حساسیت به پنی سیلین یک واکنش غیر طبیعی از سیستم ایمنی بدن شما به داروی آنتی بیوتیکی پنی سیلین است. پنی سیلین برای درمان عفونت های باکتریایی مختلف تجویز می شود. علائم و نشانه های رایج حساسیت به پنی سیلین شامل کهیر، بثورات و خارش است. اما واکنش های شدید آن شامل آنافیلاکسی است که یک بیماری کشنده است که بر روی سیستم های مختلف بدن تأثیر می گذارد.
تحقیقات نشان داده است که آلرژی های پنی سیلین ممکن است پزشک را مجبور کند که از درمان های آنتی بیوتیکی کمتر مناسب و گران تر استفاده کند. بنابراین، هنگامی که بیمار آلرژی به پنی سیلین دارد یا مشکوک به آن است باید برای انتخاب بهترین گزینه درمان، تشخیص دقیق انجام شود.
دیگر آنتی بیوتیک ها، به خصوص آنتی بیوتیک هایی که خواص شیمیایی شبیه به پنی سیلین دارند، می توانند واکنش های آلرژیک مشابه داشته باشند.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت نشانه ها، علل، عوامل خطر، تشخیص، درمان و روش های پیشگیری از حساسیت به پنی سیلین را مطرح کرده ایم.
علائم حساسیت به پنی سیلین
نشانه ها و علائم آلرژی به پنی سیلین اغلب در عرض یک ساعت پس از مصرف دارو رخ می دهند. شایع ترین واکنش ها ممکن است ساعت ها، روزها یا چند هفته بعد رخ دهد.
علائم آلرژی دارویی عبارتند از:
- بثورات پوستی
- کهیر
- خارش
- تب
- ورم
- تنگی نفس
- خستگی
- آبریزش بینی
- خارش چشم و ترشح اشک
- آنافیلاکسی
آنافیلاکسی
آنافیلاکسی یک واکنش آلرژیک نادر و کشنده است که باعث اختلال در عملکرد سیستم های بدن می شود. علائم و نشانه های آنافیلاکسی عبارتند از:
- تنگ شدن راه های هوایی و گلو که باعث مشکلات تنفسی می شود
- تهوع یا درد شکم
- استفراغ یا اسهال
- سرگیجه یا سبکی سر
- ضعیف و ضربان ضغیف
- افت فشار خون
- تشنج
- کاهش هوشیاری
دیگر شرایط ناشی از حساسیت به پنی سیلین
واکنش های کمتر شایع نسبت به پنی سیلین چند روز یا چند هفته پس از قرار گرفتن در معرض این دارو رخ می دهند و ممکن است پس از قطع مصرف آن، مدتی در بدن بمانند. این شرایط عبارتند از:
- بیماری سرم، که ممکن است باعث تب، درد مفاصل، بثورات، تورم و تهوع شود
- کم خونی ناشی از دارو، کاهش گلبول قرمز خون، که می تواند خستگی، ضربان نامنظم قلب، تنگی نفس و سایر علائم را ایجاد کند
- واکنش های دارویی با ائوزینوفیل و نشانه های سیستمیک (DRESS) که باعث بروز خارش، بالا رفتن تعداد گلبول های سفید خون، تورم عمومی، تورم غدد لنفاوی و عود عفونت هپاتیت خفته می شود.
- التهاب در کلیه ها (نفریت)، که می تواند باعث تب، خون در ادرار، تورم عمومی، گیجی و سایر علائم شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر در معرض علائم آلرژی به پنی سیلین هستید، در اسرع وقت به پزشک خود مراجعه کنید.
علت حساسیت به پنی سیلین
آلرژی به پنیسیلین زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن شما اشتباه به دارو به عنوان یک ماده مضر واکنش نشان می دهد، اساسا به نظر می رسد که آن را عفونت ویروسی یا باکتریایی در نظر می گیرد.
آلرژی زمانی شروع می شود که سیستم ایمنی شما حساس به پنی سیلین می شود. این بدان معنی است که اولین بار که دارو را مصرف می کنید، سیستم ایمنی بدن آن را به عنوان یک ماده مضر تشخیص می دهد و یک نوع آنتی بادی متناسب با نوع پنی سیلین منتشر می کند.
دفعه بعد که دارو را مصرف می کنید، این آنتی بادی های خاص دارو را مشخص کرده و سیستم ایمنی بدن مستقیم به این ماده حمله می کند. مواد شیمیایی آزاد شده توسط این فعالیت باعث علائم و نشانه های مرتبط با یک واکنش آلرژیک می شوند.
با این حال، ممکن است گاهی واکنش در بار اول استفاده نیز ایجاد شود. بعضی از شواهد نشان می دهد که مقدار کمی از این ماده برای سیستم ایمنی حساس، موجب ایجاد آنتی بادی می شود.
پنیسیلین ها و داروهای مرتبط
پنی سیلین متعلق به یک کلاس از داروهای ضد باکتری به نام بتا لاکتام ها است. اگر چه مکانیزم های داروهای این دسته متفاوت است، اما معمولا این داروها با حمله به دیواره های سلول های باکتریایی، با عفونت ها مبارزه می کنند. علاوه بر پنی سیلین ها، بتالاکتام های دیگری که بیشتر با واکنش های آلرژیک ارتباط دارند، گروهی به نام سفالوسپورین ها هستند.
اگر واکنش آلرژیک به یک نوع پنی سیلین داشته باشید، ممکن است به سایر انواع پنی سیلین یا برخی سفالوسپورین ها نیز حساسیت نداشته باشید.
پنی سیلین ها دیگر عبارتند از:
- آموکسی سیلین
- آمپی سیلین
- دیکلوکساسیلین
- اکساسیلین
- پنی سیلین G
- پنی سیلین V
- پیپراسیلین
- تیکارسیلین
سفالوسپورین ها نیز عبارتند از:
- سفاکلور
- استئفارکتین
- سفازولین
- سفدی نیر
- سفوتتان
- سفت پروپیل
- سفوروکسیم
- سفالکسین
عوامل خطر برای ابتلا به حساسیت به پنی سیلین
در حالی که هر کسی می تواند واکنش آلرژیک به پنی سیلین داشته باشد، اما چند عامل خطر وجود دارد که می توانند خطر حساسیت را افزایش دهند. این عوامل عبارتند از:
- سابقه آلرژی های دیگری مانند آلرژی غذایی یا تب یونجه
- واکنش آلرژیک به داروهای دیگر
- سابقه خانوادگی آلرژی دارویی
- افزایش قرار گرفتن در معرض پنی سیلین، در دوزهای بالا، مصرف تکراری یا استفاده طولانی مدت
- برخی بیماری ها، مانند عفونت HIV یا ویروس Epstein-Barr معمولا با واکنش های آلرژیک دارویی همراه هستند.
تشخیص حساسیت به پنی سیلین
یک آزمون کامل و آزمایش های تشخیصی مناسب برای تشخیص دقیق ضروری است. تحقیقات نشان داده اند که آلرژی به پنی سیلین ممکن است تشخیص نادرست داده شود و بیماران ممکن است آلرژی به پنی سیلین را هرگز متوجه نشوند. اگر این تشخیص به درستی انجام نشود موجب خواهد شد که پزشک به اجبار از درمان های گران و نامناسب دیگر استفاده کند.
برای تشخیص، پزشک معاینه فیزیکی را انجام خواهد داد و از شما سوالاتی خواهد پرسید. اطلاعاتی در مورد شروع علائم، زمان مصرف دارو و بهبود یا بدتر شدن علائم، به پزشک در تشخیص این حساسیت کمک خواهد کرد.
پزشک ممکن است از تست های اضافی استفاده کرد یا بیمار را به متخصص آلرژی (آلرژیست) برای آزمایش بیشتر ارجاع دهد. آزمایش های اضافی برای تشخیص عبارتند از:
آزمایش پوست
برای آزمایش پوست، آلرژیست مقدار کمی از پنی سیلینی که مشکوک است را با یک سوزن کوچک زیر پوست تزریق می کند. سپس علائم بیمار را مد نظر داشته و عواملی مانند قرمزی، خارش و برآمدگی پوست را بررسی می کند.
نتیجه مثبت این آزمایش نشان دهنده احتمال بالایی از آلرژی به پنی سیلین است. نتیجه منفی معمولا بدین معنی است که شما به پنی سیلین حساسیت ندارید، اما نتیجه منفی کاملا دقیق نیست. زیرا برخی از انواع واکنش های دارویی را نمی توان با آزمایش های پوستی شناسایی کرد.
چالش دارویی
اگر تشخیص حساسیت به پنی سیلین نامطمئن باشد یا پزشک به علت احتمال بروز علائم و نتایج آزمایش، این حساسیت را تشخیص ندهد، ممکن است چالش دارویی معین را توصیه کند.
با این روش، بیمار چهار تا پنج دوز از پنی سیلین مظنون را دریافت می کند. این دوزها از حداقل شروع شده و به حداکثر می رسد. اگر در دوزی که معمولا درمان با آن انجام می شود برسید و واکنشی انجام نشود، پزشک نتیجه می گیرد که شما به این نوع پنیسیلین حساس نیستید.
به همین ترتیب، اگر شما به نوعی از پنی سیلین حساسیت دارید، پزشک ممکن است یک نوع دیگر از پنی سیلین یا سفالوسپورین را توصیه کند که به دلیل خواص شیمیایی باعث واکنش آلرژیک می شود. این امر پزشک شما را قادر به شناسایی آنتی بیوتیکی می کند که می تواند به صورت ایمن برای درمان عفونت باکتری های فعلی از آن استفاده کنید.
درمان حساسیت به پنی سیلین
مداخلات لازم برای حساسیت به پنی سیلین را می توان به دو استراتژی کلی تقسیم کرد:
- درمان علائم آلرژی کنونی
- کاهش حساسیت به پنی سیلین
درمان علائم فعلی
مداخلات زیر ممکن است برای درمان علائم واکنش آلرژیک به پنی سیلین استفاده شود:
- قطع مصرف: از مصرف دارویی که موجب آلرژی یا حساسیت می شود اجتناب شود.
- آنتی هیستامین ها: پزشک ممکن است یک آنتی هیستامین مانند دیفن هیدرامین که می تواند مواد شیمیایی سیستم ایمنی بدن که در طول واکنش آلرژیک فعال شده است را متوقف کند تجویز کند.
- کورتیکواستروئیدها: کورتیکواستروئیدهای خوراکی یا تزریقی ممکن است برای درمان التهاب همراه با واکنش های جدی تر مورد استفاده قرار گیرند.
- درمان آنافیلاکسی: آنافیلاکسی نیاز به تزریق فوری اپی نفرین و مراقبت های بیمارستانی برای حفظ فشار خون و حمایت از سیستم تنفس دارد.
داروهای حساسیت زدا
اگر گزینه های دیگری برای درمان آنتی بیوتیکی وجود نداشته باشد، پزشک ممکن است از درمانی به نام حساسیت زدایی دارویی استفاده کند. این درمان بیمار را قادر می سازد تا از پنی سیلین برای درمان عفونت استفاده کند. برای این درمان در طول چند ساعت و با فواصل ۱۵ الی ۳۰ دقیقه ای دارو را از دوز بسیار کم تا بسیار زیاد به بیمار تزریق می کنند. با این کار دوز مناسب پیدا می شود.
بیمار در طول این درمان به دقت تحت نظارت قرار گرفته و مراقبت لازم برای درمان واکنش ها در دسترس می باشد. اگر پنی سیلین باعث واکنش شدید و کشنده در گذشته شده باشد، این روش به ندرت مورد استفاده قرار می گیرد.
پیشگیری از حساسیت به پنی سیلین
اگر آلرژی به پنی سیلین دارید، بهترین پیشگیری این است که از این دارو استفاده نکنید. مراحل که می توانید برای محافظت از خود انجام دهید عبارتند از:
- مطلع کردن پزشک از آلرژی به پنی سیلین
- استفاده از دستبندی که بر روی آن قید شده باشد شما حساس به این دارو هستید.
- حمل سرنگ اپی نفرین