زمانی که اسپرم به صورت آزادانه بتواند به تخمک در بدن زن برسد، بارداری رخ می دهد. روش های جلوگیری از بارداری کمک می کنند که از رسیدن اسپرم به تخمک جلوگیری کرده یا تخمک گذاری را متوقف کنند. به این ترتیب دیگر این دو سلول به هم نمی رسند. یکی از روش های جلوگیری از بارداری دستگاه داخل رحمی آی یو دی (IUD) است.
آی یو دی، یک دستگاه تی شکل کوچک ساخته شده از پلاستیک و مس است که توسط متخصص وارد رحم می شود. این دستگاه کمک می کند که تخمک و اسپرم در لوله های فالوپ بمانند. ضمن این که اگر موفق به این کار نشود می تواند از کاشت تخمک در رحم جلوگیری کند.
IUD یک روش طولانی اثر پیشگیری از بارداری است که قابل برگشت نیز می باشد. این به این معنی است که از زمان کاشت آن در رحم، تا زمانی که دستگاه برداشته شود، نیاز به اقدام دیگری برای جلوگیری از بارداری ندارید و می توانید با خیال راحت رابطه جنسی داشته باشید.
در ادامه این مقاله مجله پیام سلامت موضوعات زیر را در مورد دستگاه داخل رحمی آی یو دی (IUD) خواهید خواند:
- حقایقی در مورد IUD
- IUD چگونه کار می کند؟
- چه کسی می تواند از IUD استفاده کند؟
- مزایا و معایب IUD
- خطرات و عوارض ناشی از IUD
حقایقی در مورد دستگاه داخل رحمی آی یو دی
- انواع مختلفی از IUD وجود دارد. اما بیشتر آن ها از مس تهیه شده اند. IUD هایی که مسی هستند برای جلوگیری از بارداری تا ۹۹ درصد موثر می باشند. این به این معنی است که از هر ۱۰۰ زن کمتر از ۱ زن با داشتن این دستگاه در رحم، در طول یک سال باردار می شود. هر چقدر میزان مس این دستگاه کمتر باشد، برای پیشگیری از بارداری کمتر موثر خواهد بود.
- این دستگاه بسته به نوعش، از زمانی که وارد رحم می شود بین ۵ تا ۱۰ سال می تواند از بارداری جلوگیری کند.
- تا زمانی که باردار نیستید می توانید آن را در هر زمان در طول چرخه قاعدگی کار بگذارید.
- با برداشتن آن توسط پزشک متخصص قدرت باروری مجدد باز خواهد گشت.
- ایجاد تغییراتی در دوره های قاعدگی مانند سنگین تر شدن، طولانی تر شدن و یا دردناک تر شدن خونریزی، در سه تا شش ماه اول پس از نصب آی یو دی شایع است و به احتمال زیاد بعد از این دوران، تغییرات از بین می روند. ممکن است لکه بینی یا خونریزی بین دوره نیز در این بازه زمانی ایجاد شود.
- خطر کمی برای ابتلا به عفونت در عرض ۲۰ روز اول نصب IUD وجود دارد.
- ممکن است بدن این دستگاه را نپذیرد و آن را پس بزند.
- اگر باردار شوید، خطر حاملگی خارج رحمی وجود دارد. اما از آنجا که باردار شدن بعید است، خطر کلی بارداری خارج از رحم با استفاده از این روش کمتر از زنانی است که از این روش جلوگیری از بارداری استفاده نمی کنند.
- اگر عفونت های لگنی در گذشته داشته اید، استفاده از این دستگاه برای شما مناسب نیست.
- IUD در برابر عفونت های جنسی (STIs) از بدن محافظت نمی کند. استفاده همزمان از کاندوم و IUD، برای محافظت در برابر بیماری های STIs توصیه می شود.
آی یو دی چگونه مانع از بارداری می شود؟
IUD شبیه به IUS (سیستم درون رحمی) است. اما به جای انتشار هورمون پروژستوژن مانند IUS، مس آزاد می کند. مس آرایش مایعات در رحم و لوله های فالوپ را تغییر می دهد و زنده ماندن اسپرم را متوقف می کند. ضمن این که این دستگاه از کاشت تخمک نطفه در دیواره رحم نیز جلوگیری می کند.
IUD در انواع و اندازه های مختلف وجود دارد. این دستگاه حتما باید توسط پزشک یا پرستار آموزش دیده و در مراکز و درمانگاه های معتبر نصب شود. IUD بین ۵ تا ۱۰ سال کارایی دارد. این به این معنی است که اگر زن ۴۰ ساله ای از IUD استفاده کند، می تواند آن را تا زمان یائسگی در بدن نگه دارد.
پس از نصب IUD
آی یو دی را می توان در هر زمان در طول چرخه قاعدگی نصب کرد. این دستگاه بدن را فورا در مقابل بارداری محافظت می کند. قبل از نصب این دستگاه برای یافتن موقعیت رحم و اندازه آن پزشک یک معاینه لگنی انجام می دهد. این کار برای اطمینان از نصب دستگاه در محل صحیح خود انجام می شود.
توصیه می شود که حتما قبل از نصب دستگاه جلوگیری از بارداری IUD، آزمایشات لازم برای بیماری های مقاربتی را انجام داده و در صورت نیاز درمان شوید. گاهی نیز پزشک بعد از نصب دستگاه استفاده از آنتی بیوتیک را برای درمان تجویز می کند.
وارد کردن دستگاه آی یو دی به رحم بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه طول می کشد. در این روش مانند تست غربالگری رحم، واژن باز می شود و دستگاه از طریق دهانه رحم، وارد آن می شود. این فرایند ناراحت کننده و گاهی اوقات نیز دردناک است. گاهی نیز بعد از نصب دستگاه دچار گرفتگی عضلات شکم می شوید. به همین دلیل اگر بدنتان زیاد حساس است، در مورد استفاده از بی حسی موضعی یا مصرف مسکن قبل از نصب از پزشک خود سوال کنید.
ممکن است بعد از چند روز از نصب دستگاه درد و خونریزی داشته باشید. حتما در مورد این موضوع نیز از پزشک قبل از انجام این عمل سوال کنید. بین ۳ تا ۶ هفته بعد از نصب نیز باید معاینه ای توسط پزشک انجام شود.
اگر قصد نصب دستگاه یا برداشتن آن را دارید، حتما در مورد مشکلات جنسی خود با پزشک مشورت کنید. به عنوان مثال اگر خودتان یا همسرتان به یکی از بیماری های مقاربتی مبتلا هستید، حتما این موضوع را با پزشک مطرح کنید. زیرا بیماری های مقاربتی می توانند به عفونت لگنی منتهی شوند.
اگر علائم زیر را پس از نصب دستگاه آی یو دی داشتید حتما به متخصص یا مرکزی که دستگاه را در آن جا نصب کرده اید مراجعه کنید:
- درد زیر شکم
- تب بالا
- ترشح بد بو از واژن
این علائم ممکن است نشانه ای از عفونت باشد.
چگونه می توانیم بفهمیم که دستگاه در محل خود قرار دارد؟
از آی یو دی دو نخ نازک آویزان است که از رحم بیرون زده و بالای واژن قرار دارد. هنگام نصب دستگاه پزشک به شما آموزش خواهد داد که چگونه به کمک این نخ های نازک از وجود دستگاه در محل خود اطمینان حاصل کنید. بررسی محل دستگاه در ماه اول باید چند بار انجام شود و در ماه های بعدی در فواصل طولانی تر بررسی می شود.
بعید است که آی یو دی حرکت کند. اما اگر این دستگاه از جای خود تکان بخورد، بدن شما دیگر در برابر بارداری به طول کامل محافظت نمی شود. بنابراین امکان بارداری وجود دارد. پس اگر احساس می کنید IUD نصب شده از محل خود تکان خورده است، تا زمانی که به پزشک مراجعه می کنید از روش های جلوگیری دیگر مانند کاندوم استفاده کنید. اگر بعد از رابطه جنسی احساس کردید که دستگاه تکان خورده است از روش اضطراری جلوگیری از بارداری استفاده کنید.
دقت کنید که همسرتان نباید در طول رابطه جنسی دستگاه را احساس کند. اگر او وجود این دستگاه را با آلت تناسلی خود احساس می کند باید این موضوع را به پزشک اطلاع دهید. اگر بعد از زمان توصیه شده توسط پزشک، با داشتن نزدیکی احساس درد می کنید نیز باید این موضوع را به پزشک اطلاع دهید.
برداشتن آی یو دی
آی یو دی را هر زمانی که بخواهید می توانید با مراجعه به پزشک یا مراکز درمانی معتبر بردارید. اما اگر قصد برداشتن دستگاه را دارید، حتما از ۷ روز قبل از برداشتن دستگاه، از کاندوم استفاده کنید. زیرا اسپرم قادر است تا ۷ روز در لوله ها فالوپ منظر تخمک بماند. بنابراین اگر ۳ روز قبل از برداشتن دستگاه رابطه جنسی بدون کاندوم داشته باشید، ممکن است باردار شوید. به محض برداشتن دستگاه نیز قدرت باروری شما باز خواهد گشت.
چه کسانی می توانند از آی یو دی استفاده کنند؟
بیشتر زنان می توانند از IUD استفاده کنند. این دسته شامل زنانی می شود که هرگز باردار نشده اند و یا به HIV مثبت مبتلا هستند. فقط در موراد زیر ممکن است در مورد دستگاه آی یو دی منع استفاده وجود داشته باشد:
- بیماری مقاربتی درمان نشده یا عفونت لگنی وجود داشته باشد.
- مشکلی در رحم یا دهانه آن وجود داشته باشد.
- خونریزی غیر قابل توضیح واژنی مثل خونریزی بین دوره ای یا خونریزی بعد از رابطه جنسی رخ می دهد.
زنانی که سابقه حاملگی خارج از رحم یا سقط جنین را دارند و یا دریچه های مصنوعی در قلب کار گذاشته اند، باید قبل از نصب این دستگاه از پزشک عمومی سوال کنند.
استفاده از آی یو دی پس از زایمان
از IUD معمولا می تواند چهار تا شش هفته پس از زایمان (واژنینال و یا سزارین) استفاده کرد. بنابراین از سه هفته (۲۱ روز) پس از تولد تا زمان نصب IUD، شما نیاز به استفاده از روش های جایگزین پیشگیری از بارداری دارید. در برخی موارد، IUD را می توان ظرف ۴۸ ساعت پس از زایمان نصب کرد. آی یو دی برای استفاده در زمان شیردهی امن است و بر روی تولید شیر تاثیری نمی گذارد.
استفاده از آی یو دی بعد از سقط جنین
در صورتی که بارداری شما قبل از هفته ۲۴ سقط شود، آی یو دی را می توان فورا و یا ظرف ۴۸ ساعت پس از سقط جنین نصب کرد. اما اگر بیش از ۲۴ هفته بود که باردار بوده و سقط کرده اید، بهتر است برای نصب دستگاه کمی صبر کنید.
مزایا و معایب دستگاه داخل رحمی آی یو دی (IUD)
اگر چه IUD یک روش موثر جلوگیری از بارداری است، اما قبل از نصب آن باید به چند نکته توجه کنید.
مزایای استفاده از IUD
- بیشتر زنان، از جمله زنانی که هرگز باردار نشده اند، می توانند از IUD استفاده کنند.
- هنگامی که IUD نصب می شود فورا شروع به کار کرده و به مدت ۱۰ سال و یا تا زمانی که برداشته شود، کارایی دارد.
- نیاز به قطع رابطه جنسی ندارد.
- می توان از آن در طول شیردهی نیز استفاده کرد.
- بعد از برداشتن دستگاه، قدرت باروری به حالت قبل و نرمال باز می گردد.
- این دستگاه با داروهای دیگر تداخل ندارد.
- هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد IUD خطر سرطان دهانه رحم، سرطان آندومتر (سرطان دیواره رحم) و یا سرطان تخمدان را افزایش می دهد. برخی از زنان تغییراتی در میل جنسی را تجربه می کنند. اما این تغییرات بسیار اندک می باشند. هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد IUD وزن را تحت تاثیر قرار می دهد.
معایب استفاده از IUD
- دوره خونریزی ممکن است سنگین تر، طولانی تر و یا دردناک تر شود. هر چند این تغییرات بعد از چند ماه از بین می روند.
- آی یو دی در برابر امراض مقاربتی جنسی از بدن محافظت نمی کند. بنابراین ممکن است مجبور باشید از کاندوم نیز استفاده کنید. اگر به یکی از بیماری های مقاربتی مبتلا هستید و آن را درمان نکرده اید، با نصب دستگاه آی یو دی ممکن است به عفونت لگنی مبتلا شوید.
- شایع ترین دلایلی که موجب می شود زنان استفاده از آی یو دی را متوقف کنند خونریزی واژینال و درد است.
خطرات و عوارض ناشی از IUD
عوارض بعد از نصب IUD نادر است. اغلب این عوارض نادر نیز در طول یک سال اول نصب دستگاه آی یو دی ایجاد می شوند.
آسیب به رحم
از هر ۱۰۰۰ زن ممکن است ۱ زن بر اثر نصب این دستگاه به سوراخ در رحم یا دهانه رحم مبتلا شود. این عارضه در قسمت تحتانی شکم درد ایجاد می کند. اگر چنین عارضه ای رخ دهد، برای برداشتن آی یو دی نیاز به عمل جراحی دارید.
عفونت های لگنی
عفونت لگن می تواند در ۲۰ روز اول پس از نصب IUD رخ دهد. خطر ابتلا به عفونت بسیار کم است. از هر ۱۰۰ زنی که در معرض خطر عفونت های مقاربتی قرار ندارند، ۱ زن به عفونت لگنی مبتلا می شود.
حرکت دستگاه
ممکن است در اوایل نصب، دستگاه از محل خود جا به جا شده و از رحم خارج شود. این عارضه بسیار نادر و غیر معمول است.
حاملگی خارج از رحم
اگر با وجود دستگاه آی یو دی بارداری رخ دهد، باید دستگاه در اولین فرصت برداشته شود. زیرا در این صورت خطر حاملگی خارج از رحم وجود دارد. البته این خطر نیز تقریبا نادر است.