علائم و نشانه های زردی نوزاد و روش های درمان آن

زردی نوزاد به معنی زرد شدن پوست و چشم نوزاد است. زردی در نوزادان بسیار معمول است و می تواند هنگامی رخ دهد که در بدن نوزادان سطح بالایی از بیلی روبین (رنگدانه زرد که در طی تجزیه طبیعی سلول های قرمز خون تولید می شود) یافت شود. در نوزادان و بزرگسالان، کبد، بیلی روبین را پردازش کرده و سپس این ماده را از طریق دستگاه گوارش دفع می شود. زمانی که کودک زردی می گیرد به این معنی است که کبد او هنوز به اندازه ای رشد نکرده است که قادر باشد بیلی روبین را حذف کند. خبر خوب این است که در اکثر موارد، زمانی که کبد رشد می کند و تغذیه کودک آغاز می شود زردی نوزاد به خودی خود از بین می رود.

به این ترتیب در اغلب موارد، زردی نوزاد در عرض دو تا سه هفته درمان می شوند. اما زردی که بیش از سه هفته ادامه داشته باشد ممکن است نشانه ای از یک بیماری زمینه ای باشد. علاوه بر این، سطح بالایی از بیلی روبین در بدن می تواند کودک را در معرض خطر ناشنوایی، فلج مغزی و یا اشکال دیگری از آسیب های مغزی قرار دهد. به همین دلیل آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه می کند که تمام نوزادان بین دو تا چند روز پس از تولد، برای درمان زردی، باید علائم حیاتیشان هر ۸ تا ۱۲ ساعت بررسی شود.

علت زردی نوزاد

نوزادانی که یکی از موراد زیر در مورد آن ها صدق می کند، در بالاترین خطر برای ابتلا به زردی هستند. این موارد عبارتند از:

  • نوزادان نارس و یا نوزادانی که قبل از هفته ۳۷ بارداری به دنیا می آیند.
  • کودکانی که شیر مادر برایشان کافی نیست و یا سخت تغذیه می شوند.
  • نوزادان که نوع خون آن ها با نوع خون مادر سازگاری ندارد.

نوزادانی که نوع خونشان با نوع خون مادر سازگاری ندارد، در بدنشان آنتی بادی تجمع پیدا می کند که موجب مرگ سلول های قرمز خون می شوند. به این ترتیب به طور ناگهانی سطح بیلی روبین که از مرگ سلول های قرمز خون حاصل می شود، بالا می رود.

سایر علل زردی عبارتند از:

  • ساییدگی و درد در هنگام تولد یا دیگر خونریزی های داخلی
  • مشکلات کبدی
  • عفونت
  • کمبود آنزیم
  • اختلال در سلول های قرمز خون نوزاد

علائم زردی نوزاد

اولین نشانه زردی نوزاد ، زرد شدن زنگ پوست و سفیدی چشم نوزاد است. زردی ممکن است در دو تا چهار روز پس از تولد شروع شود و ممکن است در صورت گسترش، در سراسر بدن نوزاد مشاهده شود. سطح بیلی روبین به طور معمول بین سه تا هفت روز پس از تولد به اوج خود می رسد. برای تست و اطمینان بیشتر انگشتتان را به آرامی روی پوست نوزاد بکشید. در این حالت پس از برداشتن انگشت پوست محلی که به آن فشار وارد کردید زرد می شود. این نشانه ای از یرقان است.

علائم و نشانه های زردی نوزاد و روش های درمان آن
علائم و نشانه های زردی نوزاد و روش های درمان آن

نتایج آزمایش خون زردی نوزاد

روز اول تولد روز دوم تولد روز سوم تولد
مشخصه زردی انجام آزمایش بیلی روبین کل و مستقیم ترانس Bilirubinometer ترانس Bilirubinometer
سرم غیر مستقیم ۵ الی ۱۰ آزمایش ۳ الی ۵ ساعت بعد تکرار شود آزمایش ۸ الی ۱۲ ساعت بعد تکرار شود ترانس Bilirubinometer تکرار شود
بیلی روبین بر حسب (میلی گرم بر دسی لیتر) ۱۰ الی ۱۵ آزمایش ۳ الی ۴ ساعت بعد تکرار شود آزمایش ۴ الی ۶ ساعت بعد تکرار شود آزمایش ۶ الی ۸ ساعت بعد تکرار شود
روز خاص ۱۵ الی ۲۰ آزمایش ۲ الی ۳ ساعت بعد تکرار شود آزمایش ۲ الی ۴ ساعت بعد تکرار شود آزمایش ۴ الی ۶ ساعت بعد تکرار شود
۲۰ به بالا نوزاد باید تحت نظر تیم پزشکی قرار گیرد آزمایش ۲ الی ۳ ساعت دیگر تکرار شود آزمایش ۳ الی ۴ ساعت بعد تکرار شود

همانطور که در جدول بالا مشاهده می کنید اگر درجه زردی نوزاد پایین تر از ۵ میلی گرم بر دسی لیتر باشد یعنی کودک زردی ندارد اما بعد از این درجه زردی نوزاد شروع می شود و باید طبق جدول، بیلی روبین در ساعت و روزها مختلف تولد آزمایش شود. زردی بالای ۲۰ نیز نیاز به بستری دارد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اغلب موارد زردی طبیعی است، ولی گاهی اوقات آن ها می توانند نشانه ای از یک بیماری زمینه ای باشند. زردی شدید نیز خطر ورود بیلی روبین به مغز را بالا می برد. این اتفاق می تواند احتمال آسیب دائمی مغز را افزایش دهد. اگر شما متوجه علائم زیر شدید، حتما به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید:

  • زردی گسترش یافته و یا شدید تر شود.
  • نوزاد تب بالای ۱۰۰ درجه فارنهایت یا ۳۷٫۷ درجه سانتی گراد داشته باشد.
  • رنگ زرد کودک عمیق تر شود.
  • تغذیه کودک ضعیف شده و سخت عذا بخورد.
  • نوزاد بی حال شود.

بعد از مرخص شدن مادر و نوزاد از بیمارستان مهم است که ظرف ۷۲ ساعت بعد، برای چک آپ کامل، نوزاد به بیمارستان برده شود. همانطور که گفته شد سطح بیلی روبین خون نوزاد در روز ۳ تا ۷ تولد به اوج خود می رسد. از طرفی تنها رنگ زرد پوست نوزاد نشان دهنده زردی نیست. برای تعیین شدت و درجه زردی آزمایش خون لازم است.

نوزادانی که در ۲۴ ساعت اول زندگی زردی بگیرند باید بلافاصله سطح بیلی روبین خونشان اندازه گیری شود. آزمایش های اضافه هم بسته به وجود بیماری زمینه ای نوزاد می تواند متفاوت باشد به عنوان مثال آزمایش خون (CBC) و یا آزمایش نوع خون برای تعیین ناسازگاری خون (RH)، که به نام آزمایش کومبس نیز شناخته می شود.

چگونه زردی نوزاد درمان می شود؟

زردی خفیف معمولا با رشد و به بلوغ رسیدن کبد کودک از بین می رود. در این زمینه تغذیه مکرر (بین ۸ تا ۱۲ بار در روز) برای دفع بیلی روبین به نوزاد کمک می کند.

زردی شدید ممکن است درمان های دیگری نیاز داشته باشد. فتوتراپی یک روش معمول و بسیار موثر درمانی است که در این روش با استفاده از نور، بیلی روبین در بدن کودک شما تجزیه می شود. در نور درمانی، کودک بر روی تخت ویژه ای در زیر نور طیف آبی قرار داده می شود و تنها یک پوشک و عینک محافظ خاص به چشم دارد. پتو فیبر نوری نیز ممکن است زیر کودک پهن شود.

در موارد بسیار شدید، تعویض خون ممکن است لازم باشد. در تعویض خون، مقدار کمی از خون یک اهدا کننده و یا یک بانک خون، به نوزاد تزریق می شود. این خون سالم، جایگزین سلول های قرمز آسیب دیده نوزاد می شوند. علاوه بر این تعداد گلبول سفید خون را افزایش داده و موجب کاهش سطح بیلی روبین می شود.

آیا زردی نوزاد قابل پیشگیری است؟

هیچ راه حل واقعی برای جلوگیری از زردی نوزاد وجود ندارد. در دوران بارداری، شما می توانید نوع خون خود و نوع خون کودک را مورد آزمایش قرار داده و احتمال ناسازگاری خون را رد کنید. همان طور که گفتیم ناسازگاری خون یکی از علل ابتلا به زردی است. تنها راهی که می توانید به کودک کمک کنید این است که اگر زردی خفیف دارد، از پیشرفت آن جلوگیری کنید. برای این کار اقدامات زیر را انجام دهید:

  • مطمئن شوید کودک تغذیه کافی از طریق شیر مادر دارد. تغذیه کودک ۸ تا ۱۲ بار در روز برای چند روز اول، تضمین می کند که کودک شما دچار کم آبی نیست، آب فراوان در بدن نوزاد کمک می کند که بیلی روبین با سرعت بیشتری از بدن نوزاد دفع شود.
  • اگر نوزادتان با شیر خشک تغذیه می شود هر ۳ ساعت در هفته اول بین ۳۰ تا ۶۰ گرم به او شیر خشک دهید.