سرطان کلیه سرطانی است که در کلیه ها آغاز می شود. کلیه ها دو اندام شکمی لوبیا شکل هستند که هر کدام به اندازه یک مشت می باشند. این اندام ها در پشت اعصاب شکمی قرار دارند. یعنی در دو طرف ستون فقرات.
در بزرگسالان، کارسینوم سلول کلیوی شایع ترین نوع سرطان کلیه است. این نوع سرطان در حدود ۹۰ درصد از تومورهای سرطانی کلیوی را تشکیل می دهد. دیگر انواع سرطان کلیه که ممکن است رخ دهند زیاد رایج نیستند. به عنوان مثال کودکان معمولا به یک نوع سرطان کلیه به نام تومور ویلمس مبتلا می شوند.
به نظر می رسد که امروزه به دلیل افزایش استفاده از تکنیک های تصویربرداری مانند اسکن کامپیوتری توموگرافی (CT) برای کشف علل مختلف اختلالات، تشخیص این نوع سرطان ساده تر شده است. این آزمایش ها ممکن است منجر به کشف تصادفی سرطان کلیه شود. در بسیاری از موارد، سرطان های کلیوی در مراحل اولیه یعنی زمانی که تومورها کوچک هستند و به کلیه محدود شده و قابل درمان هستند، تشخیص داده می شوند.
در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت در مورد نشانه ها، علل، عوامل خطر، روش های پیشگیری و روش های درمان این بیماری صحبت می کنیم.
علائم سرطان کلیه
سرطان کلیه به ندرت در مراحل اولیه علائمی ایجاد می کند. در حال حاضر هیچ آزمایش معمولی برای غربالگری این نوع سرطان در غیاب علائم وجود ندارد. در مراحل بعدی علائم و نشانه های این نوع سرطان عبارتند از:
- وجود خون در ادرار، که ممکن است صورتی، قرمز یا به رنگ نوشابه باشد
- درد کمر یا درد پهلوها که از بین نمی رود
- کاهش اشتها
- کاهش وزن نامشخص
- خستگی
- تب، که معمولا می آید و می رود (متناوب)
علل ابتلا به این بیماری
روشن نیست که علت اصلی سرطان کلیه چیست. هر چند عوامل متعددی وجود دارد که می توانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
پزشکان می دانند که سرطان کلیه زمانی شروع می شود که برخی از سلول های کلیه جهش هایی را در DNA خود تجربه می کنند. این جهش ها به سلول ها دستور می دهند که به سرعت رشد کنند و تقسیم شوند. تجمع سلول های غیر طبیعی توده ای را تشکیل می دهند. این توده می تواند فراتر از کلیه نیز گسترش یابد. بعضی از سلول ها می توانند به قسمت های دیگر بدن مهاجرت کرده و اصطلاحا متاستاز شوند.
عوامل خطر ابتلا به سرطان کلیه
عواملی که می توانند خطر ابتلا به سرطان کلیه را افزایش دهند عبارتند از:
- سن: سالمند با افزایش خطر ابتلا به سرطان کلیه مواجه هستند.
- سیگار کشیدن: افراد سیگاری بیشتر از افراد غیر سیگاری خطر ابتلا به سرطان کلیه را تجربه می کنند. این خطر پس از ترک سیگار کاهش می یابد.
- چاقی: افرادی که چاق هستند بیشتر از افرادی که وزن متوسط دارند با خطر ابتلا به سرطان کلیه مواجه اند.
- فشار خون بالا: فشار خون بالا باعث افزایش خطر ابتلا به این نوع سرطان می شود.
- درمان نارسایی کلیه: افرادی که به دلیل نارسایی مزمن کلیه به مدت طولانی دیالیز می شوند بیشتر از افراد سالم به این سرطان مبتلا می شوند.
- ابتلا به برخی از سندرم های ارثی: افراد مبتلا به سندرم های ارثی خاص ممکن است با خطر ابتلا به سرطان کلیه مواجه باشند. افرادی که دارای بیماری فون هیپال لیندو، سندرم Birt-Hogg-Dube، پیچیده سلول های توبول و کارسینوم سلول های کلیوی پاپیلری هستند و یا سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان کلیه را دارند بیش از دیگران به این بیماری مبتلا می شوند.
- سابقه خانوادگی: حتی در غیاب سندرم ارثی، افرادی که سابقه خانوادگی سرطان کلیه دارند، بیشتر به این بیماری مبتلا می شوند.
- قرار گرفتن در معرض موادی خاص در محل کار: قرار گرفتن در معرض برخی از مواد مانند کادمیوم یا علف کش های خاص یکی دیگر از عوامل خطر محسوب می شود.
روش های جلوگیری
انجام اقدامات زیر که برای بهبود سلامت بدن توصیه می شوند ممکن است به کاهش خطر ابتلا به این سرطان کمک کند. برای کاهش شانس ابتلا سعی کنید کارهای زیر را انجام دهید:
- ترک سیگار: اگر سیگار می کشید، ترک آن می تواند خطر ابتلا به بسیاری از بیماری ها به خصوص سرطان را کاهش دهد.
- وزن متعادل: اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید، تعداد کالری مصرفی هر روز خود را کاهش دهید و بیشتر روزهای هفته را فعالیت بدنی داشته باشید. در مورد سایر استراتژی هایی که به شما در کاهش وزن کمک می کنند از پزشک متخصص تغذیه سوال کنید.
- کنترل فشار خون بالا: از دکتر خود بخواهید فشار خونتان را به صورت دوره ای چک کند. اگر فشار خون شما بالا است، می توانید گزینه هایی را برای کاهش آن امتحان کنید. تغییر در سبک زندگی مانند ورزش کردن، کاهش وزن و تغییر در رژیم غذایی می تواند به شما در این کار کمک کند. بعضی از افراد ممکن است برای کاهش فشار خون نیاز به دارو داشته باشند.
روش های تشخیص
آزمایشات و روش های مورد استفاده برای تشخیص سرطان کلیه عبارتند از:
- آزمایش خون و ادرار: آزمایش خون و ادرار ممکن است سرنخ هایی را درباره علل و نشانه ها بیماری به پزشک ارائه دهد.
- آزمایشات تصویربرداری: آزمایش های تصویربرداری اجازه می دهد تا پزشک وجود تومور غیر طبیعی در کلیه را مشاهده کند. آزمایش های تصویربرداری ممکن است شامل سونوگرافی، CT یا اسکن مغناطیسی (MRI) باشد.
- برداشتن یک نمونه از بافت کلیه (بیوپسی): در موارد نادر، پزشک ممکن است روشی را برای برداشتن یک نمونه کوچک از سلول های منطقه مشکوک کلیه (بیوپسی) انجام دهد. نمونه برداشته شده برای مشاهده علائم سرطان در آزمایشگاه بررسی می شود.
مراحل مختلف سرطان کلیه
هنگامی که پزشک وجود یک ضایعه در کلیه را که ممکن است نشان دهنده سرطان کلیه باشد تایید کند، مرحله بعدی تعیین میزان (مرحله) سرطان است. آزمایش های مختلفی که برای تعیین مرحله سرطان کلیه انجام می شود ممکن است شامل سی تی اسکن یا سایر آزمایش های تصویربرداری که پزشک انجام آن ها را مناسب می داند باشد.
سپس برای تعیین مرحله سرطان، یک عدد به آن اختصاص داده می شود. مراحل سرطان کلیه عبارتند از:
مرحله I
در این مرحله، قطر تومور می تواند ۲ تا ۳/۴ اینچ (۷ سانتیمتر) باشد. در این مرحله تومور به کلیه محدود شده و به دیگر قسمت های بدن سرایت نکرده است.
مرحله II
تومور کلیه ای که در مرحله II قرار دارد بزرگتر از تومور مرحله I است، اما هنوز هم به کلیه محدود شده و در سایر بخش های بدن اثری از آن مشاهده نمی شود.
مرحله III
در این مرحله، تومور از کلیه خارج شده و به بافت اطراف گسترش یافته است. در این مرحله ممکن است بیماری به غدد لنفاوی مجاور نیز گسترش یابد.
مرحله IV
در این مرحله اثری از سرطان در خارج از کلیه مشاهده می شود. در این مرحله چند غده لنفاوی یا چند قسمت دیگر بدن مانند استخوان، کبد و ریه نیز آلوده شده است.
روش های درمان
بیمار و تیم درمان او می توانند گزینه های مختلفی را برای درمان سرطان کلیه به کار گیرند. بهترین راه برای درمان بیماری به برخی از عوامل، از جمله سلامت عمومی بیمار، نوع سرطان کلیه، گسترش سرطان به سایر بخش های بدن و ترجیحات بیمار بستگی دارد.
عمل جراحی
جراحی اصلی ترین روش درمان اکثر سرطان های کلیه است. هدف این درمان از بین بردن تومور و حفظ عملکرد کلیه است. روش های جراحی درمان سرطان کلیه ممکن است شامل موارد زیر باشند:
برداشتن کلیه (نافترکتومی)
در این روش کلیه، مرز بافت سالم و گاهی اوقات بافت های اطراف مانند غدد لنفاوی، غده فوق کلیوی یا سایر ساختارهای اطراف کلیه برداشته می شود. جراح ممکن است این درمان را از طریق ایجاد یک برش در شکم یا پهلو (نفرونکتومی باز) و یا از طریق یک سری از برش های کوچک در شکم (لاکتوسکوپی و نافترکتومی با کمک لاپاروسکوپی) انجام دهد.
حذف تومور از کلیه (نافترکتومی جزئی)
در این روش به جای کل کلیه، جراح تومور و حاشیه ای از بافت سالمی را که آن را احاطه کرده، بر می دارد. این روش نیز می تواند به صورت باز، یا لاپاروسکوپی یا با کمک ربات انجام شود. این روش جراحی یک درمان معمول برای درمان سرطان های کوچک کلیه است. برای افرادی که تنها یک کلیه دارند نیز از این روش استفاده می شود.
نوع جراحی که پزشک به بیمار توصیه می کند بر اساس سرطان و مرحله آن، و نیز سلامت عمومی بیمار متفاوت است. جراحی خطر ابتلا به خونریزی و عفونت را افزایش می دهد.
درمان های غیر جراحی
برای برخی از افراد، گزینه های جایگزینی برای از بین بردن تومورهای کوچک بدون جراحی در دسترس است. این گزینه ها عبارتند از:
درمان جهت سرد کردن سلول های سرطانی (cryoablation): در طی انجام این روش، یک سوزن مخصوص توخالی وارد پوست می شود و با استفاده از سونوگرافی به سمت تومور کلیه هدایت می شود. گاز سرد موجود در این سوزن برای خنثی یا مسدود کردن سلول های سرطانی مورد استفاده قرار می گیرد.
درمان جهت گرم کردن سلول های سرطانی (radiofrequency ablation): در حین این روش یک پروب مخصوص از طریق پوست به کمک سونوگرافی یا روش های تصویر برداری دیگر وارد تومور کلیه می شود. سپس جریان الکتریسیته از طریق سوزن به سلول های سرطانی منتقل می شود و باعث می شود که سلول ها دچار سوختگی شوند.
این روش ها ممکن است برای بیماران خاص مفید باشند. ضمن این که این روش ها گزینه های بالقوه ای برای افرادی هستند که نمی توانند سایر روش های جراحی را استفاده کنند یا تومورشان کوچک است.
روش های دیگر درمان
سرطانی که تکرار می شود و به سایر قسمت های بدن گسترش می یابد ممکن است درمان نشود. در این شرایط، روش های درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- جراحی برای حذف تا حد ممکن تومور کلیه حتی زمانی که جراحی نمی تواند تمام سرطان را از بین ببرد، در بعضی موارد ممکن است مفید باشد.
- داروهایی که از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سرطان استفاده می کنند (بیولوژیک). درمان بیولوژیک (ایمونوتراپی) از سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با سرطان استفاده می کند. داروهای این دسته شامل اینترفرون و الدسلویک (پرولویک) هستند که نسخه های مصنوعی مواد شیمیایی ساخته شده در بدن هستند. Nivolumab یک ایمونوتراپی است که بعضی اوقات برای درمان کارسینوم سلول های پیشرفته کلیه استفاده می شود.
- درمان هدفمند بلوک های خاصی از سیگنال های غیر طبیعی موجود در سلول های سرطانی کلیه را به وجود می آورند که به سلول ها اجازه تکثیر نمی دهند. داروهای هدفمند کابوزانتینیب (CaboMetyx)، آکسیتینیب (Inlyta)، بواویزیزوباک (Avastin)، پازوپینیب (Votrient)، Sorafenib (Nexavar) و سولیتینیب (Sutent) هستند.
-
پرتودرمانی با استفاده از پرتوهای انرژی قدرتمند مانند اشعه ایکس سلول های سرطانی را از بین می برد. پرتو درمانی برای کنترل یا کاهش علائم سرطان کلیه ای که به سایر نقاط بدن مانند استخوان ها و مغز گسترش یافته است استفاده می شود.