بیماری کواشیورکور شایع ترین و گسترده ترین اختلال تغذیه ای در کشورهای در حال توسعه و توسعه نیافته است. این نوع از سوء تغذیه ناشی از عدم دریافت پروتئین کافی در رژیم غذایی است. تمام سلول های بدن شما حاوی پروتئین است. برای تولید و احیای سلول های جدید بدن نیاز به پروتئین دارد. بدن سالم این سلول ها را به طور مداوم بازسازی می کند. پروتئین برای رشد بدن در دوران کودکی و حاملگی نیز مهم است.
غذاهای حاوی پروتئین عبارتند از:
- گوشت
- شیر
- پنیر
- ماهی
- تخم مرغ
- سویا
- لوبیا
- آجیل
- برخی از انواع دانه ها مانند کوینو
این بیماری به ندرت در ایالات متحده رخ می دهد. کودکان مبتلا به بیماری کواشیورکور ممکن است رشد و نمو طبیعی نداشته باشند. این بیماری بسیار جدی است و اگر در زمان مناسب درمان نشود، می تواند حتی کشنده باشد.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد علل، نشانه ها، روش های تشخیص، درمان و پیشگیری از بیماری کواشیورکور صحبت می کنیم.
بیماری کواشیورکور
بیماری کواشیورکور که به نام سوء تغذیه پروتئین نیز شناخته می شود بیماری ناشی از کمبود پروتئین شدید در بدن است. این بیماری اغلب در کشورهای در حال توسعه که رژیم غذایی مردم در آن جا اغلب از نشاسته زیاد و پروتئین کم تشکیل شده است، شیوع دارد. کواشیورکور در کودکانی که تازه به غذا افتاده اند و از شیر مادر گرفته شده اند اما به دلیل رعایت رژیم غذایی پر از نشاسته دچار کمبود پروتین شده اند دیده می شود.
این وضعیت برای اولین بار در سال ۱۹۳۲ توصیف شد. اصطلاح kwashiorkor در گویش آفریقایی به معنای “کودک از شیر گرفته شده” است. در این گویش به کودکی که به دلیل تولد فرزند دیگر از مصرف شیر مادر محروم شده است، کودک از شیر گرفته شده یا همان کواشیورکور گفته می شود.
در گویش دیگر به این بیماری “پسر قرمز” نیز می گویند. اصطلاح دومی ناشی از تغییر رنگ مو به رنگ قرمز و نارنجی است. این نشانه مشخصه این بیماری است. سایر علائم همراه با بیماری کواشیورکور عبارتند از:
- خشکی پوست
- بثورات پوستی
- سرگیجه و ادم
- ضعف
- تحریک پذیری عصبی
- کم خونی
- اختلالات گوارشی مانند اسهال
- نفوذ چربی در کبد
چه چیزی باعث ایجاد بیماری کواشیورکور می شود؟
بیماری کواشیورکور معمولا ناشی از عدم مصرف پروتئین کافی به وجود می آید. این بیماری بیشتر در کشورهایی است که عرضه مواد غذایی در آن جا محدود است و یا در مناطقی که مشکل بی سوادی رواج دارد شایع است. این بیماری بیشتر در کودکان و نوزادانی که در آفریقا و آمریکای مرکزی زندگی می کنند یافت می شود. بیماری کواشیورکور به ویژه در کشورهای در حال توسعه که در حال تجربه موارد زیر هستند رایج است:
- قحطی
- نا آرامی های سیاسی
- بلایای طبیعی مانند زمین لرزه، رانش زمین، طوفان و سیل
این موارد همه حوادثی هستند که می توانند منجر به کمبود عرضه مواد غذایی در کشورها شوند.
بیماری کواشیورکور در ایالات متحده به ندرت اتفاق می افتد. زیرا اکثر مردم قادر به تهیه پروتئین کافی برای بدنشان هستند. طبق گفته متخصصان موسسه ملی بهداشت (NIH) در آمریکا، بیشتر موارد وقوع بیماری کواشیورکور در ایالات متحده مربوط به سوء استفاده یا غفلت از کودکان است.
علائم بیماری کواشیورکور
علائم بیماری کواشیورکور عبارتند از:
- تغییر رنگ پوست و مو (پوست و مو رنگ قرمز مایل به نارنجی پیدا می کنند)
- خستگی
- اسهال
- کاهش توده عضلانی
- عدم رشد یا عدم افزایش وزن
- ادم (تورم)
- آسیب دیدگی سیستم ایمنی که می تواند منجر به عفونت های مکرر و شدید شود
- تحریک پذیری
- بثورات پوستی که منجر به پوسته پوسته شدن پوست می شود
- بزرگ شدن شکم
- شوکه شدن
روش های تشخیص این بیماری کدامند؟
اگر کودک یا نوزاد مبتلا به این بیماری داشته باشید، ممکن است اولین نشانه در او تورم و ادم کبد باشد. پزشک ممکن است آزمایش هایی را برای اندازه گیری سطح پروتئین و قند موجود در خون بیمار تجویز کند. این آزمایش ها معمولا بر روی یک نمونه خون یا ادرار انجام می شوند.
سایر آزمایش هایی که ممکن است بر روی خون و یا ادرار انجام شوند تا نشانه های سوء تغذیه و کمبود پروتئین مانند تجزیه عضله، ارزیابی عملکرد کلیه، سلامت کلی بدن و رشد اندازه گیری شوند عبارتند از:
- آزمایش گاز خون شریانی
- نیتروژن اوره خون (BUN)
- سطح کراتینین خون
- سطح پتاسیم خون
- آزمایش ادرار
- شمارش کامل خون (CBC)
بیماری کواشیورکور چگونه درمان می شود؟
این بیماری را می توان با خوردن پروتئین بیشتر و کالری بیشتر، به ویژه اگر درمان در اوایل بیماری آغاز شده باشد، کنترل کرد.
در طرح درمانی اولیه، ابتدا کالری بیشتری به صورت کربوهیدرات ها، قندها و چربی ها به بیمار داده می شود. هنگامی که این کالری انرژی فراهم می کند، غذاهای حاوی پروتئین به رژیم غذایی بیمار اضافه می شود. غذاها باید کم کم به بدن معرفی شوند و کالری باید به آرامی افزایش پیدا کند. زیرا قطعا مدت طولانی است که غذا به بدن بیمار نرسیده است و بدن او ممکن است نیاز به تنظیم مصرف غذا داشته باشد.
در کنار این درمان ها پزشک ممکن است مکمل های حاوی ویتامین و مواد معدنی را توصیه کند.
عوارض ناشی از بیماری کواشیورکور چیست؟
حتی با انجام درمان، کودکان دارای این بیماری ممکن است هرگز به رشد کامل یک کودک عادی و توان بالقوه ای که در صورت عدم ابتلا به این بیماری داشتند، نرسند. اگر درمان خیلی دیر آغاز شده باشد، ممکن است کودک مبتلا به مشکلات جسمی و روحی دائمی شود.
اگر این بیماری به طور کلی درمان نشود، می تواند به کما، شوک یا حتی مرگ منجر شود.
چشم انداز بیماران: چه چیزی پس از درمان این بیماری در انتظار بیمار است؟
چشم انداز دراز مدت بیماران مبتلا به این اختلال بستگی به این دارد که بیماریشان چگونه درمان شده و طرح درمان چه زمانی شروع شده باشد.
درمانی که در مراحل اولیه بیماری کواشیورکور آغاز می شود، به طور کلی باعث بهبودی کامل بیمار می شود. با این حال، گاهی ممکن است بیمار هرگز به رشد نهایی مورد انتظار با سنش نرسد. اگر درمان به تاخیر بیافتد، وضعیت بیمار بعد از درمان کم کم بهتر می شود اما اختلالات ذهنی و فیزیکی ایجاد شده بر اثر این بیماری ممکن است دائمی باشند. اگر درمان خیلی دیر شروع شود بیماری ممکن است حتی کشنده باشد.
پیشگیری از این بیماری با مصرف مقدار مناسب پروتئین
با اطمینان از مصرف کالری کافی و مصرف غذاهایی غنی از پروتئین، می توان از این بیماری جلوگیری کرد. محققان مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها آمریکا (CDC) معتقدند که باید ۱۰ تا ۳۵ درصد کالری روزانه یک فرد از پروتئین (CDC) تامین شود.