همه چیز در مورد سرطان

سرطان به مجموعه ای از بیماری های مرتبط است. در تمام انواع آن، فرایند به این شکل است که برخی از سلول های بدن، بدون توقف رشد کرده و به بافت های اطراف خود گسترش می یابند. در ادامه این مطلب مجله پیام سلامت با تعریف سرطان، انواع مختلف آن و درمان های اساسی برای این بیماری آشنا خواهید شد.

سرطان چیست؟

در هر نقطه از بدن انسان، میلیون ها میلیون سلول وجود دارد که می توانند تبدیل به سلول های سرطانی شوند. به طور معمول همه سلول های بدن باید رشد کنند. در واقع تمام سلول های بدن، با تقسیم شدن موجب شکل گیری سلول های جدید می شوند. هنگامی که سلول ها پیر شده یا آسیب می بینند، می میرند و سلول های جدید جای آنها را می گیرند. پس اصولا تکثیر سلولی موجب ایجاد سرطان نمی شود، بلکه رشد غیر طبیعی این سلول ها موجب ایجاد بیماری خواهد شد.

هنگامی که سرطان ایجاد می شود، این فرآیند تکثیر سلولی به صورت منظم رخ می دهد. تا جایی که باعث می شود سلول هایی که کهنه شده اند، در زمان خود از بین نروند. به این ترتیب با تکثیر و تشکیل سلول های جدید و از بین نرفتن سلول های قدیمی تجمعی از سلول ها در بدن ایجاد می شود. در این شرایط سلول های اضافی، بدون توقف رشد کرده و تومورهایی به شکل غده تشکیل می دهند.

بسیاری از سرطانها تومورهای جامدی که توده ای از بافت هستند را تشکیل می دهند. اما در سرطان خون یا همان لوسمی، به طور کلی تومور جامدی تشکیل نمی شود.

به تومورهای سرطانی بدخیم گفته می شود که بسیار گسترش یافته و یا به بافت های مجاور خود حمله کنند. علاوه بر این در طی روند رشد تورموها، برخی از سلول های سرطان تجزیه می شوند و از طریق جریان خون یا سیستم لنفاوی به بخش های دیگر بدن رفته و به دور از تومور اصلی، در بخش دیگری تشکیل تومور جدید بدهند.

بر خلاف تومورهای بدخیم، تومورهای خوش خیم گسترش نمی یابند و یا به بافت های مجاور حمله نمی کنند. با این حال این به معنی کوچک بودن این نوع از تومورها نیست. بلکه گاهی اوقات تومورهای خوش خیم نیز بزرگ هستند. این نوع از تومورها، زمانی که برداشته می شوند، عموما مجددا رشد نمی کنند. در حالی که تومورهای بدخیم گاهی اوقات بعد از برداشته شدن مجدد تشکیل می شوند. بر خلاف بسیاری از تومورهای خوش خیم که در نقاط دیگر بدن رشد می کنند، تومورهای خوش خیم مغز می توانند به مرگ منجر شوند.

تفاوت های بین سلول های سرطانی و سلول های طبیعی

سلول های سرطانی از سلول های طبیعی در بسیاری از زمینه ها متفاوت هستند. این سلول ها رشد خارج از کنترل دارند و رفتارشان تهاجمی است. یکی از تفاوت های مهم این دو سلول این است که سلول هایی سرطانی می شوند که، عموما جز سلول های معمولی بوده و کمتر تخصصی هستند. این در حالی است که سلول های طبیعی به انواع سلول های بالغ بسیار متمایز، با کارکردهای خاص تقسیم می شوند. این تفاوت یکی از دلایلی است که موجب می شود سلول های سرطانی، نسبت به سلول های طبیعی، بدون توقف تر به تقسیم خود ادامه دهند.

علاوه بر این، سلول های سرطانی قادر هستند که سیگنال هایی که به طور معمول برای توقف رشد و تقسیم سلولی به آن ها فرستاده می شود را نادیده بگیرند. این فرآیند به نام مرگ برنامه ریزی و یا آپوپتوز شناخته می شود. در این فرایند بدن از شر سلول های غیر ضروری و پیر خود خلاص می شود.

سلول های سرطانی قادر هستند که به سلول ها، مولکول ها و عروق خون که آن ها را برای تغذیه کردند احاطه کرده اند، نفوذ کنند. به عنوان مثال، سلول های سرطانی می توانند سلول های نرمال مجاور که به شکل عروق خونی هستند و با عرضه اکسیژن و مواد مغذی تومور را تغذیه می کنند، را نیز درگیر کنند. این رگ های خونی همچنین مواد زائد را از تومورها حذف می کنند.

سلول های سرطانی اغلب قادر هستند که از دست سیستم ایمنی بدن فرار کنند. سیستم ایمنی بدن شبکه ای از اندام ها، بافت ها و سلول های تخصصی است که از بدن در برابر عفونت و دیگر بیماری ها محافظت می کنند. اگر چه سیستم ایمنی بدن به طور معمول می تواند سلول های آسیب دیده و یا غیر طبیعی را از بدن حذف کند اما برخی از سلول های سرطانی از دید سیستم ایمنی بدن پنهان هستند.

تومورهای همچنین می توانند از سیستم ایمنی بدن برای زنده ماندن و رشد استفاده کنند. به عنوان مثال، این سلول ها، با کمک برخی از سلول های سیستم ایمنی بدن که به طور معمول از پاسخ ایمنی گریزان هستند، می توانند سیستم ایمنی بدن را از کشتن سلول های سرطانی باز دارند.

سرطان چگونه رخ می دهد؟

سرطان بیماری ژنتیکی است، که در آن، ژن هایی که  عملکرد سلول ها را به عهده دارند به خصوص ژن هایی که چگونگی رشد و تقسیم سلول ها را تحت نظر دارند، دچار تغییر شده اند.

تغییرات ژنتیکی که باعث ایجاد سرطان می شوند می تواند از پدر و مادر به ارث برده شود. این تغییرات همچنین می تواند در طول عمر به دلیل ایجاد خطا در تقسیم سلولی و یا به دلیل آسیب به DNA ناشی از تماس های محیطی خاص به وجود آیند. محیط سرطان زا حاوی موادی مثل مواد شیمیایی موجود در دود سیگار، و تابش اشعه هایی مثل اشعه ماوراء بنفش خورشید می باشد.

تغییرات ژنتیکی که به سرطان تبدیل می شوند تمایل دارند که بر سه نوع اصلی از ژن ها، پروتوانکوژن، ژن های سرکوب گر تومور و ژن ترمیم DNA تاثیر بگذارند.

  • ژن پروتوانکوژن در رشد سلول های طبیعی و تقسیم نقش دارند. با این حال، زمانی که این ژن ها به روش های خاصی تغییر داده شود و یا فعال تر از حد نرمال باشد، ممکن است ژن سرطان زا (یا انکوژنها)، اجازه دهد سلول بیشتر رشد کرده و بقا داشته باشد.
  • ژن سرکوب کننده تومور نیز در کنترل رشد و تقسیم سلول نقش دارند. سلول ها با تغییرات خاصی که در ژن های سرکوب گر تومور ایجاد می شود، ممکن است به شیوه ای کنترل نشده تقسیم شوند.
  • ژن ترمیم DNA در تعمیر DNA آسیب دیده درگیر است. سلول ها با جهش در این ژن تمایل دارند که جهش های اضافی در ژن های دیگر ایجاد کنند. این جهش ها ممکن است باعث شود سلول های سرطانی شوند.

دانشمندان پس از مطالعه در مورد تغییرات مولکولی که منجر به سرطان می شوند دریافته اند که جهش خاصی معمولا در بسیاری از انواع سرطان رخ می دهد. به این دلیل، سرطان گاهی اوقات توسط انواع تغییرات ژنتیکی ایجاد می شود.

زمان گسترش سرطان

به وقوع سرطان در محلی که برای اولین بار در آنجا شکل گرفته است، سرطان متاستاتیک گفته می شود. اما فرایندی که در آن سلول های سرطانی به دیگر نقاط بدن گسترش پیدا می کنند متاستاز نامیده می شود. سرطان متاستاتیک، زمانی که گسترش پیدا می کند و به بخش های دیگر می رود به عنوان سرطان همان ناحیه از بدن که اولین بار تشکیل شده است شناخته می شود. به عنوان مثال سرطان سینه ای که به ریه های گسترش پیدا کرده است سرطان ریه نیست بلکه همان سرطان پستان متاستاتیک می باشد.

در زیر میکروسکوپ، سلولهای سرطانی متاستاتیک به طور کلی همان سلول های سرطانی اصلی هستند. علاوه بر این، معمولا برخی از ویژگی های مولکولی سلول های سرطانی متاستاتیک و سلول های سرطانی اولیه مانند حضور تغییرات کروموزوم خاص مشترک هستند.

تغییرات بافتی که سرطان نیستند

هر تغییری در بافت های بدن سرطان نیست. برخی از تغییرات بافت در صورتی که درمان نشود شاید به سرطان تبدیل شوند. در اینجا چند نمونه از تغییرات بافت که سرطان نیستند، اما در صورت عدم درمان می توانند علت آن باشند را بیان می کنیم:

  • هیپرپلازی زمانی رخ می دهد که سلول های درون یک بافت سریع تر از سلول های طبیعی تقسیم شده و تعدادشان بیشتر می شود. با این حال خود سلول ها و روش ساخت بافت در زیر میکروسکوپ طبیعی است. هیپرپلازی می تواند با چند عامل و یا بیماری، از جمله التهاب مزمن ایجاد شود.
  • دیسپلازی یک بیماری جدی تر از هیپرپلازی است. در دیسپلازی نیز یک تجمع از سلول های اضافی وجود دارد. اما سلول های غیر طبیعی است و تغییری در نحوه سازمان یافته بافت وجود دارد. به طور کلی، شکل غیر طبیعی بافت شانس ابتلا به سرطان را بیشتر می کند. برخی از انواع بافت های دیسپلازی ممکن است نیاز به بررسی و یا درمان داشته باشند. به عنوان مثال، خال های غیر طبیعی (به نام خال دیسپلاستیک) که بر روی پوست تشکیل می شوند، بافت دیسپلازی است. خال دیسپلاستیک می تواند به ملانوم تبدیل شود.
  • وضعیتی که حتی جدی تر از بقیه می باشد، کارسینوم درجا است. هر چند که گاهی اوقات به نام سرطان شناخته می شود اما سرطان نیست، زیرا سلول های غیر طبیعی فراتر از بافت اصلی منتشر نشده اند. در این حالت سلول های سرطانی به بافت های مجاور حمله نکرده اند. اما، به دلیل وجود کارسینوم درجا در محل، ممکن است به سرطان تبدیل شود. این نوع تغییر بافت معمولا قابل درمان است.
همه چیز در مورد سرطان
همه چیز در مورد سرطان

همان طور که در عکس بالا مشاهده می کنید، سلول های طبیعی ممکن است به سلول های سرطانی تبدیل شوند. اما قبل از این که سلول های سرطانی در بافت های بدن تشکیل شوند، سلول ها تغییرات غیر طبیعی به نام هیپرپلازی و دیسپلازی دارند. در هیپرپلازی، در تعداد سلول های یک ارگان یا بافت تغییر ایجاد می شود. این حالت در زیر میکروسکوپ نیز طبیعی هستند. در دیسپلازی، سلول زیر میکروسکوپ غیر طبیعی هستند اما هنوز به آن سرطان گفته نمی شود. هیپرپلازی و دیسپلازی ممکن است به سرطان تبدیل شوند.

انواع سرطان

بیش از ۱۰۰ نوع سرطان وجود دارد. انواع سرطان، معمولا بر اساس اندام ها یا بافت هایی که در آن سرطان تشکیل شده است، نام گذاری می شوند. به عنوان مثال، در دسته بندی اول که نام گذاری بر اساس اندام درگیر است، سرطان ریه در سلول های ریه، و سرطان مغز در سلول های مغز شروع می شود. در طبقه بندی دوم انواع سرطان را بر اساس بافتی که در آن تشکیل می شود، مانند سلول های اپیتلیال یا سلول های سنگفرشی (کارسینوم سلول) طبقه بندی می کنند.

انواع سرطان بر اساس سلول هایی که مبتلا می شوند

در ادامه به برخی از دسته های سرطان، که در انواع خاصی از سلول ها شروع می شوند، اشاره می کنیم:

کارسینوم

کارسینوم شایع ترین نوع سرطان است. آن ها توسط سلولهای اپیتلیال، که سلول هایی پوشش سلولی سطوح خارجی و داخلی بدن از جمله پوست، دیوارهٔ رگ‌ها و حفره‌های کوچک هستند، تشکیل می شوند. انواع مختلفی از سلول های اپیتلیال وجود دارد اما اغلب وقتی در زیر میکروسکوپ به آن ها نگاه می کنیم به شکل ستون مانند می باشند.

سرطانهایی که در انواع مختلف سلول های اپیتلیال آغاز می شوند نام های خاصی دارند. این نوع سرطانها عبارتند از:

  • آدنوکارسینوم، سرطانی است که در سلولهای اپیتلیال که مایعات یا موکوس تولید می کنند شکل می گیرد. بافت این نوع از سلول های اپیتلیال گاهی اوقات بافت غده ای نامیده می شود. بیشتر سرطان های پستان، روده بزرگ و پروستات آدنوکارسینوم می باشند.
  • کارسینوم سلول بازال، سرطانی است که در لایه های پایه ای اپیدرم که لایه بیرونی پوست است شروع می شود.
  • کارسینوم سلول سنگفرشی، سرطانی است که در سلولهای سنگفرشی که سلول های اپیتلیال هستند و درست در زیر سطح بیرونی پوست وجود دارند، شکل می گیرد. سلول های سنگفرشی در بسیاری از ارگان های دیگر، از جمله معده، روده، ریه، مثانه و کلیه ها نیز وجود دارد. سلول های سنگفرشی صاف به نظر می رسند. اما زمانی که زیر میکروسکوپ دیده می شوند، فلس دار هستند. کارسینوم سلول سنگفرشی گاهی اوقات کارسینوم epidermoid نیز نامیده می شود.
  • کارسینوم سلول انتقالی سرطانی است که در یک نوع از بافت پوششی به نام اپی تلیوم انتقالی، و یا urothelium تشکیل می شود. این بافت لایه ای، که از سلول های اپیتلیال کوچک و بزرگ بسیاری تشکیل شده است، در دیواره مثانه، حالب و بخشی از کلیه (لگنچه کلیه)، و چند ارگان های دیگر یافت می شود. برخی از انواع سرطان مثانه، حالب و کلیه کارسینوم سلول انتقالی هستند.
تومور بدخیم بافت پیوندی (سارکوم)

سارکوم سرطانی در استخوان و بافت های نرم، از جمله عضله، چربی، عروق خونی، رگهای لنفاوی و بافت فیبروز (مانند تاندونها و رباطهای) تشکیل می شود. استئوسارکوم شایع ترین سرطان استخوان است. اما شایع ترین انواع سارکوم بافت نرم لیومیوسارکوم، سارکوم کاپوزی، فیبر بدخیم هیستیوسیتوما، لیپوسارکوما و درماتو پروتوبرانس می باشد.

لوسمی

سرطانهایی که در بافت تشکیل دهنده خون در مغز استخوان شروع می شوند، لوسمی نامیده می شود. این سرطان ها تومورهای جامد تشکیل نمی دهند. در عوض، تعداد زیادی از سلول های غیر طبیعی سفید خون (سلول های سرطان خون و سلولهای بلاست لوسمیک) در خون و مغز استخوان ساخته می شود و تراکم سلول های طبیعی خون از بین می رود. سطح پایین سلول های طبیعی خون می تواند اکسیژن رسانی به بافت ها، کنترل خونریزی یا مبارزه با عفونت را برای بدن سخت کند.

لنفوم

لنفوم سرطانی است که در لنفوسیت (سلولهای T و یا سلول های B) آغاز می شود. این سلول های سفید خون، برای مبارزه با بیماری طراحی شده اند و بخشی از سیستم ایمنی بدن می باشند. در لنفوم، لنفوسیت های غیر طبیعی در غدد لنفاوی، عروق لنفاوی و سایر اندام های بدن ساخته می شود. دو نوع اصلی از لنفوم وجود دارد:

  • لنفوم هوچکین: افراد مبتلا به این بیماری مبتلا به لنفوسیت های غیر طبیعی هستند که سلول های رید-استرنبرگ نامیده می شوند. این سلول ها معمولا از سلول های B تشکیل می شوند.
  • لنفوم غیر هوچکین: این نوع لنفوم گروه بزرگی از سرطان هستند که در لنفوسیت شروع می شوند. این نوع سرطان می تواند به سرعت و یا به آرامی رشد کرده و در سلول های B و یا سلول های T تشکیل شوند.
مولتیپل میلوما

مولتیپل میلوما سرطانی است که در سلول های پلاسما که نوع دیگری از سلول های ایمنی بدن است، تشکیل می شود. سلول های پلاسما غیر طبیعی، که سلول های میلوم نام دارند، در مغز استخوان ساخته شده و تشکیل تومور در همه استخوان های بدن می دهند. مولتیپل میلوما، میلوم پلاسماسل و بیماری Kahler نیز نامیده می شود.

ملانوم

ملانوم سرطانی است که در سلولهای ملانوسیت تشکیل می شود. این سلول ها، سلول های تخصصی هستند که ملانین (رنگدانه پوست) تولید می کنند. اغلب ملانوما ها بر روی پوست تشکیل می شوند، اما ملانوما ممکن است در سایر بافت های رنگی، مانند چشم نیز تشکیل شود.

تومورهای مغزی و نخاعی

انواع مختلفی از تومورهای مغزی و نخاعی وجود دارد. این تومورها بر اساس نوع سلول های سیستم عصبی مرکزی که در آن تشکیل تومور می دهند نام گذاری می شوند. به عنوان مثال، تومور آستروسیتی در سلول های مغزی که به شکل ستاره هستند و آستروسیت نام دارند تشکیل می شوند. این سلول ها به حفظ سلامت سلول های عصبی کمک می کنند. تومورهای مغزی می توانند خوش خیم (غیرسرطانی) و یا بدخیم (سرطانی) باشند.

انواع دیگر تومور
تومورهای سلول زایا

تومور سلول زایا یک نوع تومور است که در سلول های که منجر به تولید اسپرم یا تخمک می شوند، تشکیل می شوند و می توانند خوشخیم با بدخیم باشند. این تومورها در هر نقطه از بدن می تواند رخ دهند.

تومورهای اعصاب و غدد (تومور نورواندوکرین)

تومور نورواندوکرین در سلول هایی که در پاسخ به یک سیگنال از طرف سیستم عصبی، هورمون هایی را به خون می فرستند تشکیل می شود. این تومورها، ممکن است میزان ترشح هورمون را بیش از حد کنند. به همین دلیل علائم زیادی دارد. تومور نورواندوکرین ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشد.

تومور کارسینوئید

تومور های کارسینوئید یک نوع تومور نورواندوکرین هستند. آن ها آهسته رشد می کنند و معمولا در دستگاه گوارش (اغلب در راست روده و روده کوچک) پیدا می شوند. تومور کارسینوئید ممکن است به کبد و یا سایر بخش های دیگر بدن پخش شوند. اگر این تومورها ترشح موادی مانند سروتونین یا پروستاگلاندین را افزایش دهند باعث سندرم کارسینوئید می شوند.

درمان سرطان

روش های مختلفی برای درمان سرطان وجود دارد. اما انتخاب نوع مناسب آن به میزان پیشرفت بیماری و نوع آن بستگی دارد. اما به طور کلی شایع ترین روش های درمان سرطان عبارتند از:

عمل جراحی

در عمل جراحی، بافت دارای سرطان برداشته می شود. برداشتن بخشی از پوست، عضلات، و گاهی اوقات استخوان می تواند دردناک باشد.

پرتو درمانی

پرتودرمانی (رادیوتراپی هم نامیده می شود) یک روش درمان سرطان است که با استفاده از دوز بالایی از اشعه، سلول های سرطانی از بین می رود و یا توده کوچک می شود. اشعه ایکس در دوزهای پایین برای تصویر برداری های مختلف از بدن استفاده می شود.

شیمی درمانی

شیمی درمانی نوعی درمان است که با استفاده از دارو، سلول های سرطانی از بین می روند.

ایمونوتراپی

ایمونوتراپی یک نوع از درمان سرطان است که به سیستم ایمنی بدن برای مبارزه به سرطان کمک می کند. سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با عفونت و بیماری های دیگر طراحی شده است. این سیستم از سلول های سفید خون و اندام ها و بافت های سیستم لنفاوی ساخته شده است.

درمان هدفمند

این نوع از درمان سرطان، تغییرات سلول های سرطانی که به آن ها در رشد، تقسیم و گسترش کمک می کند را هدف قرار می دهد.

هورمون درمانی

هومون درمانی، با کنترل هورمونی که موجب رشد سلول های سرطانی می شود، به درمان می پردازد. هورمون درمانی، درمان با هورمون یا درمان غدد درون ریز نیز نام دارد.

پیوند سلول های بنیادی

این نوع پیوند برای بازگرداندن سلول های بنیادی خون ساز که در اثر شیمی درمانی و پرتو درمانی از بین رفته اند کاربرد دارد.

برخی از افراد مبتلا تنها با استفاده از یکی از این روش ها، درمان می شوند. اما برخی باید از ترکیبی از درمان ها مانند جراحی و پرتو درمانی یا جراحی و شیمی درمانی بهره ببرند.