اختلالات گوارشی به بیماری هایی گفته می شود که روده یا سیستم گوارشی را تحت تاثیر قرار می دهند. سیستم گوارش مواد غذایی را به مواد مغذی مورد نیاز برای تامین انرژی، ساخت و بازسازی سلول ها تجزیه می کند. نشانه های رایج بیماری های گوارشی عبارتند از:
- گاز
- اسهال
- سوزش سر دل
بسیاری از اختلالات گوارشی را می توان با تغییرات ساده در شیوه زندگی و رژیم غذایی و مصرف داروها درمان کرد. برای آشنایی مفصل با اختلالات گوارشی تا انتهای این مطلب مجله پیام سلامت با ما همراه شوید.
اختلالات گوارشی
بیماری ریفلاکس معده به مری
ریفلاکس اسید زمانی اتفاق می افتد که محتویات معده به مری باز می گردد. به این بیماری برگشت اسید یا ریفلاکس معده (GER) نیز گفته می شود. ریفلاکس اسید یک اختلالات گوارشی معمول است. به گفته متخصصان کالج آمریکایی گوارش (ACG)، بیش از ۶۰ میلیون آمریکایی حداقل یک بار در ماه رفلکس اسید را تجربه می کنند. بیش از ۱۵ میلیون آمریکایی هر روز آن را تجربه می کنند.
ریفلاکس اسید معمولا باعث سوزش قفسه سینه می شود. این احساس از معده به داخل قفسه سینه یا گلو سرایت می کند. به این حالت سوزش معده نیز گفته می شود. ریفلاکس اسید همچنین ممکن است طعم تلخ در پشت دهان ایجاد کند. ریفلاکس مزمن گاهی اوقات به مشکلات بلع می انجامد و در بعضی موارد حتی می تواند باعث مشکلات تنفسی مانند آسم شود.
علل ریفلاکس اسید چیست؟
ماهیچه ای که در انتهای مری قرار دارد، اسفنکتر مری (LES) نامیده می شود. LES یک دریچه یک طرفه است که به طور معمول زمان بلعیدن مواد غذایی آن هم به صورت محدود باز می شود. ریفلاکس اسید زمانی اتفاق می افتد که LES نمی تواند بسته شود. LES ناقص یا ضعیف اجازه می دهد تا آنزیم های گوارشی و محتویات معده به مری بازگردد. خوردن وعده های حجیم که باعث پر شدن معده می شود، می تواند به طور موقت LES را دچار مشکل کند. سایر عوامل مرتبط با ریفلاکس عبارتند از:
- چاقی
- استرس
- فتق هیاتال (هنگامی که بخشی از معده به سمت دیافراگم حرکت می کند)
- مصرف غذاهای خاص (به خصوص نوشیدنی های گازدار، قهوه و شکلات)
اگر متوجه شده اید که ریفلاکس تان فقط با غذاهای خاصی اتفاق می افتد، سعی کنید آنها را از رژیم خود حذف کنید. در بعضی افراد اجتناب از دراز کشیدن و نشستن درست در طول و بعد از غذا علائم آنها را بهبود می بخشد.
انواع ریفلاکس اسید
اکثر افراد ریفلاکس گاه و بیگاه اسید یا GER را تجربه می کنند. با این حال، در برخی موارد این بیماری گوارشی مزمن می شود. اگر ریفلاکس بیش از دو بار در هفته رخ دهد، بیماری ریفلاکس معده (GERD) مزمن در نظر گرفته می شود. ریفلاکس اسید می تواند روی نوزادان و کودکان و همچنین بزرگسالان تأثیر بگذارد. کودکان زیر ۱۲ سال معمولا سوزش سر دل را تجربه نمی کنند. در عوض، علائم دیگری مانند موارد زیر دارند:
- مشکل در بلع
- سرفه های خشک
- آسم
- لارنژیت (التهاب حنجره)
ریفلاکس اسید باعث سوزش در وسط سینه می شود. درد ممکن است خیلی شدید باشد و به همین دلیل اکثرا با حمله قلبی اشتباه گرفته می شود. برخی از غذاها، سیگار کشیدن و برخی از داروها می توانند باعث سوزش سر دل شوند. اکثر افراد مبتلا به رفلکس خفیف از طریق تغییر در شیوه زندگی بهبود می یابند.
رفلکس ناشی ازوفاژیت
ازوفاژیت یک اصطلاح عمومی برای التهاب مری است. این بیماری می تواند با تحریک همراه باشد. رفلکس ازوفاژیت یک نوع از التهاب مری مرتبط با GERD است. این بیماری ناشی قرار گرفتن مری در معرض اسید معده است. آسیب ایجاد شده به این شیوه بر روی بافت مری اغلب باعث سوزش می شود، که ممکن است مزمن باشد.
درمان ریفلاکس
زندگی با ریفلاکس اسید ناخوشایند است. اما خوشبختانه، علائم را می تواند از طریق اقدامات زیر کاهش داد:
- ترک سیگار
- کاهش مصرف الکل
- خوردن چربی کمتر
- اجتناب از غذاهایی که محرک هستند
- کاهش وزن
- خوابیدن در موقعیت های مختلف
- مصرف آنتی اسیدها
- داروهای ضد رفلاکس
- عمل جراحی
اکثر افراد مبتلا به ریفلاکس مشکلات دراز مدت ندارند. با این حال، GERD می تواند خطر مری بارت را افزایش دهند. مری بارت یک تغییر دائمی در پوشش مری است.
سندرم روده تحریک پذیر
این سندروم مجموعه ای از علائم است که اغلب با یکدیگر همراه می شوند. سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یک سندرم رایج است که باعث می شود بسیاری از افراد به دلیل آن به پزشک مراجعه کنند. این بیماری جدا از بیماری التهابی روده است و با سایر بیماری های روده ارتباطی ندارد.
سندرم روده تحریک پذیر به عنوان کولون اسپاستیک، کولون تحریک پذیر، کولیت روده ای و کولیت اسپاستیک نیز شناخته شده است. این بیماری شامل علائم زیر است:
- گرفتگی شکم
- درد شکم
- نفخ
- یبوست
- اسهال
برخی افراد که این بیماری را دارند علائم جزئی را تجربه می کنند. در حالی که برخی بیماران تاثیر قابل توجهی بر زندگی روزمره را گزارش کرده اند. طبق گزارش NDDIC، تقریبا ۲۰ درصد از آمریکایی ها علائم IBS را تجربه می کنند و زنان بیشتر از مردان آسیب می بینند. IBS خطر ابتلا به سرطان های دستگاه گوارش را افزایش نمی دهد، اما می تواند تاثیر قابل توجهی در زندگی شما داشته باشد.
علل IBS چیست؟
علت دقیق IBS ناشناخته است. اما علل احتمالی حساسیت بیش از حد روده یا سیستم ایمنی است. IBS پس از عفونت ناشی از ورود باکتری به دستگاه گوارش نیز ایجاد می شود. فرایندهای فیزیکی موجود در IBS ممکن است متفاوت باشد اما معمولا شامل موارد زیر است:
- حرکات آهسته یا اسپاسم کولون که موجب گرفتگی دردناک می شود
- سطح سروتونین غیرطبیعی در روده بزرگ که بر روی حرکت روده تاثیر می گذارد
- بیماری سلیاک که موجب آسیب به روده و ایجاد علائم IBS می شود
علائم IBS
افراد مبتلا به IBS باید علائمشان حداقل سه ماه و حداقل سه روز در ماه وجود داشته باشد. علائمی مانند نفخ و گاز به طور معمول پس از دفع مدفوع از بین می رود. در صورت ابتلا به IBS وجود دوره ای از یبوست و سپس دوره ای از اسهال غیر معمول نیست. این علائم نباید مداوم باشد. این علائم به صورت دوره ای حضور داشته و سپس از بین می روند.
درمان IBS
هیچ درمانی برای IBS وجود ندارد. تغییر در شیوه زندگی معمولا قبل از تجویز دارو انجام می شود. اقداماتی که می توانید برای کاهش نشانه های IBS انجام دهید عبارتند از:
- ورزش منظم
- به حداقل رساندن مصرف نوشیدنی های کافئین دار که روده را تحریک می کنند
- خوردن وعده های کم حجم
- اجتناب از مصرف غذاهای سرخ شده یا تند
- به حداقل رساندن استرس
- مصرف پروبیوتیک ها (باکتری های خوبی هستند که معمولا در روده یافت می شود. شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه پروبیوتیک ها می توانند به کاهش گاز و نفخ کمک کنند.)
اگر علائم با این اقدامات بهبود نیافت، پزشک ممکن است داروها را پیشنهاد کند. بیماران به داروهای مختلف پاسخ های متفاوت می دهند. بنابراین ممکن است لازم باشد با پزشک مشورت کنید تا داروهای مناسب برای شما را تجویز کند. داروهای مورد استفاده برای درمان عبارتند از:
- داروهایی کنترل اسپاسم عضلانی
- داروهای ضد یبوست
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای برای کاهش درد
- آنتی بیوتیک ها
اگر علامت اصلی IBS یبوست باشد، لیناکلوتید و لوپروستون دو دارویی هستند که توسط کالج گاسترواندرولوژی آمریکا (ACG) توصیه می شود.
زندگی با IBS
IBS می تواند برای شرکت در رویدادهای اجتماعی یا مسافرت برای شما مشکلاتی ایجاد کند. با این حال، علائم آن را را می توان بهبود داد و با موفقیت درمان کرد. استرس می تواند علائم را تشدید کند. اگر IBS دارید، یعنی روده شما حساس است. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می دهد IBS تحت تاثیر سیستم ایمنی بدن می باشد.
درمان های تکمیلی که می توانند باعث آرامش بیمار شوند عبارتند از:
- پیاده روی و یوگا
- مراقبه
- مشاوره
- خواب منظم
- طب سوزنی
سوء هاضمه (تولید گاز بیش از حد)
یکی دیگر از اختلالات گوارشی وجود گاز در دستگاه گوارش است. سوء هاضمه تقریبا همیشه می تواند اتفاق بیفتد. عادات های خاص یا وجود مشکلات مزمن گوارشی ممکن است باعث سوء هاضمه شود. سوء هاضمه می تواند درد معده یا التهاب را ایجاد کند. سوزش سر دل، تهوع و استفراغ نیز از علائم دیگر آن است. سایر علائم معمول سوء هاضمه عبارتند از:
- احساس پر شدن معده در طول غذا و ناتوانی در خوردن غذا
- احساس پری حتی بعد از خوردن وعده غذایی کم حجم
- احساس سوزش در معده یا مری
- احساس خارش در معده
- گاز بیش از حد یا آروغ زدن
مهم است که علائم شدید گوارشی را نادیده نگیرید. در صورت بروز هر یک از موارد زیر، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
- استفراغ شدید
- استفراغ خونی یا شبیه قهوه
- کاهش وزن نامعلوم
- مدفوع سیاه
- مشکل در بلع
علل سوء هاضمه چیست؟
در بعضی موارد، سوء هاضمه ناشی از اضافه وزن یا خوردن سریع غذا است. خوردن غذاهای تند و چرب نیز خطر سوء هاضمه را افزایش می دهد. دراز کشیدن پس از خوردن غذا، نیز می تواند هضم غذا را سخت تر کند و خطر ابتلا به اختلالات گوارشی را افزایش دهد. سایر علل شایع هضم ضعیف عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- نوشیدن بیش از حد الکل
- عوارض جانبی داروها (به ویژه داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مثل آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن)
عادات غذایی و سبک زندگی تنها علت احتمالی سوء هاضمه نیستند. گاهی علائم سوء هاضمه نشان دهنده یک مشکل جدی در دستگاه گوارش فوقانی می باشند. اختلالات گوارشی که می توانند باعث سوء هاضمه شوند عبارتند از:
- بیماری ریفلاکس اسید
- سرطان معده
- ناهنجاری های مجاری صفراوی یا پانکراس
- زخم های گوارشی (زخم های موجود در پوشش معده و مری و زخم های ناشی از باکتری H. pylori)
گاهی اوقات علت سوء هاضمه ناشناخته است. در این حالت به این اختلال، اختلال عملکردی گفته می شود. اختلال عملکردی ممکن است ناشی از حرکت غیر طبیعی عضلات ناحیه ای از شکم که هضم و انتقال غذا به روده کوچک را انجام می دهند باشد.
درمان سوء هاضمه
گاز دستگاه گوارش معمولا از طریق بلع هوا و یا تجزیه مواد غذایی خاص توسط باکتری هایی که در روده بزرگ زندگی می کنند، تولید می شود. اگر این شرایط مزمن باشد معمولا دارو تجویز می شود. اما دارو تنها گزینه درمان سوء هاضمه نیست. شما ممکن است با انجام اقدامات زیر قادر به بهبود هضم و تسکین علائم ناراحت کننده خود باشید:
- خوردن وعده های غذایی کوچک در طول روز
- اجتناب از مصرف غذاهای تند و چرب
- خوردن آهسته غذا و اجتناب از دراز کشیدن بعد از غذا
- ترک سیگار
- کاهش وزن
- محدود کردن مصرف قهوه، نوشابه ها و الکل
- استراحت زیاد
- متوقف کردن مصرف داروهایی که باعث آسیب به معده می شوند، مانند NSAID ها و آسپرین
- کاهش استرس از طریق یوگا یا آرامش درمانی
یبوست
یکی دیگر از اختلالات گوارشی شایع یبوست است. طبق گفته موسسه National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases، یبوست یکی از شایعترین اختلالات گوارشی در ایالات متحده است. بیش از چهار میلیون آمریکایی هر سال از یبوست مکرر شکایت دارند. یبوست مکرر معمولا به حالتی گفته می شود که دفع مدفوع در هفته کمتر از ۳ بار بوده و مدفوع سفت و خشک باشد.
علل یبوست چیست؟
کار روده شما این است که آب و نمک را از غذا جذب کند. در این فرایند مدفوع ایجاد می شود. عضلات روده بزرگ در نهایت از طریق رکتوم ضایعات را دفع می کنند. اگر مدفوع در طول روده باقی بماند، می تواند سفت و خشک شود.
رژیم غذایی کم فیبر اغلب باعث یبوست می شود. فیبر غذایی برای نرم شدن مدفوع بسیار ضروری است. مواد غذایی غنی از فیبر معمولا از گیاهان ساخته شده یا اجزای گیاهی در آن ها وجود دارد که بدن قادر به هضم آن نیست. فیبر در فرم های محلول و نامحلول وجود دارد. فیبر محلول می تواند در آب حل شود و یک ماده نرم ژل مانند ایجاد کند که از طریق دستگاه گوارش دفع می شود. فیبر نامحلول بیشتر ساختار خود را حفظ می کند. فیبر در کاهش یبوست بسیار مفید است. هر دو فرم فیبر، وزن و اندازه مدفوع را افزایش داده و آن را نرم می کنند. این باعث می شود که مدفوع راحت تر از رکتوم خارج شود.
علل بروز یبوست
یبوست یکی از شایع ترین اختلالات گوارشی در میان افراد مسن است. فقدان تحرک بدنی و مصرف داروها، از جمله داروهای ضد درد، می تواند مدفوع را سفت کند. برای اکثر افراد، خوردن فیبر بیشتر، مانند سبوس و نوشیدن مقدار زیادی مایعات، یبوست گاه به گاه را از بین می برد.
بیماری هایی که می تواند باعث یبوست شود عبارتند از:
- بیماری های خاص مانند سکته مغزی، بیماری پارکینسون، دیابت و لوپوس
- مشکلات موجود در کولون و رکتوم، از جمله انسداد روده، سندرم روده تحریک پذیر یا دیورتیکولوز
- مصرف بیش از حد ملین ها
- مشکلات هورمونی، از جمله کم کاری غده تیروئید
- شکاف مقعدی یا هموروئید
علائم یبوست چیست؟
تعریف هر فرد از دفع معمولی روده ممکن است متفاوت باشد. بعضی افراد سه بار در روز دفع دارند، در حالی که برخی سه بار در هفته این کار را انجام می دهند. با این حال، اگر علائم زیر را تجربه می کنید، ممکن است یبوست داشته باشید:
- کمتر از سه بار دفع مدفوع در هفته
- دفع مدفوع خشک و سفت
- درد هنگام دفع
- احساس پر بودن روده بعد از دفع مدفوع
- تجربه انسداد مجاری رکتوم
نحوه درمان و جلوگیری از یبوست
تغییر در رژیم غذایی و افزایش سطح فعالیت بدنی آسانترین و سریع ترین راه برای درمان و جلوگیری از یبوست است. تکنیک های زیر نیز برای درمان این اختلال مفید است:
- هر روز ۱٫۵ تا ۲ کیلوگرم مایعات، مانند آب یا آب میوه شیرین نشده بنوشید.
- مصرف الکل و نوشیدنی های کافئین دار که باعث کم شدن آب بدن می شوند را کم کنید.
- غذاهای غنی از فیبر مانند میوه ها و سبزیجات خام، آلو، یا غلات سبوس دار را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. مصرف روزانه فیبر باید بین ۲۰ تا ۳۵ گرم باشد. اگر مبتلا به یبوست مرتبط با IBS هستید، به منظور کاهش یبوست، فیبر حاوی پسیلیوم (فیبر محلول) به جای سبوس بخورید.
- غذاهای کم فیبر مانند گوشت، شیر، پنیر و غذاهای فرآوری شده را مصرف نکنید.
- هر هفته حدود ۱۵۰ دقیقه ورزش با شدت متوسط (حدود ۲۰ دقیقه در روز) مانند پیاده روی، شنا و دوچرخه سواری داشته باشید.
- اگر احساس می کنید که نیاز به دفع دارید، تاخیر در این کار نیاندازید. هرچه بیشتر صبر کنید، مدفوع شما سفت تر خواهد شد.
- در صورت نیاز، مکمل فیبر مصرف کنید. فقط به یاد داشته باشید که همراه با آن باید مقدار زیادی مایعات بنوشید زیرا اگر فیبر زیادی استفاده کنید و مایعات ننوشید ممکن است یبوست بدتر شود.
زخم معده
زخم معده زخم های دردناکی هستند که می توان آن ها را در معده و روده کوچک یافت. این زخم ها زمانی رخ می دهند که لایه ضخیم مخاطی که از معده در برابر آنزیم های گوارشی محافظت می کند، کاهش می یابد. بنابراین اسید های گوارشی قادر به خوردن بافت معده می شوند. زخم معده به راحتی درمان می شود. اما بدون درمان مناسب می تواند مزمن شود.
علت زخم معده چیست؟
زخم معده لزوما توسط یک عامل واحد ایجاد نمی شود. تنزیل ترشح مایعات معده که منجر به زخم می شود، معمولا ناشی از یکی از موارد زیر است:
- عفونت با باکتری هلیکوباکتر پیلوری
- مصرف طولانی مدت داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند آسپرین و ایبوپروفن
- وجود اسید اضافی در معده، که ممکن است مربوط به ژنتیک، شیوه زندگی (استرس، سیگار کشیدن) و غذاهای خاص باشد
- سندرم Zollinger-Ellison، یک بیماری نادر است که بدن را وادار به تولید بیش از حد اسید معده می کند
برخی عوامل و رفتارها نیز می توانند شما را در معرض خطر ابتلا به زخم معده قرار دهند. این عوامل عبارتند از:
- سیگار کشیدن
- استفاده مکرر از استروئید (از قبیل داروهای درمان آسم)
- هیپرکلسمی (مصرف بیش از حد کلسیم)
- سابقه خانوادگی زخم معده
- سن بالای ۵۰ سال
- مصرف بیش از حد الکل
علائم زخم معده
علائم زخم معده زیاد است. شدت علائم نیز بستگی به شدت زخم دارد. شایعترین علامت احساس سوزش یا درد در ناحیه بین قفسه سینه و شکم است. به طور معمول، درد زمانی شدید می شود که معده خالی است. این درد می تواند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
سایر علائم رایج عبارتند از:
- درد خفیف معده
- کاهش وزن
- امتناع از مصرف غذا به دلیل درد
- تهوع یا استفراغ
- نفخ
- سوزش یا رفلاکس اسید
- سوزش سر دل (احساس سوزش در قفسه سینه)
- درد هنگام خوردن و نوشیدن
- کاهش درد در زمان مصرف آنتی اسیدها
درمان زخم معده
درمان بستگی به علت زخم شما دارد. اکثر زخم ها را می توان با یک نسخه درمان کرد، اما در موارد نادر، ممکن است جراحی انجام شود. مهم است که به سرعت زخم را درمان کنید. اگر زخم فعال خونریزی دار دارید، احتمالا برای درمان شدید با داروهای IV، بستری خواهید شد و ممکن است نیاز به تزریق خون داشته باشید.
[quote font_size=”18″ color=”#37a02b”]
پیشنهاد می کنیم برای اطلاعات بیشتر، این مطالب را نیز بخوانید:
آشنایی با داروهای درمان زخم های گوارشی
چه چیزی باعث ایجاد زخم های گوارشی می شود؟
[/quote]
درمان غیر جراحی
زخم در ناحیه مری، معده یا روده کوچک که به واسطه عفونت های باکتریایی یا داروهای خاص ایجاد می شوند، معمولا با مصرف دارو درمان می شوند. بیشتر زخم ها با انجام تغییر در دارو یا تغییر در سبک زندگی، از قبیل ترک سیگار، اجتناب ار نوشیدن الکل و جلوگیری از استفاده منظم از داروهای ضد التهابی درمان می شوند.
درمان جراحی
در موارد بسیار نادر، زخم پیچیده معده نیاز به عمل جراحی دارد. این شامل زخم هایی است که:
- عود می کنند
- بهبودی نمی یابند
- خونریزی دارد
- معده یا روده کوچک را پاره کرده اند
- از جریان غذا از معده به روده ممانعت می کنند
جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حذف کل زخم
- برداشتن بافت از بخش دیگر روده و دوختن آن در محل زخم
- گره زدن شریانی که خونریزی دارد
- قطع عصب معده برای کاهش تولید اسید معده