میگرن نوعی سردرد است که می تواند درد ضربانی شدید یا زننده ای، معمولا در یک طرف سر ایجاد کند. این درد اغلب با تهوع، استفراغ و حساسیت شدید به نور و صدا همراه است. حملات میگرن می تواند درد قابل توجهی را برای ساعت ها به وجود آورد و می تواند آنقدر شدید باشد که فرد را ناتوان کند.
هشدار علائم دهنده ای ممکن است قبل یا همراه با سردرد رخ دهند. این علائم شامل جرقه زدن نور در نقاط کور چشم و یا سوزن سوزن شدن یک طرف صورت یا دست و پا باشد. داروهایی نیز وجود دارند که به جلوگیری از علائم شدید میگرن کمک می کنند. ضمن این که تغییر در برخی از عادات می توانند بر روی تسکین این نوع سردرد موثر باشند. اگر می خواهید در مورد علل، نشانه ها و درمان میگرن اطلاعات بیشتری کسب کنید ادامه این مطلب مجله پیام سلامت را مطالعه نمایید.
علائم میگرن
این نوع سر درد اغلب در دوران کودکی، نوجوانی یا اوایل بزرگسالی شروع می شود. میگرن، از چهار مرحله زیر تشکیل شده است:
- مرحله پیش نشانه
- مرحله اورا
- مرحله درد
- مرحله پس اثر
علائم مرحله پیش نشانه
یک یا دو روز قبل از میگرن، شما ممکن است متوجه تغییرات ظریفی شوید. علائم هشدار شامل موارد زیر می باشند:
- یبوست
- تغییرات خلقی، احساس افسردگی یا شادی و سرخوشی
- هوس های غذایی
- سفتی گردن
- افزایش تشنگی و تکرر ادرار
- خمیازه کشیدن مکرر
علائم مرحله اورا
اورا ممکن است قبل یا در طی سردرد رخ دهد. اکثر افراد بدون وارد شدن به مرحله اورا این سردرد را تجربه می کنند. علائم اورا ناشی از سیستم عصبی می باشد. آنها معمولا شامل اختلالات بینایی، مانند اخگر بینی، دید کج هستند.
گاهی اوقات این مرحله احساس حسی، حرکتی و یا کلامی را تحت تاثیر قرار می دهد. عضلات در این مرحله ضعیف شده، و یا ممکن است فرد احساس کند که کسی او را لمس می کند. هر یک از این علائم معمولا به تدریج آغاز می شود و بین ۲۰ تا ۶۰ دقیقه ادامه دارند. نمونه هایی از نشانه ها در این مرحله عبارتند از:
- پدیده های بصری، مانند دیدن اشکال مختلف، لکه های روشن یا چشمک زدن نور
- از دست دادن بینایی
- احساس سوزن سوزن شدن در یک دست یا یک پا
- ضعف یا بی حسی در صورت و یا یک طرف بدن
- مشکل در صحبت کردن
- شنیدن صداها و یا موسیقی در حالی که این اصوات وجود ندارند
- حرکات جهشی، سریع و غیر قابل کنترل بدن
گاهی اوقات، میگرن همراه با اورا ممکن است با ضعف اندام همراه باشد.
علائم مرحله درد
میگرن معمولا از چهار تا ۷۲ ساعت طول می کشد. فرکانس هایی که با سردرد رخ می دهند از فردی به فرد دیگر متفاوت است. حمله چندین باره در ماه معمولا نادر است. در طول این مرحله سردرد، علائم به شرح زیر می باشند:
- درد در یک طرف یا هر دو طرف سر
- درد ضرباندار و یا زننده
- حساسیت به نور، صدا، و گاهی اوقات بو و لمس
- تهوع و استفراغ
- تاری دید
- احساس سبکی سر
علائم مرحله پس اثر
مرحله نهایی، که به نام مرحله پس اثر شناخته می شود، پس از حمله میگرن رخ می دهد. حدود ۲۴ ساعت بعد از حمله ممکن است علائم زیر ایجاد شود:
- گیجی
- نوسانات خلقی
- سرگیجه
- ضعف
- حساسیت به نور و صدا
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
میگرن اغلب تشخیص داده نشده و درمان نمی شود. اگر به طور منظم علائم و نشانه های حملات میگرن را تجربه می کنید، سابقه ای از نوع، شدت، علائم و عوامل تحریک کننده حملات خود جمع آوری کرده و برای یافتن درمان مناسب به پزشک مراجعه کنید. حتی اگر سابقه سردرد دارید و الگوی سردرد شما به طور ناگهانی تغییر کرده و احساس تفاوت در نوع سردرد خود می کنید نیز باید به پزشک مراجعه کنید.
اگر علائم و نشانه های زیر را دارید باید سریعا خود را به مرکز درمانی برسانید:
- سردرد شدیدی که مانند رعد است
- سردرد همراه با تب، سفتی گردن، گیجی، تشنج، دو بینی، ضعف، بی حسی یا مشکل در صحبت کردن
- سردرد بعد از ضربه به سر، به خصوص اگر سردرد بدتر می شود.
- سردرد مزمنی که پس از سرفه کردن، فعالیت، فشار و یا یک حرکت ناگهانی بدتر می شود.
- سردرد جدیدی که در افراد بالای ۵۰ سال رخ می دهد.
علل میگرن
اگرچه علل این نوع سردرد هنوز مشخص نشده است، اما ژنتیک و عوامل محیطی در ایجاد آن نقش بازی می کنند. میگرن ممکن است با تغییرات در ساقه مغز و تعاملات با عصب سه قلو، یک مسیر عمده درد ایجاد کند.
عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز – از جمله سروتونین، که درد در سیستم عصبی را تنظیم می کند – نیز ممکن است از علل این درد باشد. اما محققان هنوز در حال مطالعه بر روی نقش سروتونین در میگرن هستند.
سطح سروتونین در خلال حمله میگرن، افت می کند. این عمل ممکن است عصب سه قلو را برای انتشار موادی به نام نوروپپتید تحریک کند. این ماده به طرف پوشش بیرونی مغز (مننژ) می روند. نتیجه این فرایند درد میگرن است. دیگر انتقال دهنده عصبی که نقش مهمی در درد ناشی از میگرن دارد، پپتید وابسته به ژن کلسی (CGRP) می باشد.
آغازگرهای میگرن
تغییرات هورمونی در زنان: تغییرات در میزان استروژن، شروع کننده سردرد در بسیاری از زنان است. زنانی که سابقه میگرن دارند، اغلب سردرد را درست قبل یا در طول دوره های قاعدگی گزارش می دهند. در این زمان در میزان استروژن افت پیدا خواهد شد. برخی نیز در طول حاملگی یا یائسگی این درد را تجربه می کنند. داروهای هورمونی مثل قرص های ضدبارداری و هورمون درمانی جایگزین، نیز ممکن است میگرن را بدتر کنند. اما برخی از زنان، با مصرف این داروها سردرد کمتری را گزارش داده اند.
خوراکی ها: پنیرهای کهنه، غذاهای شور و غذاهای فراوری شده ممکن است میگرن را آغاز کنند.
افزودنی های مواد غذایی: شیرین کننده آسپارتام و نگهدارنده مونو سدیم گلوتامات (MSG)، که در بسیاری از مواد غذایی یافت می شوند، ممکن است آغازگر این درد باشند.
نوشیدنی: الکل، به خصوص شراب، و نوشیدنی های کافئین دار نیز محرک هستند.
استرس: استرس در محل کار و یا منزل می تواند منجر به این نوع سردرد شوند.
محرک های حسی: چراغ های روشن و حساسیت به نور خورشید می تواند میگرن را القاء، کنند. صداهای بلند، بوی قوی از جمله عطر، تینر، دود سیگار و … در برخی از مردم سردرد میگرنی ایجاد می کند.
تغییرات در الگوی خواب: خواب زدگی و یا بیدار شدن بی موقع از خواب نیز مسئول سردرد های میگرنی هستند.
عوامل فیزیکی: فعالیت جسمی شدید، از جمله فعالیت جنسی، ممکن است میگرن را تحریک کنند.
تغییر در محیط زندگی: تغییر آب و هوایی و یا فشار هوا می توانید سردرد های میگرنی را تحریک کنند.
داروها: قرص های ضد بارداری و گشاد کننده عروق، مانند نیتروگلیسرین، میگرن را تشدید می کنند.
عوامل خطر ابتلا به میگرن
عوامل متعددی وجود دارند که شما را بیشتر در معرض ابتلا به میگرن قرار می دهند. این عوامل عبارتند از:
سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده مبتلا به سردرد میگرنی باشد، احتمال ابتلای سایر اعضا وجود دارد.
سن: میگرن می تواند در هر سنی شروع شود، هر چند اولین بار این نوع سردرد در دوران بلوغ رخ می دهد. میگرن، در طول دهه ۳ زندگی به تدریج کمتر می شود.
جنسیت: زنان سه برابر بیشتر از مردان سردرد میگرنی می گیرند. این سردرد در دوران کودکی در پسران بیشتر از دختران شیوع دارد. اما در زمان بلوغ دختران را بیشتر تحت تاثیر قرار می دهد.
تغییرات هورمونی: این سردرد در زنان درست قبل یا مدت کوتاهی پس از شروع قاعدگی شدت می یابد.
عوارض ناشی از میگرن
گاهی اوقات تلاش برای کنترل درد میگرن باعث مشکلاتی از قبیل موارد زیر می شوند:
مشکلات شکمی: برخی از داروهای ضد درد که به نام داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن شناخته می شوند، ممکن است درد شکم، خونریزی، زخم و عوارض دیگر ایجاد کنند. به خصوص اگر در دوزهای زیاد و یا برای دوره طولانی استفاده شوند.
استفاده بیش از حد از داروهای سردرد: مصرف بیش از ۱۰ روز در ماه، به مدت سه ماه از داروهای ضد سردرد ممکن است سردرد جدی ناشی از دارو را آغاز کند.
سندرم سروتونین: سندرم سروتونین یک وضعیت نادر بالقوه مرگبار است و هنگامی رخ می دهد که ماده شیمیایی سروتونین در سیستم عصبی بیش از حد شود.
آزمایشات لازم برای تشخیص میگرن
اگر سابقه خانوادگی میگرن دارید، به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید. پزشک معمولا با استفاده از علائم و معاینه فیزیکی و عصبی به بیماری شما پی خواهد برد. اما برای تشخیص بهتر از آزمایشات زیر استفاده می شود:
- آزمایش خون
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
- توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن
- کشیدن مایع مغزی نخاعی
درمان میگرن
برای درمان این نوع سرددر دو هدف عمده وجود دارد. اول توقف علائم و دوم جلوگیری از حملات در آینده است. درمان میگرن می تواند در توقف علائم و جلوگیری از حملات آینده کمک کننده باشد. بنابراین داروهایی که برای میگرن طراحی شده اند به دو دسته عمده زیر تقسیم می شوند:
- داروهای ضد درد
- داروهای پیشگیری کننده
استراتژی درمان شما بستگی به شدت و دفعات سردرد، درجه ناتوانی سردرد و دیگر بیماری های شما دارد.
برخی از داروها نباید در زمان بارداری و شیردهی استفاده شوند و برخی از آن ها نیز برای استفاده توسط کودکان توصیه نمی شود. بنابراین بهتر است برای تشخیص نوع دارو از پزشک کمک بگیرید.
داروهای ضد درد
- مسکن ها مانند آسپرین یا ایبوپروفن
- تریپتان ها مانند سوماتریپتان، ریزاتریپتان، ناراتریپتان و فرواتریپتان
- Ergots که از ترکیب ارگوتامین و کافئین تهیه می شود.
- داروهای ضد تهوع مانند کلرپرومازین، متوکلوپرامید (رگلان) و یا پروکلرپرازین
- داروهای مخدر که حاوی کدئین هستند.
- گلوکوکورتیکوئیدها مانند پردنیزولون و دگزامتازون)
داروهای پیشگیری کننده
- داروهای قلبی عروقی: مسدود کننده های بتا، که معمولا برای درمان فشار خون بالا و بیماری عروق کرونر استفاده می شود، ممکن است تعداد و شدت میگرن را کاهش دهند. پروپرانولول، متوپرولول تارتارات و تیمولول از جمله این داروها می باشند.
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد تشنج: برخی از داروهای ضد تشنج مانند سدیم والپروات و توپیرامات، به نظر می رسد می توانند میگرن را بهبود دهند.
- OnabotulinumtoxinA (بوتاکس): در این روش باید به مدت ۱۲ هفته سم بوتاکس به عضات پیشانی و گردن تزریق شود.
- مسکن ها: مصرف داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی، به خصوص ناپروکسن، ممکن است به پیشگیری از میگرن و کاهش علائم کمک کند.
طب جایگزین
گاهی نیز درمان های غیر دارویی مانند موارد زیر می توانند به درمان این نوع سردرد کمک کنند:
- طب سوزنی
- تکنیک تمدد اعصاب
- ماساژ درمانی
- رفتار درمانی شناختی
- داروهای گیاهی، ویتامین ها و مواد معدنی مانند گل مینا
- مصرف زیاد ریبوفلاوین (ویتامین B-2)
- مصرف مکمل کوآنزیم Q10
- مکمل های منیزیم