کوله سیستیت یا کوله سیستیت حاد به معنی التهاب کیسه صفرا است. اگر این بیماری برای یک دوره طولانی ادامه پیدا کند یا اگر بیمار دچار حملات تکراری شود، آن را کوله سیستیت مزمن می نامند. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت به صورت کامل در مورد علل، نشانه ها، روش های تشخیص و روش های درمان کوله سیستیت مزمن صحبت خواهیم کرد.
کیسه صفرا یک اندام کوچک و به شکل گلابی است که در زیر کبد قرار دارد. این عضو، صفرایی که توسط کبد تولید شده است را در خود ذخیره می کند و در صورت لزوم از طریق مجرای صفراوی مشترک (CBD) آن را به روده کوچک می فرستد تا هضم چربی ها به درستی انجام شود. CBD مجرایی است که کبد، کیسه صفرا و پانکراس را به روده کوچک متصل می کند. سنگ کیسه صفرا که باعث مسدود شدن CBD می شود عامل اصلی کوله سیستیت می باشد. این انسداد بدان معنی است که صفرا در کیسه صفرا جمع و سفت شده و باعث می شود که کیسه صفرا ملتهب شود.
کوله سیستیت مزمن یک بیماری جدی است و اگر به درستی درمان نشود، می تواند موجب پارگی کیسه صفرا شود. درمان کوله سیستیت مزمن معمولا شامل استفاده از آنتی بیوتیک ها، داروهای ضد درد و یا برداشتن کیسه صفرا است.
علت ایجاد کوله سیستیت مزمن
این بیماری معمولا با تشکیل سنگ های صفراوی در کیسه صفرا آغاز می شود. به گفته متخصصان کلینیک کلیولند، ایجاد سنگ های صفراوی ممکن است به چندین عامل از جمله ویژگی های شیمیایی در ارگان های بدن، وزن، فعالیت کیسه صفرا و رژیم غذایی وابسته باشد.
سنگ های صفراوی هنگامی تشکیل می شوند که مواد موجود در صفرا، ذرات کریستالی تشکیل می دهند. این سنگ ها می توانند از اندازه یک دانه شن تا اندازه یک توپ گلف متغییر باشند. وجود سنگ های صفراوی موجب فشار، تحریک و ایجاد عفونت می شود. به مرور زمان، دیواره های کیسه صفرا شروع به ضخیم شدن می کنند. در نهایت، کیسه صفرا کوچک شده و این تغییرات باعث می شوند که کیسه صفرا درست عمل نکند.
علاوه بر سنگ های صفراوی، کوله سیستیت مزمن می تواند به علل زیر نیز ایجاد شود:
- عفونت در سیستم زهکشی مجرای صفراوی مشترک (CBD)
- انسداد CBD
- تجمع کلسترول اضافی در کیسه صفرا (می تواند در دوران بارداری یا پس از کاهش سریع وزن اتفاق بیافتد)
- کاهش خون رسانی به کیسه صفرا به علت دیابت
- رشد تومور در کبد یا لوزالمعده
- رشد تومور در کیسه صفرا (در موارد نادر)
هنگامی که حملات تکراری یا طولانی مدت کوله سیستیت را تجربه می کنید، بیماریتان لقب مزمن را به خود می گیرد.
چه کسی مبتلا به کولسیستیت می شود؟
تشکیل سنگ در کیسه صفرا در زنان بیشتر از مردان رخ می دهد. از این رو، زنان بیشتر به کوله سیستیت مبتلا می شوند. خطر ابتلا به این بیماری پس از ۴۰ سالگی افزایش می یابد. همچنین نژادهای اسپانیایی و بومیان آمریکایی نسبت به سایر افراد با خطر بیشتری برای ابتلا به سنگ کیسه صفرا مواجه هستند.
علائم و نشانه های کوله سیستیت مزمن
علائم کوله سیستیت ممکن است به طور ناگهانی ظاهر شوند و یا به آرامی در طول یک سال رشد کنند. نشانه ها و علائم این بیماری عبارتند از:
- درد شکم که ممکن است تیز و شدید باشد
- گرفتگی شکمی و نفخ
- دردی که به پشت یا زیر تیغه شانه سمت راست گسترش می یابد
- تب و لرز
- تهوع و استفراغ
- شل شدن یا روشن شدن رنگ مدفوع
- زردی (زمانی که پوست و سفیدی چشم زرد می شود)
- خارش
حمله ناشی از این بیماری معمول می تواند دو یا سه روز طول بکشد. اما علائم آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
عوارض ناشی از کوله سیستیت مزمن
عوارض ناشی از کوله سیستیت مزمن می تواند شامل موارد زیر باشد:
- پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)
- سرطان کیسه صفرا (در موارد نادر)
- گانگرن
- سوراخ شدن کیسه صفرا
- بزرگ شدن کیسه صفرا به علت التهاب
- عفونت
- مرگ بافت کیسه صفرا
روش های تشخیص کوله سیستیت مزمن
پزشک برای تشخیص سابقه پزشکی بیمار را پرسیده و معاینه فیزیکی انجام می دهد. علائم کوله سیستیت شبیه بیماری های دیگر است. بنابراین در روند تشخیص باید ابتدا احتمال ابتلا به بیماری های دیگر رد شود.
برخی از تست هایی که می توانند کوله سیستیت مزمن را تشخیص دهند عبارتند از:
- CT اسکن شکمی: سی تی اسکن با استفاده از اشعه ایکس، عکس های بسیار دقیقی از شکم تهیه می کند.
- سونوگرافی شکم: سونوگرافی کمک می کند تا پزشک تمام اندام های داخلی را در شکم مشاهده کند و ببینید خون در عروق چگونه جریان دارد.
- آزمایش خون: آزمایش خون می تواند عفونت در بدن را شناسایی کند.
- cholescintigraphy یا اسکن HIDA: در این روش با تزریق مقدار کمی مواد رادیواکتیو به بدن، انقباضات غیر طبیعی یا وجود مانع در کیسه صفرا و مجاری صفراوی تشخیص داده می شود.
- کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد آندوسکوپیک (ERCP): در این روش با استفاده از اندوسکوپ (یک لوله بلند و انعطاف پذیر است که وارد گلو می شود)، رنگ و اشعه ایکس، پزشک می تواند ارگان های بدن را بررسی کرده و نقص ها و مشکلات را پیدا کند.
- کولانژیوگرافی از راه پوست (PTC): در این روش رنگ کنتراست با یک سوزن وارد کبد می شود. این رنگ اجازه می دهد تا مجاری صفراوی به وسیله اشعه ایکس مشاهده شود.
گزینه های درمان کوله سیستیت مزمن
درمان کوله سیستیت مزمن بستگی به علت ایجاد حمله دارد. انتخاب نوع درمان نیز به سلامت کلی بدن بیمار مرتبط می باشد. اما به طور کلی روش های درمان کوله سیستیت مزمن عبارتند از:
- تجویز آنتی بیوتیک ها برای مبارزه با عفونت
- درمان خوراکی انحلال سنگ کیسه صفرا که با استفاده از داروها سنگ های صفراوی حل می شوند
- داروهای ضد درد برای کنترل درد
اگر کیسه صفرا پاره شده باشد، از جراحی برای برداشتن کیسه صفرا استفاده می شود. جراحی اغلب در موارد کوله سیستیت مزمن استفاده می شود. امروزه جراحی کیسه صفرا عموما با روش لاپاروسکوپی انجام می شود. در این روش جراح یک برش کوچک روی شکم ایجاد می کند و ابزار جراحی کوچکی را برای انجام عمل وارد بدن می کند. در اغلب موارد این جراحی بسیار ساده است و جزء عمل های سرپایی طبقه بندی می شود. عمل های سرپایی زمان بهبودی کوتاه تری دارند.
پزشک در مورد سبک زندگی و دستورالعمل های تغذیه ای که می توانند وضعیت شما را بهبود بخشند نیز توصیه هایی را ارائه می کند.
چشم انداز بلند مدت افراد مبتلا به کوله سیستیت مزمن
این بیماری هنگامی که به درستی درمان شود، چشم انداز بلند مدت بسیار مناسبی دارد. بدن به کیسه صفرا برای هضم غذا نیاز دارد. اگر کیسه صفرا طی عمل جراحی برداشته شود، صفرا به طور مستقیم از کبد وارد روده کوچک می شود و مازاد آن جایی برای ذخیره شدن ندارد.
آیا ممکن است بتوان از کوله سیستیت مزمن پیشگیری کرد؟
اگر تا به حال مبتلا به کوله سیستیت حاد شده اید باید با پزشک مشورت کنید. او به شما خواهد گفت که چه تغییراتی می توانند برای جلوگیری از کوله سیستیت مزمن مفید باشند. در مورد دستورالعمل های تغذیه ای که ممکن است شامل کاهش مصرف چربی باشد نیز با پزشک مشورت کنید. ورزش منظم نیز اغلب برای این بیماران مفید است.
همان طور که گفتیم سنگ های صفراوی عامل اصلی کوله سیستیت هستند. اگر این سنگ ها عاملی هستند که باعث حمله کوله سیستیت در شما شده اند، می توانید خطر ابتلا به سنگ های صفراوی را با کاهش وزن پایین بیاورید. اگر نیاز به کاهش وزن دارید، حتما این کار را به آرامی انجام دهید. زیرا کاهش سریع وزن باعث افزایش خطر ابتلا به سنگ های صفراوی می شود.