبود کلسیم می تواند در افراد سالم ایجاد تشنج کند.

اگر علائم عصبی مانند از دست دادن حافظه، بی حسی و سوزن سوزن شدن، توهم، یا تشنج در شما شروع شده است حتما در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

کمبود کلسیم یا بیماری هیپوکلسمی چیست و چه علائمی دارد؟
کمبود کلسیم یا بیماری هیپوکلسمی چیست و چه علائمی دارد؟

تشخیص کمبود کلسیم

همان طور که گفته شد اگر نشانه های بیماری کمبود کلسیم را دارید با پزشک خود مشورت کنید. پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی کرده و از شما سوالاتی در زمینه سابقه خانوادگی کمبود کلسیم و پوکی استخوان خواهد پرسید. اگر با این معاینات اولیه به کمبود کلسیم مشکوک شود، انجام آزمایش خون می تواند این فرضیه را رد و یا تایید کند.

سطح کلسیم نرمال برای بزرگسالان در نتایج ازمایش خون می تواند بین ۸٫۸ الی ۱۰٫۴ میلی گرم در هر دسی لیتر  باشد. اگر سطح کلسیم در بدن شما کمتر از ۸٫۸ میلی گرم در هر دسی لیتر باشد، شما ممکن است در معرض خطر بیماری کمبود کلسیم باشید. کودکان و نوجوانان به طور معمول باید سطح کلسیم خونشان بالاتر از بزرگسالان باشد.

هیپوکلسمی نوزادان

هیپوکلسمی نوزادان بعد از تولد رخ می دهد. اغلب هیپوکلسمی ها در نوزادان در طی دو روز اول پس از تولد اتفاق می افتد. اما در برخی از موارد نیز ممکن است، هیپوکلسمی سه روز پس از تولد و یا بعد از آن ایجاد شود. عوامل خطر برای ابتلای نوزادان به کمبود کلسیم، کم بودن وزن هنگام تولد و دیابت مادر است. هیپوکلسمی اغلب با نوشیدن شیر گاو و یا شیر خشک هایی که بیش از حد فسفات دارند، ایجاد می شود.

علائم هیپوکلسمی نوزادان عبارتند از:

تشخیص کمبود کلسیم در نوزادان با آزمایش خونی که در آن سطح کل کلسیم و یا سطح کلسیم یونیزه اندازه گیری می شود، انجام خواهد شد. سطح قند نوزاد نیز به منظور بررسی ابتلا به هیپوگلیسمی آزمایش می شود. درمان این بیماری در نوزادان معمولا ابتدا شامل تزریق کلسیم گلوکونات داخل وریدی است که پس از چند روز به مکمل های خوراکی کلسیم تبدیل می شود.

بیماری کمبود کلسیم چگونه درمان می شود؟

درمان کمبود کلسیم بسیار ساده است. پزشکان برای درمان معمولا کلسیم بیشتری به رژیم غذایی اضافه خواهند کرد. اما دقت کنید که استفاده از این مکمل ها باید تحت نظر پزشک تجویز شود زیرا در صورت استفاده از دوز زیاد این دارو ممکن است عوارض جدی مانند سنگ کلیه ایجاد شود. حتی برخی معتقدند که مصرف بیش از حد کلسیم، می تواند کشنده باشد.

مکمل های کلسیمی که معمولا توصیه می شود عبارتند از:

  • کربنات کلسیم که علاوه بر ارزان بودن عنصر کلسیم زیادی دارد.
  • سیترات کلسیم که به راحتی جذب می شود.
  • فسفات کلسیم که هم به راحتی جذب می شود و هم یبوست ایجاد نمی کند.

مکمل های کلسیم در فرم های مایع، قرص و جویدنی در دسترس هستند. این مهم است که توجه داشته باشید که برخی از داروها می تواند با مصرف مکمل های کلسیم تداخل داشته باشند. این داروها عبارتند از:

  • داروی فشار خون بتا بلوکرها مانند آتنولول، که ممکن است مقدار آلومینیوم جذب شده در خون را افزایش دهند.
  • داروهای کاهش کلسترول و اسید صفراوی مانند colestipol، که از دست دادن کلسیم را در ادرار افزایش می دهند.
  • داروهای استروژن، که می توانند به افزایش سطح کلسیم خون کمک کنند.

گاهی اوقات تغییر در رژیم غذایی و استفاده از مکمل ها برای درمان کمبود کلسیم کافی نیست. در این مورد، دکتر شما ممکن است میزان کلسیم را با دادن داروهای تزریقی کلسیم به طور منظم، افزایش دهد.

عوارض احتمالی بیماری کمبود کلسیم چیست؟

عوارض ناشی از بیماری کمبود کلسیم عبارتند از

  • آسیب به چشم
  • ضربان قلب غیر طبیعی
  • پوکی استخوان

عوارض ناشی از پوکی استخوان عبارتند از:

  • ناتوانی
  • شکستگی ستون فقرات یا دیگر شکستگی های استخوان
  • اختلال در راه رفتن

اگر بیماری کمبود کلسیم درمان نشود در نهایت می تواند کشنده باشد.

چگونه می توانیم از این بیماری جلوگیری کنیم؟

شما می توانید با گنجاندن کلسیم در رژیم غذایی روزانه خود از این بیماری جلوگیری کنید. آگاه باشید که غذاهای سرشار از کلسیم، مانند محصولات لبنی، می توانند حاوی چربی های اشباع شده و چربی ترانس باشند. در مواقع خرید محصولات لبنی، برای کاهش خطر ابتلا به کلسترول بالا و بیماری های قلبی، گزینه های کم چرب یا بدون چربی را انتخاب کنید.

شما می توانید یک چهارم تا یک سوم از میزان مصرف روزانه مجاز توصیه شده (RDA) خود را از کلسیم موجود در برخی از شیرهای و ماست به دست آورید. سایر غذاهای غنی از کلسیم عبارتند از:

نام غذا اندازه تقریبی هر وعده مقدار کلسیم در هر وعده
ماهی ساردین ۱۰۵ گرم ۳۵۱ میلی گرم
ماهی سالمون ۱۰۰ گرم ۱۸۳ میلی گرم
توفو یک سوم فنجان ۴۳۴ میلی گرم
لوبیا سفید یک فنجان ۱۶۱ میلی گرم
خربزه یک فنجان ۲۶۸ میلی گرم
کلم بروکلی پخته شده یک فنجان ۶۲ میلی گرم
انجیر خشک ۵ عدد ۶۸ میلی گرم
آب پرتقال یک فنجان ۳۶۴ میلی گرم
نان گندم یک کف دست ۳۶ میلی گرم

علاوه بر عوارضی که کمبود کلسیم برای بدن دارد، افزایش سطح این ماده نیز می تواند خطرناک باشد به همین دلیل توصیه می شود میزان مصرف روزانه این ماده از استاندارد زیر بیشتر نشود:

  • ۲۰۰۰ میلی گرم در روز برای مردان و زنان ۵۱ سال به بالا
  • ۲۵۰۰ میلی گرم در روز برای مردان و زنان ۱۹ تا ۵۰ سال

شاید سوال شما این باشد که استفاده از مکمل مولتی ویتامین می تواند نیاز ما به کلسیم را برآوده کند؟ پاسخ اینجاست که مولتی ویتامین ها به تنهای کلسیم مورد نیازتان را تامین نمی کنند. پس اگر باردار هستید و یا در شرایط اضطراری دیگر قرار دارید، حتما با پزشک خود در مورد تجویز مکمل کلسیم مشورت کنید.

ویتامین D

مصرف ویتامین D نیز در درمان این بیماری مهم است، زیرا این ویتامین نرخ کلسیمی که در خون جذب می شود را افزایش می دهد. همانطور که می دانید این ویتامین توسط نور خورشید تولید شده و مواد غذایی کمی حاوی آن هستند این مواد عبارتند از:

  • ماهی های چرب مثل سالمون و تن
  • آب پرتقال غنی شده
  • شیر غنی شده
  • قارچ پورتوبلو
  • تخم مرغ

همانطور که محصولات لبنی سرشار از کلسیم، ممکن است حاوی چربی های مضر باشند، محصولات غنی شده با ویتامین D نیز می توانند پر چرب باشند. پس در زمان خرید مواد غذایی به این نکته توجه کنید.

تغییر در شیوه زندگی

علاوه بر حفظ سطح استاندارد کلسیم در بدن و مصرف ویتامین D، انجام برخی تغییرات در شیوه زندگی نیز می تواند برای سلامت استخوان هایتان مفید باشد. این تغییرات عبارتند از:

  • وزن سالم
  • ورزش منظم
  • محدود کردن مصرف دخانیات و الکل