آیا می دانستید که بیش از ۷۵۰۰ گونه گوجه فرنگی مختلف در سراسر جهان رشد می کند؟ در واقع گوجه فرنگی در علم گیاه شناسی، یک میوه محسوب می شود نه یک سبزی. به همین دلیل در بسیاری از کشورهای جهان آن را به عنوان میوه استفاده می کنند. در حقیقت، از لحاظ فنی، گوجه فرنگی نوعی توت محسوب می شود. اما در ایالات متحده و در اواخر دهه ۱۸۰۰، این ماده را به عنوان گیاه طبقه بندی کردند.
گوجه فرنگی دارای تاریخچه ای طولانی است که سابقه استفاده از آن به ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح باز می گردد. این ماده در مکزیک یکی از مواد غذایی اصلی محسوب شده و همراه با لوبیا و ذرت خورده می شد. آزتک ها و دیگر مردم ساکن در آمریکای میانه، با استفاده از این میوه کمی شیرین غذاهای بسیار زیادی را تهیه می کردند و از خواص آن بهره می بردند. به طوری که امروزه می بینیم که در اکثر غذاهای سنتی مکزیک و کشورهای این ناحیه، گوجه فرنگی نقش مهمی دارد.
این ماده یکی از مواد غذای ضد التهابی قوی است. طبق گزارشی که از روی مطالعه انجام شده توسط Department of Food Sciences در دانشگاه ایالتی کارولینای شمالی نوشته شده است:
“گوجه فرنگی دومین گیاه از نظر فروانی تولید و مصرف است و منبع غنی از لیکوپن، بتا کاروتن، فولات، پتاسیم، ویتامین C ، فلاونوئیدها و ویتامین E می باشد. “
اگر تمایل دارید در مورد خواص و ارزش غذایی گوجه فرنگی اطلاعات بیشتری را کسب کنید، با ما تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت همراه شوید.
ارزش غذایی گوجه فرنگی
گوجه فرنگی، که نام علمی آن Solanum lycopersicum است، عضوی از خانواده تاجریزی به نام سولاناسه است که شامل سبزیجات دیگری مانند فلفل، بادمجان و سیب زمینی نیز می شود. این ماده غذایی یک غذای ضدالتهابی و یکی از بهترین منابع نوعی فیتوتویتین، به نام لیکوپن در جهان محسوب می شود. گوجه به شدت با تقویت ایمنی و کاهش خطر ابتلا به سرطان ارتباط دارد. اگر چه اکثر افراد لیکوپن را تنها مختص به گوجه می دانند، اما این ماده در مواد غذایی زرد، سبز یا نارنجی نیز به میزان زیادی وجود دارد.
شواهد قوی نشان می دهد که مصرف لیکوپن زیاد می تواند به محافظت از بدن در برابر سرطان های ریه، معده، روده بزرگ، دهان، سینه و دهانه رحم کمک کند. علاوه بر این، گوجه فرنگی، انواع دیگری از آنتی اکسیدان ها و طیف وسیعی از ویتامین ها را علاوه بر پتاسیم و فسفر در خود جای داده است.
۱ عدد گوجه فرنگی متوسط ارزش غذایی زیر را دارد:
- ۲۲ کالری
- ۱ گرم پروتئین
- ۳ گرم شکر
- ۵ گرم کربوهیدرات
- ۱ گرم فیبر
- ۶ میلی گرم ویتامین C (حدود ۲۶ درصد از نیاز روزانه بدن)
- ۱۰۲۵ میلی گرم ویتامین A (حدود ۲۰ درصد از نیاز روزانه بدن)
- ۷ میلی گرم ویتامین K (حدود ۱۲ درصد از نیاز روزانه بدن)
- ۲۹۲ میلی گرم پتاسیم (حدود ۸ درصد از نیاز روزانه بدن)
- ۱ میلی گرم منگنز (حدود ۷ درصد از نیاز روزانه بدن)
- ۱ میلی گرم ویتامین B6 (حدود ۵ درصد از نیاز روزانه بدن)
- ۴ میلی گرم فولات (حدود ۵ درصد از نیاز روزانه بدن)
۶ خاصیت مهم گوجه فرنگی
با آنتی اکسیدان های مبارزه کننده با سرطان غنی شده است
مطالعات انجام شده در چند دهه گذشته نشان می دهد که افرادی که بیشتر گوجه مصرف می کنند برای ابتلا به سرطان پروستات، که شایع ترین نوع سرطان در مردان آمریکایی است، شانس کمتری دارند. مخصوصا گوجه فرنگی پخته شده برای مبارزه با سرطان عالی است. زیرا وقتی این ماده پخته می شود (به ویژه اگر با منبع چربی مانند روغن زیتون پخته شود) به منبع غنی از نوعی آنتی اکسیدان کاروتینوئیدی به نام لیکوپن تبدیل می شود.
محققان لیکوپن را به عنوان یک درمان طبیعی برای سرطان می دانند. به همین دلیل بر روی اثرات تقویت کننده سیستم ایمنی بدن، به کمک مواد غذایی حاوی لیکوپن تاکید می کنند. مطالعاتی که در سال ۱۹۹۰ توسط محققان دانشکدۀ پزشکی هاروارد انجام شده است نشان می دهد افرادی که بیشتر گوجه فرنگی می خوردند، نسبت به کسانی که کمتر از این ماده استفاده می کنند، کمتر به سرطان پروستات مبتلا می شوند.
حداقل پنج مطالعه، کاهش ۳۰ تا ۴۰ درصدی خطر ابتلا به سرطان پروستات را در زمان مصرف زیاد گوجه فرنگی یا لیکوپن، تأیید کرده اند.
اخیرا یک گزارش که توسط Royal Victoria Hospital و McGill University of Montreal منتشر شده، ۱۱ مطالعه شاهدی و ۱۰ مطالعه کوهورت، در مورد استفاده از محصولات گوجه فرنگی یا لیکوپن و تاثیر آن ها بر روی پیشگیری از سرطان را مورد بررسی قرار داد. محققان این پژوهش متوجه شدند که گوجه فرنگی، به خصوص هنگامی که در مقادیر زیاد خورده می شود، به طور قابل توجهی از بدن در برابر سرطان محافظت می کند.
علاوه بر لیکوپن، گوجه فرنگی حاوی انواع مختلف فیتو شیمیایی قوی است که می تواند به مبارزه با بیماری های مزمن کمک کند. به عنوان مثال، تحقیقات نشان می دهد که اسید فنولیک موجود در گوجه فرنگی، قادر به مبارزه با سرطان ریه است. زیرا این ماده توانایی مهار تشکیل ترکیبات نیتروزامین در بدن را دارد.
به عنوان یک ضد التهاب طبیعی عمل می کند
پر رنگ بودن گوجه فرنگی نشانه خوبی از میزان زیاد آنتی اکسیدان های ضد التهابی در آن است. دقیقا به همین دلیل است که بسیاری از متخصصان تغذیه توصیه می کنند که از مواد غذایی رنگارنگ بیشتر استفاده کنید. گوجه سه آنتی اکسیدان مهم به نام های زرا-کاروتن، فیتوئن و فیتوفلوئین، که در بسیاری از میوه ها و سبزیجات وجود دارد را در خود جای داده است. این آنتی اکسیدان ها برای کمک به کاهش التهاب که باعث بیماری می شود، مفید هستند. به این ترتیب با مصرف این ماده خطر ابتلا به بیماری های مرتبط با التهاب مانند بیماری های قلبی، سرطان، دیابت، آرتریت و کاهش شناختی کم می شود.
یکی از مکانیسم های ممکن برای فعالیت های محافظتی گوجه فرنگی، “کاهش تنظیم پاسخ التهابی است” که شامل مهار کردن واسطه های ضد التهابی (مانند کاهش گونه های اکسیژن واکنشی)، توقف تزریق سیتوکین های التهابی و تغییر مسیر سیگنال اکسید نیتریک می باشد.
با این حال، در نظر داشته باشید که پردازش گوجه فرنگی، ممکن است به طور قابل توجهی بر قابلیت زیستی این مواد مغذی ضد التهابی تأثیر بگذارد. همگن سازی، پختن با حرارت بالا و پخت و ترکیب آن با روغن منجر به افزایش قابلیت زیستی لیکوپن می شود. متاسفانه در عین حال این فرایندها می توانند باعث کاهش قابل ملاحظه دیگر مواد مغذی شوند. به همین دلیل توصیه می شود که هم گوجه فرنگی خام و هم پخته استفاده کنید.
به بهبود سلامت قلب کمک می کند
آنتی اکسیدان های موجود در گوجه فرنگی، به خصوص لیکوپن، با آسیب های رادیکال های آزاد مبارزه می کنند و از این رو از قلب در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می کنند. این خاصیت یک دیوار محافظ در برابر بیماری های قلبی، که یکی از علل مرگ و میر در ایالات متحده آمریکا و بسیاری از کشورهای دیگر است به شما ارائه می دهد و خطر ابتلا به حملات قلبی یا سکته مغزی را کاهش می دهد. برخی مطالعات نشان داده اند که درمان با عصاره گوجه فرنگی غنی از آنتی اکسیدان می تواند فشار خون بالا را نیز کاهش دهد، کلسترول را به طور طبیعی پایین بیاورد و سلامت رگ های خونی را بهبود دهد.
در یک مطالعه که اخیرا انجام شد، بزرگسالان سالم، لیکوپن را به شکل آب گوجه فرنگی، سس گوجه فرنگی و کپسول های نرم ژله ای به مدت یک هفته مصرف کردند. در بدن این افراد سطح کلسترول اکسید شده LDL به طور معنی داری پایین تر از گروه کنترل بود. مکانیسم هایی که ممکن است گوجه فرنگی برای بهبود سلامت قلب از آن ها استفاده کنند عبارتند از:
- افزایش میزان LDL
- کاهش اندازه ذرات LDL و ترکیب آن
- کم شدن پلاک
- تغییر عملکرد رگ های خونی
محققان دریافتند که بسیاری از مواد مغذی موجود در گوجه فرنگی به تنهایی و به صورت جداگانه نیز در بدن عمل می کنند. اما برای محافظت از لیپوپروتئین ها و سلول های عروقی در برابر اکسیداسیون باید با هم همکاری کنند. به عنوان مثال، لوتئین موجود در گوجه فرنگی می تواند به جلوگیری یا کم کردن ضخیم شدن سرخرگ ها نیز کمک کند.
اکسیداسیون نظریه ای است که به طور گسترده برای ایجاد آترواسکلروز، و یا سفت شدن و ضخیم شدن شریان ها، پذیرفته است. این عارضه می تواند منجر به بیماری قلبی عروقی شود. گوجه فرنگی منبع خوبی از پتاسیم است و می تواند فشار خونی که به دلیل کمبود پتاسیم ایجاد شده است را درمان کند.
از بینایی و سلامت چشم محافظت می کند
یک ترکیب محافظ به نام لوتئین در گوجه فرنگی وجود دارد که برای چشم ما بسیار مفید است. لوتئین از شبکیه چشم محافظت می کند. شبکیه در برابر آسیب های طولانی مدت اشعه UV و استرس اکسیداتیو بسیار آسیب پذیر است. بین بسیاری از کاروتنوئیدهای موجود در بدن، تنها لوتئین و زاکسانتیین را می توان در ماکولا چشم یافت.
تحقیقات نشان می دهد که لوتئین در گوجه فرنگی ممکن است مانند یک درمان طبیعی برای دژنراسیون ماکولا عمل کند. به خاطر داشته باشید که دژنراسیون ماکولا عامل اصلی نابینایی در افراد مسن است. خوردن گوجه فرنگی برای افرادی که در معرض خطر بالایی برای ابتلا به دژنراسیون ماکول هستند فقط یک راه خوب برای کمک به بهبود بینایی و جلوگیری از آب مروارید یا بدتر شدن وضعیت بافت های ظریف چشم است.
برای پوست بسیار عالی است
هنگامی که صحبت از مواد غذایی مبارزه کننده با سرطان پوست می شود، گوجه فرنگی باید در بالای لیست شما قرار بگیرد. گوجه فرنگی یک غذای عالی غنی از ویتامین C است. ویتامین C برای تقویت سیستم ایمنی، بهبود خاصیت کشسانی و بهبود ظاهر و رنگ پوست بسیار ضروری است. یکی از چیزهایی که باید توجه داشته باشید این است که ویتامین C در گوجه فرنگی بیشتر در مواد ژل مانند داخل این ماده متمرکز شده است.
لوتئین گوجه فرنگی همچنین به سلامت پوست نیز کمک می کند. لوتئین به طور طبیعی در پوست وجود دارد. از طرفی مطالعات حیوانی شواهدی از خاصیت محافظت کنندگی قابل توجهی لوتئین از پوست در برابر آسیب های ناشی از نور خورشید یا سرطان پوست، به ویژه در برابر نور ماوراء بنفش را نشان داده است.
از سلامت استخوان ها محافظت می کند
به تازگی کشف شده است که لیکوپن به سلامت استخوان ها، به ویژه در سالمندان کمک می کند. مطالعه ای که در مورد اثرات منابع غذایی غنی از لیکوپن در رژیم غذایی افراد سالخورده انجام شده نشان داد، در افرادی که کمتر از این ماده استفاده می کنند، خطر ابتلا به بیماری های مرتبط با استخوان و احتمالا پوکی استخوان افزایش می یابد.
به همین دلیل است که مصرف گوجه فرنگی و سایر مواد غذایی حاوی لیکوپن به عنوان بخشی از رژیم غذایی سالم توصیه می شود. گوجه فرنگی همچنین منبع خوبی از مواد مغذی استخوان ساز مانند منگنز، فسفر و ویتامین K است.
تداخلات احتمالی گوجه فرنگی
اگر چه گوجه فرنگی مزایای زیادی دارد، با این حال ممکن است برای برخی افراد مناسب نباشد. گوجه فرنگی سبز حاوی ماده ای به نام سولارین است که ممکن است به افراد مبتلا به بیماری هایی مانند آرتریت یا برخی بیماری های مربوط به سیستم ایمنی آسیب برساند. سبزیجات تاجریزی تا حدودی آلرژی زا نیز هستند.
بسیاری از متخصصان به افرادی که علائم آرتریت دردناک دارند، توصیه می کنند که گوجه فرنگی نخورند. گوجه فرنگی به دلیل اسیدی بودن معمولا برای افراد مبتلا به GERD و یا سایر اختلالات ریفلاکس مانند سوزش سر دل مناسب نیست.