کیست تخمدان می تواند ساده یا پیچیده باشد. کیست ها پیچیده تخمدان آن هایی هستند که حاوی خون یا مواد جامد می باشند. کیست ساده نسبتا شایع است و معمولا به صورت خود به خود از بین می روند. کیست های پیچیده بیشتر به درمان نیاز دارند. بیشتر کیست های تخمدان خوش خیم هستند. این به این معنی است که غیر سرطانی هستند. در این مقاله مجله پیام سلامت، ما نگاهی دقیقی به کیست کمپلکس تخمدان و نکاتی پیرامون آن از جمله علل، علائم و درمان هایش خواهیم انداخت.
کیست کمپلکس تخمدان چیست؟
کیست های تخمدان کیسه های کوچکی هستند که در تخمدان وجود دارند. کیست های تخمدان بسته به مواد موجود در داخل خود می توانند ساده یا پیچیده باشند.
کیست ساده با مایع پر می شود. اکثر زنان در زمان تخمک گذاری خود شاهد تشکیل کیست در تخمدان هستند. این کیست ها جای نگرانی ندارد. هنگامی که این کیست ها مشکلی ایجاد نمی کنند، به آنها کیست های عملکردی نیز گفته می شود.
کیست ها کمپلکس کمتر از کیست ساده شایع هستند. این کیست ها هم حاوی خون و هم یک ماده سفت می باشند. برخلاف کیست های ساده، کیست های پیچیده به چرخه قاعدگی معمولی مربوط نیستند.
اکثر کیست ها مضر نیستند. طبق گزارش اداره بهداشت زنان (OWH)، کیست های سرطانی نادر و در زنان مسن رایج تر هستند.
انواع مختلف کیست کمپلکس تخمدان عبارتند از:
- اندومتریوم. این نوع کیست زمانی رخ می دهد که سلول های پوشش رحم به جای این که در تخمدان ها رشد کنند در اطراف رحم رشد می کنند. آندومتریوم حاوی مایع قهوه ای سفتی است.
- درماتوئید ها. سلول های پوست، مو، چربی یا دندان ها، کیستهای درمیوایی را تشکیل می دهند.
- Cystadenomas. این کیست ها از بافت تخمدانی تشکیل شده و حاوی مخاط یا مایع هستند.
علائم کیست کمپلکس تخمدان
فرد مبتلا به کیست کمپلکس تخمدان ممکن است علائمی را تجربه نکند. افراد ممکن است فقط در طول معاینات پزشکی که به دلیل وجود مشکلات دیگر در بدن انجام می شوند به وجود کیست در تخمدان های خود پی ببرند.
اگر کیست کمپلکس تخمدان باعث ایجاد علائم شود، ممکن است افراد متوجه نشانه های زیر شوند:
- احساس فشار یا نفخ در شکم
- درد عمومی در قسمت تحتانی شکم
- استفراغ یا حالت تهوع اگر کیست خم شده یا دچار پیچ خوردگی شود.
- نیاز فوری یا مکرر برای ادرار کردن اگر کیست بر روی مثانه فشار وارد کند
- درد شدید که به سرعت در صورت پاره شدن کیست رخ می دهد
اگر فردی مبتلا به آندومتریوم باشد، ممکن است نشانه های دیگری نیز داشته باشد. این نشانه ها عبارتند از:
- یبوست
- اسهال
- خستگی
- حالت تهوع
- درد در هنگام رابطه جنسی
- درد در طول دوره قاعدگی
- مشکلات مربوط به باروری
- درد هنگام دفع مدفوع یا ادرار کردن
اگر علائم زیر را داشتید هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنید:
- درد شدید شکم
- تب
- استفراغ
علل و عوامل خطر
در بسیاری از موارد، پزشکان نمی توانند متوجه شوند که چه چیزی باعث ایجاد کیست های تخمدانی پیچیده شده است. بیماری که آندومتریوز نامیده می شود باعث ایجاد اندومتریوم می شود. اندومتریوز زمانی اتفاق می افتد که سلول های رحم در خارج از رحم رشد می کنند.
زنانی که تخمک گذاری می کنند بیشتر در معرض خطر ابتلا به کیست تخمدان قرار دارند. در همین حال، پس از یائسگی، کیست تخمدان بیشتر به سرطان تخمدان تبدیل می شود.
چه کسانی در معرض کیست های تخمدانی قرار دارند؟
کیست تخمدان در زنان دارای دوره های منظم رایج است. در واقع، اکثر زنان هر ماه حداقل یک کیست فولیکول یا جسم زرد را در بدن تجربه می کنند. ممکن است تا زمانی که کیست برایتان مشکل ایجاد نکند و یا از نظر حجم و تعداد زیاد نشود، متوجه نشوید که کیست دارید. حدود ۸٪ زنان قبل از یائسگی مبتلا به کیست بزرگ می شوند که نیاز به درمان دارد.
کیست تخمدان پس از یائسگی کمتر رایج است. زنان یائسه دارای کیست تخمدان در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند.
در هر سنی که هستید؛ اگر غکر می کنید که کیست دارید، به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر دچار علائمی نظیر موارد زیر شدید نیز سریعا خود را به پزشک برسانید:
- نفخ شکم
- نیاز بیشتر به ادرار کردن
- احساس فشار در لگن یا درد
- خونریزی غیرطبیعی (غیر عادی) واژینال
این علائم می توانند نشانه ای از وجود کیست های زیاد یا مشکل جدی دیگر باشند.
روش های تشخیص کیست کمپلکس تخمدان
در بسیاری از موارد، کیست بدون درمان و به صورت خود به خود از بین می رود. با این حال، اگر پزشک متقاعد شود که بیمار کیست تخمدان دارد، معمولا معاینه لگنی را انجام می دهد. پزشک ممکن است اسکن سونوگرافی را برای شناسایی نوع و محل کیست تجویز کند. او حتی ممکن است نمونه خون را برای جستجوی پروتئین هایی که ممکن است نشان دهند که فرد مبتلا به سرطان است، بررسی کند.
عوارض جانبی ناشی از کیست کمپلکس تخمدان
اکثر عوارض ناشی از کیست های کمپلکس تخمدان جزئی هستند، اما برخی از آن ها ممکن است شدیدتر باشند.
عوارض ناشی از کیست کمپلکس تخمدان ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- اگر کیست بیش از حد بزرگ شود، می تواند روی مثانه فشار آورده و موجب تکرر ادرار شود.
- کیست بزرگ شده ممکن است تخمدان را از موقعیت معمول خود در بدن خارج کند.
- کیست تخمدان می تواند موجب پیچ خوردگی تخمدان شود. این عمل ممکن است بسیار دردناک باشد.
- فرد مبتلا ممکن است مسائل مربوط به باروری را به دلیل کیست های تخمدان تجربه کند.
- در موارد نادر، کیست تخمدان می تواند به سرطان تخمدان تبدیل شود.
در صورت پارگی کیست یا خونریزی، فرد ممکن است علائم شدید زیر را تجربه کند:
- تهوع و استفراغ
- درد شدید
- تنفس سریع
- خونریزی غیر طبیعی واژینال
- تب
- سرگیجه
درمان و جراحی کیست کمپلکس تخمدان
کیست کمپلکس بیشتر از کیست های ساده نیاز به درمان دارد. با توجه به گزارش OWH، بین ۵ تا ۱۰ درصد از زنان دارای کیست تخمدان جراحی خواهند داشت. از این تعداد، بین ۱۳ تا ۲۱ درصد کیست هایشان سرطانی است.
پزشک ممکن است عمل جراحی را زمانی که کیست بیش از حد بزرگ شده است، در کار تخمدان ها یا سایر اندام ها تداخل ایجاد کرده است یا دردناک است، توصیه کند. جراح اغلب از لاپاراسکوپی برای برداشتن کیست تخمدان استفاده می کند.
جراحی را می توان با دو روش متفاوت انجام داد:
لاپاراسکوپی. با استفاده از این روش جراحی، پزشک یک برش کوچک در زیر ناف ایجاد کرده و با ورود ابزار خاص به بدن، به لگن نگاه می کند و کیست را از بین می برد. این روش اغلب برای کیست های کوچکتر که در سونوگرافی به نظر خوش خیم (غیر سرطانی) می رسند توصیه می شود.
لاپاراتومی. اگر کیست بزرگ بوده و پزشک به سرطانی بودن آن مشکوک باشد، ممکن است این روش را انتخاب کند. در این جراحی از برش بزرگتر روی شکم برای حذف کیست استفاده می کنند. سپس کیست برای تشخیص سرطان آزمایش می شود. اگر احتمال سرطان وجود داشته باشد، بهتر است متخصص انکولوژیک تخمدان و سایر بافت های اطراف آن را بردارد.
آیا کیست تخمدان منجر به سرطان می شود؟
بله، برخی از کیست های تخمدان می توانند سرطانی شوند. اما بیشتر کیست های تخمدانی سرطانی نیست.
بزرگ شدن کیست، خطر ایجاد سرطان تخمدان را افزایش می دهد. زنان یائسه دارای کیست تخمدان با خطر ابتلا به سرطان تخمدان مواجه هستند. در مورد خطر ابتلا به سرطان تخمدان با پزشک خود صحبت کنید. در صورت مشکوک بودن پزشک، غربالگری سرطان تخمدان توصیه نمی شود.
آیا کیست تخمدان می تواند باردار شدن را سخت تر کند؟
پاسخ کلی این سوال این است که به طور معمول، نه. بیشتر کیست های تخمدان بر احتمال و سانس باردار تاثیر نمی گذارند. گاهی اوقات، بیماری که باعث کیست می شود باردار شدن را سخت تر می کند. دو بیماری که باعث کیست تخمدان شده و ناباروری ایجاد می کنند عبارتند از:
- آندومتریوز. زمانی اتفاق می افتد که پوشش رحم، در خارج از رحم رشد می کند. کیست های ناشی از آندومتریوز، اندومتریوم نامیده می شوند.
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS). یکی از علل عمده ناباروری و ایجاد مشکلاتی در بارداری است. زنان مبتلا به PCOS اغلب کیست های کوچک روی تخمدان ها دارند.
چگونه کیست تخمدان بر حاملگی تاثیر می گذارد؟
ایجاد کیست تخمدان در دوران بارداری شایع است. به طور معمول این کیست ها خوش خیم (غیر سرطانی) و بی ضرر هستند. کیست تخمدانی که در دوران بارداری به رشد خود ادامه می دهد، می تواند در هنگام زایمان دچار پارگی یا پیچ خوردگی شود. پزشک باید بر روی هر کیست تخمدانی که در دوران بارداری یافت می شود، نظارت کامل داشته باشد.
آیا می توانم از بروز کیست تخمدان جلوگیری کنم؟
نه، اگر کیست بر اثر تخمک گذاری ایجاد شده باشد، نمی توانید از کیست ایجاد شده به دلیل تخمک گذاری که به نام کیست عملکردی تخمدان شناخته می شود جلوگیری کنید. اگر اغلب کیست تخمدان را تجربه می کنید، پزشک ممکن است از روش های هورمونی جلوگیری از بارداری برای جلوگیری از تخمک گذاری استفاده کند. این روش ها باعث کاهش خطر ابتلا به کیست های جدید می شوند.
نکته آخر
بیشتر کیست های کمپلکس تخمدان خوش خیم می باشند و ممکن است علائمی ایجاد نکنند. اگر کیست بیش از حد بزرگ شود، ممکن است فرد احساس درد یا ناراحتی کند. کیست های بزرگ شده ممکن است:
- بر روی مثانه فشار وارد کنند.
- باعث درد شکم شوند.
- باعث اختلال در باروری شوند.
بهبودی کامل زمانی رخ می دهد که بیمار عمل جراحی را انجام دهد.
در هر شرایط با دیدن نشانه های کیست کمپلکس تخمدان و مشکوک شدن به حضور انواع کیست در تخمدان، بهتر است در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.