عرق کردن و یا تعریق، روش بدن برای خنک کردن و پایین نگه داشتن حرارات خودش است. بنابراین باید انتظار داشته باشیم بدنمان در حرارت زیاد و شرایطی مانند گرمی هوای محیط، فعالیت بدنی شدید و تب، این واکنش را از خود نشان دهد. اما هنگامی که عرق کردن بدون افزایش درجه حرارت بدن رخ می دهد، آن را اغلب به عنوان عرق سرد می شناسند. عرق سرد می تواند نشانه از وجود بیماری باشد. پس اگر بدون علت عرق سرد می کنید و تعریق بدون تب دارید با ما در ادامه همراه شوید تا علل این عارضه را بدانید.
همانطور که گفته شد عرق سرد اصطلاحی است که برای توصیف تعریق بدن، بدون وجود حرارت بالا به کار برده می شود. در این عارضه، سطح بدن داغ نیست و دما سنج هم تب رانشان نمی دهد. در مقابل عرق کردن ناگهانی و غیر منتظره نیز نشانه ای از بسیاری از بیماری های شناخته شده می باشد. عرق سرد اساسا یک واکنش غیر طبیعی است و باید مورد بررسی قرار گیرد.
البته به غیر از عرق سردی که به صورت طبیعی سرد است، خنک کردن عرقی که بر اثر گرما بر روی پوست ایجاد شده هم، می تواند منجر به ایجاد عرق سرد شود. به عنوان مثال، فردی که پس از ورزش شدید وارد محیط سرد می شود، تجربه عرق سرد به این معنی را دارد. در این حالت درجه حرارت سطح پوست به طور ناگهانی کم شده و عرق به شکل قطره روی پوست مشاهده می شود. علاوه بر این، این فرد ممکن است احساس سرما و رطوبت بر روی پوست نیز داشته باشد. در هر صورت عرق سردی که به صورت آنی ایجاد می شود نباید با عرق سردی که بدون علت رخ می دهد اشتباه گرفته شود.
عرق عادی در مقابل عرق سرد
بدن ما هموراه سعی می کند تا درجه حرارت خود را روی ۳۷ درجه سانتی گراد نگه دارد. البته این حرارت ممکن است در افراد مختلف ۰٫۵ درجه نوسان داشته باشد. اما این میزان نوسان طبیعی است. وقتی درجه حرارت بدن در حال بالا رفتن است، بدن سعی می کند با فرآیندهای مختلف مثل عرق کردن، از ایجاد آسیب به ارگان های مختلف، در اثر افزایش حرارت، جلوگیری کند.
برای انجام این فرآیند، در مرحله اول رگ های خونی روی سطح پوشت گشاد می شوند. این کار اجازه می دهد تا جریان خون به سطح پوست بیشتر نزدیک شده و حرارت موجود در بدن را از طریق پوست به محیط منتقل کند. در این مرحله پوست ظاهری قرمز و یا سرخ به خود می گیرد. در مرحله دوم، بدن غدد عرق کوچک در سطح پوست را تحریک می کند. این غدد تولید عرق می کنند. تبخیر این عرق ها از روی پوست اثر خنک کنندگی دارد. این مکانیسم، یکی از جالب ترین مکانیسم های طبیعی بدن است.
با وجود عرق سرد در بدن، می توان به این موضوع پی برد که بدون وجود عاملی خارجی مثل افزایش دما و یا فعالیت بیش از حد، غدد عرق تحریک شده اند. این اختلال معمولا به علت فعال شدن غیر طبیعی سیستم عصبی سمپاتیک رخ می دهد. در طی این اختلال، رشته های عصبی که به غدد عرق متصل هستند، باعث تحریک آن ها می شوند. این تحریک باعث می شود غدد، عرق ترشح کنند. در این فرآیند تنها عرقی که منتشر می شود قابل لمس و مشهود است. سایر فرایندها به دور از چشم ما رخ می دهند. وجود این عرق غیر طبیعی بر روی پوست، ایجاد رطوبت و پس از آن سرما می کند.
علت ایجاد عرق سرد
طیف متنوعی از علت ها برای ایجاد عرق سرد وجود دارند. برخی از این علل خفیف هستند و عوارض جدی در پی ندارند اما برخی نیز جدی هستند و در صورت عدم درمان، حتی می توانند مرگبار باشند. برای تشخیص این که علت این عارضه چیست، وجود علائم دیگر ضروری است. مهم این است که تعریق شدید و ناگهانی مورد بررسی قرار گرفته و در اسرع وقت برای جلوگیری از عوارض جدی، درمان شود.
گرگرفتگی
گرگرفتگی یک واژه عمومی برای توصیف یک احساس ناگهانی از گرما در بدن است. گرگرفتگی معمولا در زنان، با ورود به سن یائسگی و یا قبل از آن، با تغییرات هورمونی ایجاد می شود. این عارضه جدی نیست اما برای برخی از زنان به قدری شدید است که بر کیفیت زندگی آن ها تاثیر می گذارد. همراه با گرگرفتگی می تواند تعریق نیز وجود داشته باشد. گاهی اوقات تعریق بیش از حد در یائسگی، بدون گرگرفتگی رخ می دهد.
هایپرهیدروز
هایپرهیدروز (Hyperidrosis) اصطلاح پزشکی است که برای تعریق بیش از حد استفاده می شود. این تعریق ممکن است در برخی از افراد تنها در بخشی از بدن مثل کف دست، زیر بغل، کمر و کف پا ایجاد شود و برای برخی دیگر در کل بدن رخ می دهد. اعتقاد بر این است که تعریق، به علت یک بیش فعالی در سیستم عصبی سمپاتیک که غدد عرق را غیر طبیعی تحریک می کنند، ایجاد می شود. اگر چه هایپرهیدروز جدی نیست، اما تاثیرات روانی زیادی دارد.
هیپوگلیسمی
هیپوگلیسمی به معنی کاهش سطح قند خون است. عرق سرد یکی از علائم هیپوگلیسمی است. بدن معمولا سطح گلوکز خون را در یک محدوده حفظ می کند. اما هنگامی که سطح قند خود از حد نرمال خود پایین تر می آید، بر روی بدن به شیوه های مختلف تاثیر می گذارد. هیپوگلیسمی بیشتر در افراد دیابتی که رزیم غذایی خود را رعایت نمی کنند و یا دوز اشتباهی از دارو را استفاده می کنند، رخ می دهد.
حمله قلبی
حمله قلبی (انفارکتوس میوکارد) یکی از علل جدی تر عرق سرد است. در این عارضه، بخشی از عضله قلب (میوکارد)، در اثر انسداد رگ های خونی (عروق کرونر) دچار آسیب می شود. درد قفسه سینه اغلب با درد دست چپ و درد فک، سرگیجه، آشفتگی، تهوع و تنگی نفس از علائم دیگری هستند که همراه با عرق سرد در حمله قلبی ایجاد می شوند.
افت فشار خون
افت فشار خون (فشار خون پایین) می تواند به دلایل مختلفی از جمله نارسایی قلبی و دیگر بیماری های قلبی، بیماری های غدد، واکنش های آلرژیک شدید، عفونت ها، از دست دادن خون، کم آبی بدن و مسمومیت رخ دهد. افت خفیف فشار خون، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. سبکی سر و سرگیجه از علائم شایع این اختلال هستند که معمولا با افت فشار خون حاد (ناگهانی و شدید) و همراه با عرق سرد ایجاد می شوند.
هیپوکسی
هیپوکسی به معنی پایین بودن سطح اکسیژن در بدن است. هیپوکسی معمولا بر اثر خفگی، مسمومیت، بیماری های شدید ریه و بیماری های حاد قلبی بوجود می آید. عرق سرد معمولا با هیپوکسی شدید و ناگهانی ایجاد می شود. سرگیجه، تاری دید و غش، همراه با ضربان قلب بسیار سطحی و عرق سرد در این عارضه رخ می دهد.
شوکه شدن
شوکه شدن یک اصطلاح گسترده برای توصیف شرایطی است که اکسیژن و خون در بدن کافی نیست. انواع مختلف شوک وجود دارد که به علل متفاوتی ایجاد می شوند. پوست سرد و مرطوب یکی از علائم اصلی شوک است. انواع مختلف شوک عبارتند از:
- شوک آنافیلاکسی: بر اثر واکنش آلرژیک شدید ایجاد می شود.
- شوک کاردیوژیک: بر اثر نارسایی قلبی و دیگر شرایط قلبی ایجاد می شود.
- شوک هیپوولمیک: بر اثر خونریزی و کاهش حجم خون در بدن رخ می دهد.
- شوک سپتیک: براثر عفونت های شدید مانند سپتی سمی (عفونت خون) ایجاد می شود.
- شوک نوروژنیک: بر اثر ایجاد اختلال و یا آسیب در سیستم عصبی رخ می دهد.
سایر علل عرق سرد
- دریازدگی
- درد شدید
- واکنش وازوواگال
- استرس روانی
- استفراغ مکرر
- عفونت هایی مانند عفونت HIV و سل (TB)
- تب