TSH بالا معمولا نشان می دهد که شما دارای تیروئید غیر فعال هستید و هورمون های تیروئید در بدنتان کافی نیست. هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) به طور مستقیم بر میزان هورمون های T3 و T4 تأثیر می گذارد. اگر T3 و T4 کافی در خون وجود نداشته باشد، غده هیپوفیز، سطح TSH را افزایش می دهد. افزایش سطح TSH معمولا باعث ایجاد علائم کم کاری تیروئید مانند موارد زیر می شود:
- خستگی
- یبوست
- درد مفاصل
- پف کردن صورت
- خونریزی شدید قاعدگی (در زنان)
دلایل افزایش سطح TSH می تواند شامل اختلال در عملکرد تیروئید، بیماری خود ایمنی یا عوارض جانبی برخی از داروها باشد. گاهی اوقات بارداری نیز می تواند T3 و T4 را افزایش دهد و به این ترتیب بر میزان TSH تاثیر بگذارد. اگر نشانه هایی کم کاری تیروئید را دارید و سطح TSH شما بیش از حد بالا است، باید آزمایش خونی را برای بررسی سطح T3 و T4 آزاد انجام دهید.
درمان علائم TSH بالا معمولا توسط تجویز تیروکسین (T4) برای کاهش سطح TSH و درمان کم کاری تیروئید انجام می شود. پس از شروع درمان نیز به صورت دوره ای تست خون برای نظارت بر سطح TSH و تنظیم دوز درمان انجام می شود.
در این مقاله مجله پیام سلامت شما در مورد نقش مهم هورمون های تیروئید در سلامت عمومی بدن خواهید آموخت. همچنین در ادامه بررسی خواهیم کرد که TSH بالا چگونه بر هورمون های تیروئید T3 و T4 تاثیر می گذارد.
تیروئید چیست؟
تیروئید یک غده پروانه ای کوچک است که در جلوی گردن قرار دارد و هورمون های تیروئید را در جریان خون تثبیت می کند.
پزشکان وزارت بهداشت در استرالیا می گویند که تیروئید متابولیسم بدن را تنظیم می کند و سیستم عصبی و سیستم ایمنی را تحت تاثیر قرار می دهد. این بدان معنی است که تیروئید بر اکثر فرایندهای پیچیده ای که در بدن شما اتفاق می افتد تاثیر می گذارد. بدن به ید برای تولید سطح کافی هورمون های T3 و T4 نیاز دارد.
برخی از عملکردهایی که توسط تیروئید کنترل می شوند عبارتند از:
- وزن بدن
- چرخه قاعدگی
- دستگاه گوارش
- فرآیندهای مرتبط به سیستم عصبی مرکزی
- ضربان قلب
TSH (هورمون تحریک کننده تیروئید) چیست؟
TSH مخفف هورمون تحریک کننده تیروئید است. این ماده هورمونی است که توسط غده هیپوفیز در مغز ترشح می شود. همانطور که از نام آن بر می آید، TSH به طور مستقیم بر روی غده تیروئید برای تولید هورمون های تیروئید تاثیر می گذارد.
در کتاب Clinical Methods آمده است که TSH بالا معمولا هیپوتیروئیدیسم یا کم کاری تیروئید را نشان می دهد. هیپوفیر با افزایش سطح TSH، تیروئید را تحریک می کند تا هورمون های بیشتری را تولید کند.
پزشکان آزمایش خون TSH را برای نظارت بر جایگزینی هورمون تیروئید، مشاهده مشکلات مربوط به تیروئید در نوزادان، و یا تشخیص علائم هیپوتیروئیدی تجویز می کنند.
T3 و FT3 چیست؟
T3 یکی از هورمون هایی است که تیروئید آن را ترشح می کند. پزشکان American Association for Clinical Chemistry می گویند T3 فعال تر از فراوان ترین هورمون تیروئید یعنی T4 است و یک هورمون قوی تیروئیدی در بدن می باشد. T3 آزاد (FT3) مقدار تریویوتیررونینی است که به پروتئین محدود نمی شود و می تواند توسط بدن مورد استفاده قرار گیرد. پزشکان گاهی آزمایش T3یا FT3 را برای بررسی عملکرد تیروئید انجام می دهند.
T4 و FT4 چیست؟
تیروکسین یا همان T4 هورمون اصلی است که تیروئید آن را ترشح می کند. هنگامی که T4 در خون به پروتئین متصل می شود، تبدیل به T3 می شود. زمانی که فرد علائم کم کاری تیروئید را دارد از آزمایش T4 همراه با بررسی TSH برای تشخیص استفاده می شود.
چگونه T3 و T4 بر سطح TSH تاثیر می گذارند؟
مقدار T3 و T4 در سرم خون به طور مستقیم بر سطح TSH تولید شده توسط غده هیپوفیز تاثیر می گذارد.
محققان در مجله Endocrinology می گویند که یک حلقه بازخورد منفی وجود دارد که به غده هیپوفیز فرمان می دهد که تولید TSH را بیشتر یا کمتر کند. اگر T4 و T3 در خون کم باشد، هورمون TSH بیشتری در غده هیپوفیر برای افزایش سطح T4 تولید می شود. به همین دلیل است که کم کاری غده تیروئید موجب افزایش سطح TSH می شود.
سطح TSH طبیعی
محدوده طبیعی هورمون تحریک کننده تیروئید چقدر است؟ دکتر سافرونسکو از مرکز پزشکی دانشگاه نبراسکا می گوید که سطح نرمال TSH به شرح زیر است:
- ۰٫۴ الی ۴٫۲ mIU / L
با این حال، محدوده طبیعی TSH بسته به سن فرد می تواند متفاوت باشد. این عدد در زنان باردار نیز تغییر می کند. به عنوان مثال، دکتر سافرونسکو می گوید که برای یک فرد سالخورده، TSH می تواند تا ۸٫۹ mIU / L نیز بالا برود. زنان در سه ماهه سوم بارداری می توانند انتظار داشته باشند که میزان TSH شان بدون این که مبتلا به کم کاری تیروئید شوند، تا ۵٫۲ mIU / L افزایش یابد.
بعضی از پزشکان می گویند که اگرچه سطح نرمال TSH می تواند تا ۴٫۰ mIU / L نیز بالا برود اما به طور کلی محدوده مطلوب TSH باید کاهش یابد. با توجه به گزارش مجله International Journal of Laboratory Medicine، نقطه ایده آل برای TSH باید ۲٫۵ mIU / L باشد. این به این دلیل است که افرادی که TSH شان بین ۲٫۵ تا ۴٫۰ mIU / L است در معرض خطر ابتلا به اختلالات تیروئید هستند.
البته آزمایشگاه های مختلف تغییرات کمی در محدوده های طبیعی TSH، T3 و T4 خواهند داشت.
علائم TSH بالا
اثرات TSH بالا خود را با بسیاری از علائم هیپوتیروئیدیسم یا کم کاری غده تیروئید نشان می دهند. به گفته National Health Service، نشانه های زیادی با افزایش TSH در بدن ایجاد می شود. این علائم عبارتند از:
- افزایش وزن نامعلوم
- احساس خستگی تمام وقت
- گرفتگی عضلات و درد
- دشواری در دفع مدفوع و علائم یبوست
- خشکی پوست
- شکنندگی ناخن و مو
- سوزش انگشتان دست
- خونریزی شدید در طول قاعدگی یا نامنظم شدن دوره ها
مهم است که علائم کم کاری تیروئید را درمان کنید. زیرا اگر این بیماری بدون درمان رها شود می تواند عوارض زیر را به وجود آورد:
- پف کردن صورت
- بزرگ شدن غده تیروئید (گواتر)
- فراموشی
- افسردگی
علل افزایش سطح TSH
TSH بالا معمولا نشان می دهد که تیروئید به اندازه کافی کار نمی کند. این عارضه معمولا در آزمایش خون T3 و T4 را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. مهمترین علل افزایش سطح TSH به شرح زیر است:
بیماری خودایمنی
یکی از شایع ترین علل کم کاری تیروئید که سبب افزایش سطح TSH می شود، یک بیماری خود ایمنی است.
پزشکان کلینیک مایو می گویند بیماری هاشیموتو یکی از بیماری های خود ایمنی است که بر تیروئید تأثیر می گذارد. در این بیماری بدن شروع به تولید آنتی بادی هایی می کند که به غده تیروئید حمله می کنند. بیماری هاشیموتو باعث التهاب تیروئید و کاهش میزان هورمون های تیروئید می شود. از ان جا که کاهش T3 و T4 در خون به غده هیپوفیز دستور می دهد که TSH را افزایش دهد، بنابراین کاهش هورمون های تیروئید در بیماری هاشیموتو عاملی برای TSH بالا است.
علائم اصلی اختلال تیروئید ناشی از بیماری خودایمنی همانند کم کاری تیروئید است.
کمبود ید
تیروئید برای عملکرد مناسب نیاز به ید دارد. اگر رژیم غذایی شما فاقد ید باشد، تیروئید ترشح T4 و T3 را کمتر کرده و موجب افزایش سطح TSH می شود. به گفته دکتر R. Orlander، به جز بیماری هاشیموتو، کمبود ید یکی از رایج ترین علل کم کاری تیروئید است.
گزارش سال ۲۰۰۷ نشان داد که ید برای سنتز T3 و T4 ضروری است. بزرگسالان به ۱۲۰ تا ۱۵۰ میکروگرم ید در روز نیاز دارند تا تیروئیدشان فعالیت منظمی داشته باشد. در واقع، در این گزارش آمده است که مصرف نمک یددار با غذاهای حاوی ید ممکن است برای کم کردن کمبود ید و کاهش سطح TSH ضروری باشد.
بهترین مواد غذایی حاوی ید عبارتند از:
- نمک یددار
- اشنه دریایی
- نان
- شیر
- مکمل های ویتامین
علل افزایش سطح TSH
دلایل دیگری نیز وجود دارد که موجب افزایش سطح TSH می شود. شایع ترین این علل ها بیماریهای خودایمنی یا کمبود ید است که در بالا آن ها را توضیح دادیم. سایر علل افزایش سطح هورمون تحریک کننده تیروئید در بدن عبارتند از:
اثر جانبی داروها
مجله Medicina می گوید برخی از داروها می توانند باعث ایجاد کم کاری تیروئید و علائم مربوط به آن شوند. به عنوان مثال، لیتیوم مورد استفاده برای درمان اختلالات مختلف روانی می تواند سطح TSH را افزایش دهد و باعث تضعیف تیروئید شما شود.
مشکلات مربوط به غده هیپوفیز
اگر چه نادر است، اما وجود مشکل در عملکرد هیپوفیز می تواند سطح TSH را تحت تاثیر قرار دهد. محققان Johns Hopkins Medicine گزارش دادند که هیپوتیرویید ثانویه ممکن است در صورتی رخ دهد که غده هیپوفیز به درستی کار نکند.
بارداری
سطح TSH می تواند در طول بارداری نوسان داشته باشد. بنابراین پزشکان در حین بارداری به طور منظم خون را بررسی می کنند تا اطمینان حاصل شود که سطح TSH در بدن افزایش نمی یابد.
به گفته محققان National Institutes of Health، نشانه های هیپوتیروئیدیسم برای زنان باردار همانند نشانه ها این بیماری در زنان غیر باردار است. در بارداری تیروئید نیاز به تولید هورمون T4 کافی برای تامین نیازهای جنین دارد. این هورمون برای رشد مغز کودک ضروری است. اگر حامله هستید و کم کاری تیروئید دارید، پزشک متخصص زنان می تواند بهترین روش درمان را توصیه کند.
چگونه TSH بر سطح T3 و T4 تاثیر می گذارد؟
سطح هورمون تحریک کننده تیروئید به طور مستقیم بر میزان T4 و T3 تاثیر می گذارد. محققان مجله Acta Endocrinologica می گویند که بین سطح سرمی TSH و سطح سرمی T3 و T4 رابطه مثبت وجود دارد.
TSH غده تیروئید را تحریک می کند تا هورمون های T3 و T4 را تولید کند. بدیهی است هنگامی که TSH بالا است، تیروئید شما تحریک می شود تا هورمون های تیروئیدی بیشتری را تولید کند. وقتی سطح TSH کم است، تیروئید T3 و T4 کمتری را تولید می کند.
سطح T3 و T4 عادی
وقتی تیروئید درست کار کند، مقدار T3 و T4 طبیعی چقدر است؟
دکتر جیتیتا پودوال متخصص اختلالات گردن و گلو می گوید که میزان طبیعی T3 آزاد ۱۲۵ الی ۲۵۰ نانوگرم در دسی لیتر در کودکان و ۸۰ الی ۲۰۰ نانوگرم در دسی لیتر در بزرگسالان است. محدوده مرجع برای T4 آزاد ۰٫۷ الی ۱ نانوگرم در دسی لیتر در بزرگسالان و ۰٫۸ الی ۲ نانوگرم در دسی لیتر در کودکان و نوجوانان است.
TSH بالا در بارداری
در طول بارداری طبیعی است که سطح T4 افزایش پیدا کند. همین عامل سبب کاهش سطح TSH می شود. به گفته دکتر ساندرا فریوفر در Medscape، هورمون های تیروئیدی T3 و T4 می توانند در طول حاملگی تا ۵۰٪ افزایش یابند. حتی در حالی که برخی از آزمایشگاه ها محدوده طبیعی TSH را برای دوران بارداری ۵ mIU/L اعلام می کنند، اما دکتر فریوفر توصیه می کند که سعی کنید سطح این هورمون را در بدن بسیار پایین تر بیاورید.
TSH طبیعی در دوران بارداری به شرح زیر است:
- سه ماهه اول: ۰٫۱ – ۲٫۵ mIU / L
- سه ماهه دوم: ۰٫۲ – ۳٫۰ mIU / L
- سه ماهه سوم: ۰٫۳ – ۳٫۰ mIU / L
اگر سطح TSH در طول بارداری بیش از ۲٫۵ mIU / L باشد، اندازه گیری T4 برای بررسی هیپوتیروییدی در حاملگی توصیه می شود.
TSH بالا با وجود طبیعی بودن سطح T4 آزاد
محققان مجله American Family Physician می گویند که سطح TSH بیش از ۴٫۰ mIU/L با وجود طبیعی بودن سطح T4 می تواند شاخصی برای کم کاری تیروئید باشد. این بدان معنی است که فرد در معرض خطر ابتلا به هیپو تیروئیدیسم قرار دارد اما هنوز نشانه قابل توجهی ندارد.
TSH بالا با وجود طبیعی بودن سطح T3 و T4
همانند TSH بالا و FT4 طبیعی، اگر نتایج آزمایش خون نشان دهنده طبیعی بودن سطح T4 و T3 و بالا بودن سطح TSH باشد، یعنی شما به کم کاری تیروئید بالینی مبتلا هستید. پزشکان معمولا میزان هورمون تیروئید را برای نظارت بر عملکرد تیروئید بررسی می کنند.
TSH بالا با وجود بالا بودن سطح T4
معمولا بالا بودن سطح دهر دو هورمون تحریک کننده تیروئید و T4 شایع نیست. T4 به طور مستقیم با سطح TSH ارتباط دارد. به طوری که اگر T4 افت کند، سطح TSH به علت کمبود هورمون تیروئید افزایش خواهد یافت. از سوی دیگر، اگر سطح T4 بیش از حد افزایش یابد، بازخورد منفی به غده هیپوفیز دستور می دهد که ترشح هورمون TSH را کاهش دهد.
TSH بالا با وجود پایین بودن سطح T4
دکتر R. Orlander می گوید که بالا رفتن سطح TSH و کاهش سطح T4 از علائم واضح کم کاری تیروئید اولیه است. معمولا در مراحل اولیه کم کاری تیروئید، TSH بالا و T4 طبیعی است. با این حال، با پیشرفت بیماری، T4 پایین تر از حد نرمال شده اما T3 طبیعی خواهد بود. با این حال، در زمانی که T3 و T4 کمتر از حد نرمال شود TSH افزایش می یابد و کم کاری تیروئید پیشرفت می کند.